Nghịch lý nhà tái định cư: [Bài 4] Trục lợi công khai, chính quyền không biết?

Dự án thành bãi xe

Dự án nhà tái định cư cao tầng tại ô đất kí hiệu C13/DD1 (ngõ 22 Khuyến Lương, phường Trần Phú, quận Hoàng Mai) được khởi công xây dựng từ năm 2012, có tổng diện tích đất khoảng hơn 3.400 m2 với quy mô 2 tòa nhà, mỗi tòa cao 15 tầng và 01 tầng hầm, dự kiến có khoảng 200 căn hộ. Dự án do UBND quận Hoàng Mai làm chủ đầu tư với số tiền hơn 220 tỷ đồng, đơn vị thi công là Tổng công ty Đầu tư phát triển hạ tầng đô thị - UDIC.

Dù cơ bản hoàn thành việc xây dựng từ năm 2018 nhưng khu nhà bỏ hoang từ đó cho tới nay. Ghi nhận thực tế phóng viên thấy rằng, một số hạng mục đã bắt đầu xuống cấp. Lối lên xuống của tầng hầm có nhiều mảng trần bong tróc, rách bươm, rơi lả tả xuống nền đất. Một lối vào hầm gửi xe hiện được bắn tôn quây kín, một lối vào được mở để tận dụng làm nơi trông giữ xe ô tô.

Hiện toàn bộ diện tích tầng hầm của tòa tái định cư này đang được tận dụng để làm điểm trông giữ xe ngày đêm với số lượng hơn 50 xe ô tô. Phía sảnh của tòa nhà và diện tích mặt đường phía trước cũng được tận dụng làm nơi đỗ xe, một phần tầng 1 được sử dụng làm phòng bảo vệ. Một người tên D. tự nhận là quản lý ở đây cho biết: “Tầng hầm không còn chỗ nữa, nếu anh muốn gửi thì còn phần vỉa hè phía trước hoặc đỗ sát vào sảnh. Giá gửi ở tầng hầm là 1,2 triệu/xe/tháng, giá gửi ở vỉa hè là 600 nghìn đồng/xe/tháng”. Người này cũng thừa nhận với phóng viên, tầng hầm tòa nhà để được khoảng hơn 50 xe, phần vỉa hè để được khoảng hơn 10 chiếc. Như vậy, thu nhập từ việc nhận trông giữ xe ở đây khoảng 70 triệu đồng/tháng.

Tình cảnh tương tự cũng đang diễn ra ở Dự án tái định cư N01 - D17 (quận Cầu Giấy). Mặc dù nằm sát ngay cạnh trụ sở UBND quận Cầu Giấy (đường Trần Thái Tông) nhưng một phần dự án tái định cư này đã bị chiếm dụng, quây tôn thành một bãi xe có diện tích khá lớn. Một nhân viên làm việc tại bãi xe cho biết: “Bên em không nhận trông giữ xe theo tháng mà chỉ nhận trông giữ theo ngày. Giá gửi ban ngày (từ khoảng 6h sáng đến 19h tối) là 70 nghìn đồng, giá gửi buổi tối là 150 nghìn đồng/buổi tối. Bãi có cả phần đã bắn tôn và phần để ngoài trời nhưng giá như nhau. Ai đến trước thì để ở chỗ đẹp, ai đến muộn thì phải để ngoài trời”.

Quan sát của phóng viên thấy rằng, một nửa phần diện tích đất dự án chưa triển khai hiện được sử dụng để tập kết vật tư, vật liệu xây dựng. Nửa còn lại được quây tôn tách biệt và có lối ra vào riêng. Vị trí của bãi xe nằm đối diện với trụ sở UBND quận Cầu Giấy (chủ đầu tư Dự án tái định cư N01 - D17) nhưng không hiểu lý do vì sao tình trạng vi phạm vẫn ngang nhiên diễn ra, không hề được ngăn chặn.

Trong khi đó, Dự án tái định cư Khu đô thị Đền Lừ III (phường Hoàng Văn Thụ, quận Hoàng Mai) là một công trình gồm 3 khối chung cư cao hơn 10 tầng với hạ tầng kỹ thuật cơ bản đã hoàn thiện và nằm ngay vị trí đông dân cư trên phố Tân Mai. Nhiều năm trở lại đây, khu vực sân chung cư thường xuyên bị chiếm dụng làm nơi trông giữ xe ô tô trái phép. Tại thời điểm phóng viên ghi nhận, sân các tòa chung cư đều có nhiều xe ô tô đang đỗ. Cá biệt, sân tòa thứ 3 có khoảng mấy chục chiếc ô tô đỗ kín san sát, chỉ chừa một lối để các xe ra vào.

