Kiến nghị đưa cây chuối ra khỏi danh mục cây trồng chính

Nguy cơ giống trôi nổi, mạo danh, gây rủi ro cho sản xuất

Theo ông Lê Quốc Doanh, nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, chuối đã được xác định là cây trồng chủ lực và trên thực tế đang giữ vai trò ngày càng quan trọng. Hiếm có loại cây ăn quả nào trong vòng vài năm lại có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh như chuối, trong khi nhu cầu thị trường vẫn còn rất lớn.

Tuy nhiên, bệnh héo vàng chuối đã gây thiệt hại nặng nề, không chỉ ở Việt Nam mà ở nhiều quốc gia trên thế giới đặt ra vấn đề phải hành động kịp thời.

Theo ông Doanh, vấn đề lớn nhất hiện nay không nằm ở chỗ thiếu nghiên cứu hay thiếu giải pháp kỹ thuật. Trên thực tế, các doanh nghiệp, nhà khoa học và chuyên gia đã bàn rất sâu, rất nhiều khía cạnh khác nhau. Điểm còn thiếu căn bản chính là một quy trình phòng trừ bệnh héo vàng chuối được ban hành chính thức.

Những giải pháp hiện có mới dừng ở mức đề xuất, kinh nghiệm riêng lẻ, chưa được tập hợp thành một quy trình thống nhất và chưa có cơ quan quản lý nhà nước ký ban hành để phổ biến rộng rãi cho địa phương, doanh nghiệp và người dân áp dụng.

Từ kinh nghiệm thực tiễn trong tái canh cà phê ở Tây Nguyên, ông Doanh chia sẻ, để giải quyết được bài toán dịch bệnh phức tạp, bắt buộc phải có sự tập trung từ nghiên cứu khoa học của các viện, trường, kết hợp với chỉ đạo mạnh mẽ của Nhà nước.

“Trước đây, khi cà phê tái canh bị chết hàng loạt do bệnh rễ, Bộ NN-PTNT đã đặt hàng các đề tài nghiên cứu quy mô lớn, thí điểm trực tiếp tại địa bàn, từ đó xây dựng quy trình tạm thời, hướng dẫn ngay cho người dân áp dụng, rồi tiếp tục thử nghiệm, hoàn thiện dần. Có quy trình, có hướng dẫn thì người dân và doanh nghiệp mới biết dựa vào đâu để làm”, ông Lê Quốc Doanh chia sẻ.

Về giống chuối, ông Doanh nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của giống sạch bệnh, giống kháng bệnh. Thực tế đã cho thấy hiệu quả rõ ràng, tuy nhiên, công tác quản lý giống hiện vẫn còn lỏng lẻo, chưa có quy trình và cơ chế quản lý thống nhất, dẫn đến nguy cơ giống trôi nổi, mạo danh, gây rủi ro cho sản xuất.

Từ đó, ông Lê Quốc Doanh đề nghị cần sớm báo cáo Bộ Nông nghiệp và Môi trường để có chỉ đạo kịp thời, trước hết là đưa cây chuối ra khỏi danh mục cây trồng chính. Nếu không tháo gỡ sớm các vướng mắc về khảo nghiệm, công nhận giống và ban hành quy trình phòng trừ bệnh, sẽ dẫn đến thiệt hại cho doanh nghiệp và người trồng chuối.

Ông Doanh khẳng định, bệnh héo vàng chuối đã được cảnh báo và nghiên cứu hơn 10 năm qua nhưng tiến độ xử lý vẫn còn chậm. Theo ông Doanh, cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý cùng với việc huy động tri thức của các nhà khoa học và kinh nghiệm thực tiễn từ doanh nghiệp để sớm hình thành quy trình chính thức, làm cơ sở cho sản xuất chuối bền vững.

Gấp rút sửa Thông tư 17 theo hướng thông thoáng

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang sửa đổi Thông tư 17/2019/TT-BNNPTNT theo hướng điều chỉnh lại nhóm cây trồng chính, nhằm mở rộng cơ chế tự công bố lưu hành giống đối với một số cây trồng có giá trị kinh tế cao. Mục tiêu là rút ngắn thời gian đưa giống mới vào sản xuất, tạo dư địa cho thị trường và tăng lợi ích trực tiếp cho nông dân.

Thông tin được ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật chia sẻ khi trao đổi về định hướng hoàn thiện chính sách quản lý giống cây trồng trong bối cảnh cơ cấu ngành hàng đang thay đổi nhanh.

Theo ông Mạnh, việc sửa Thông tư 17 không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật pháp lý mà nhằm giải quyết một điểm nghẽn đã bộc lộ trong thực tiễn sản xuất.

Thông tư 17 hiện hành quy định tiêu chí và danh mục cây trồng chính, qua đó xác lập cơ chế quản lý chặt chẽ hơn đối với giống của các cây này, bao gồm khảo nghiệm, công nhận và cấp phép lưu hành. Cách tiếp cận này giúp bảo đảm chất lượng giống đối với những cây trồng có tác động lớn đến an ninh lương thực, sinh kế và thị trường.

Tuy nhiên, trong điều kiện nhiều ngành hàng mới nổi lên nhanh, đặc biệt ở nhóm cây ăn quả, rau màu và cây đặc sản địa phương, cơ chế này đang làm chậm quá trình thương mại hóa giống.

Ông Mạnh cho rằng, sửa Thông tư 17 là để phân loại lại cho phù hợp hơn, qua đó cho phép một số cây không nhất thiết phải quản lý theo cơ chế của cây trồng chính, tạo điều kiện cho giống được tự công bố lưu hành.

“Mục tiêu cuối cùng là giống tốt phải sớm đến được với người sản xuất, tạo ra giá trị kinh tế thực, chứ không bị mắc kẹt quá lâu ở khâu thủ tục”, lãnh đạo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật nhấn mạnh và hy vọng người trồng trọt sẽ có nhiều cơ hội tiếp cận sớm hơn các giống mới có năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu tốt, qua đó nâng hiệu quả sản xuất và thu nhập.