Đua nhau tận dụng

Thực trạng phổ biến mà phóng viên ghi nhận được tại hầu hết các dự án tái định cư là hình ảnh nhếch nhác, hoang tàn do người dân tận dụng tối đa diện tích bỏ hoang để làm bãi tập kết vật liệu xây dựng, làm nơi trồng rau, làm bãi tập kết rác thải, phế liệu xây dựng… Thậm chí một số người lao động nghèo còn “nhảy dù” vào các căn hộ bỏ hoang để tận dụng làm nơi ở nhằm tiết kiệm chi phí thuê nhà. Những sự việc đó không chỉ gây mất mỹ quan đô thị mà còn tiềm ẩn nhiều vấn đề an ninh trật tự trên địa bàn.

Tại đường nội khu của Dự án tái định cư Khu đô thị Đền Lừ III, nhiều đơn vị đã sử dụng để làm nơi tập kết vật liệu xây dựng. Xe công nông, xe ba bánh tự chế liên tục ra vào ngày đêm. Phần vỉa hè quanh dự án được dùng làm nơi tập kết rác thải, phế liệu xây dựng, máy móc, vật tư công nghiệp. Sảnh tầng 1 của một số tòa được dùng làm nơi tập kết, bốc dỡ hàng hóa.

Ví dụ khác diễn ra ở tòa tái định cư N3, N4 và N5 Khu đô thị mới Sài Đồng (phường Phúc Đồng, quận Long Biên). Mặc dù nằm ở vị trí đắc địa, được xây dựng với mật độ thoáng và khoảng sân rất rộng nhưng hầu hết phần sân phía sau các tòa nhà được người dân sử dụng để trồng rau và tập kết phế thải, rác thải xây dựng.

Nhìn những vườn rau xanh mướt mắt với lủng củng đủ thứ như thùng xốp, chậu sành, tấm fibro xi măng dựng ngang dọc khắp nơi, người viết thực sự cám cảnh cho khối tài sản hàng trăm tỷ của nhà nước đầu tư nhầm chỗ. Đâu đó ở tầng 2 của tòa nhà, người ta còn chế cả điều hòa và bình nước để “nhảy dù” vào ở dù nhìn bằng mắt thường đều thấy, tất cả lối lên xuống đều được khóa kín.

Những ví dụ nêu trên mặc dù chưa lột tả hết được những nghịch lý của các dự án nhà tái định cư bỏ hoang nhưng nó phản ánh phần nào câu chuyện, nhất là thái độ của chính quyền cơ sở. Phóng viên đã nỗ lực liên hệ với các phường, quận nơi đang diễn ra những bất cập để cung cấp thông tin cũng như muốn lắng nghe ý kiến từ cơ sở nhưng phần nhận lại chỉ là sự im lặng đến ghê người.

Thậm chí, phóng viên đã liên hệ với UBND quận Long Biên, UBND quận Hoàng Mai để xin được cung cấp thông tin nhưng tất cả đều né tránh, không trả lời. Ông Nguyễn Mạnh Hà, Chủ tịch UBND quận Long Biên đẩy trách nhiệm lên Sở Xây dựng khi cho biết các dự án không còn thuộc quyền quản lý của địa phương. Trong khi đó, UBND quận Hoàng Mai thì giao trách nhiệm cho Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng nhưng khi phóng viên liên hệ với đơn vị này thì ông Giang Chí Trung, Giám đốc Ban chỉ im lặng.

Thái độ ứng xử của chính quyền địa phương như vậy đặt ra câu hỏi thường trực là họ có biết những bất cập, biết những hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật đang diễn ra tại một số dự án nằm trên địa bàn mình quản lý hay không?

Vẫn tái phạm sau quyết định xử phạt

Cuối năm 2024, lực lượng chức năng của quận Hoàng Mai đã tổ chức kiểm tra, lập biên bản về hành vi trông giữ xe trái phép đối với ông Nguyễn Trường Giang (SN 1987, thường trú tại Bình Xuyên, Vĩnh Phúc) tại Dự án tái định cư Khu đô thị Đền Lừ III. Thời điểm kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện có 30 xe ô tô đang đậu đỗ và ông Giang không xuất trình được giấy tờ liên quan đến việc tổ chức trông giữ phương tiện. Tổ công tác đã yêu cầu ông Giang dừng ngay hành vi vi phạm và di chuyển toàn bộ ô tô ra khỏi khu vực, đồng thời lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên thực tế cho thấy, những biện pháp của cơ quan chức năng không hề có hiệu quả. Việc tổ chức trông giữ xe ngày đêm tại đây vẫn tiếp tục diễn ra như chưa hề có cuộc kiểm tra, xử lý.