Khung pháp lý đồng bộ - động lực cho ngành gỗ tăng trưởng

Trong cuộc họp giao ban khối lâm nghiệp sáng 29/8, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị nhấn mạnh, muốn tạo sức bật cho ngành, trước hết phải hoàn thiện khung pháp lý, biến chính sách thành nền tảng phát triển bền vững thay vì chỉ là những chỉ đạo mang tính thời điểm.

Đây được xem là bước đi quyết định để lâm nghiệp giữ vững đà tăng trưởng, đồng thời chinh phục những mục tiêu cao hơn trong toàn ngành nông nghiệp và môi trường.

Hoàn thiện thể chế, gỡ "điểm nghẽn" chính sách

Theo báo cáo của Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm Trần Quang Bảo, 8 tháng đầu năm 2025, toàn ngành đã đạt nhiều kết quả tích cực: Trồng rừng tập trung hơn 177.000 ha, bằng 120% so với cùng kỳ 2024. Giá trị xuất khẩu lâm sản đạt 11,88 tỷ USD, tăng 6,7%. Xuất siêu gần 9,8 tỷ USD. Tỷ lệ che phủ rừng duy trì ổn định ở mức 42%.

Tuy nhiên, đà tăng trưởng chung đang gặp một số thách thức. Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị chỉ rõ, trong các chuyến công tác địa phương thời gian qua, đa số các tỉnh tỏ ra lúng túng khi thực hiện chức năng quản lý nhà nước về lâm nghiệp, theo mô hình chính quyền hai cấp.

Do đó, ông yêu cầu Cục phải phản ứng nhanh hơn trong xử lý tình huống, đặc biệt là cảnh báo cháy rừng và báo cáo kịp thời đến UBND cấp tỉnh. Đây là công việc “hằng ngày, không được phép chậm trễ”, ông nhấn mạnh.

Ngoài ra, công tác tham mưu, ban hành các chính sách, pháp luật của khối lâm nghiệp từ nay đến cuối 2025 còn tương đối nặng. Thứ trưởng chỉ đạo Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm sớm hoàn thiện, trình Dự thảo Nghị định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng, khẩn trương hoàn tất đàm phán cơ chế LEAF, đồng thời xây dựng đề án tổng thể phát triển lâm nghiệp giai đoạn tới.

Ông nhấn mạnh: “Mọi vấn đề liên quan đến cơ chế, chính sách đều phải được đặt trong văn bản quy phạm pháp luật, tránh để tồn tại ở các văn bản chỉ đạo đơn lẻ, ngắn hạn”.

Định hướng mới cũng nhấn mạnh tính tích hợp: một nghị định sửa nhiều nghị định, một thông tư sửa nhiều thông tư. Cách làm này nhằm xóa bỏ tình trạng phân mảnh, chồng chéo, rút gọn thủ tục cho cả chính quyền địa phương lẫn doanh nghiệp.

Cùng với đó, cơ chế quản lý “hai cấp” - Cục ở Trung ương và Chi cục tại địa phương - sẽ được củng cố bằng bộ sổ tay điện tử, giúp cán bộ cơ sở có hướng dẫn thống nhất, dễ tra cứu, dễ thực hiện.

Phấn đấu chinh phục các mục tiêu ấn tượng

Không dừng ở việc giữ rừng, ngành lâm nghiệp đang nỗ lực hoàn thành mục tiêu Chính phủ, cũng như Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao trong năm 2025.

Trong khi mức tăng trưởng toàn ngành phấn đấu 3,83%, thì lâm nghiệp vươn tới con số cao hơn - 7,42%. Xuất khẩu gỗ và lâm sản ngoài gỗ tiếp tục chiếm gần 30% tổng giá trị xuất khẩu toàn ngành, trong đó xuất siêu đóng góp hơn 80%. Những con số này cho thấy lâm nghiệp đang trở thành mũi nhọn trong bức tranh tăng trưởng.

Song để chinh phục những mục tiêu ấn tượng này, yếu tố thị trường đóng vai trò sống còn. Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết: “Tin vui là chỉ trong 7 tháng đầu năm, lượng gỗ nhập khẩu từ Hoa Kỳ về Việt Nam đã bằng cả năm 2024. Ngược lại, gỗ xuất khẩu vẫn duy trì, chiếm gần 40% thị phần Hoa Kỳ”.

Tuy nhiên, thách thức cũng song hành. Doanh nghiệp Việt đã chuẩn bị tinh thần chịu thêm mức thuế  đối ứng 25% hoặc cao hơn, đồng thời chịu trách nhiệm giải trình trong các cuộc điều tra chống bán phá giá với Hoa Kỳ.

Dù về cơ bản, gỗ Việt không nhận trợ cấp, nhưng “doanh nghiệp và hiệp hội vẫn phải giải trình rất nhiều”, ông Hoài chia sẻ. Ông cũng cảnh báo năm nay có thể không chứng kiến “mùa tăng tốc cuối năm” như thông lệ.

Để ứng phó, hiệp hội đề xuất chiến lược mở rộng thị trường ngách. Hà Lan, Tây Ban Nha, Trung Đông đều tăng trưởng khoảng 30% trong đầu năm 2025, với quy mô 50-100 triệu USD mỗi thị trường.

Bên cạnh đó, các thị trường truyền thống như Nhật Bản hay Hàn Quốc cũng cần được làm mới. Thay vì chỉ xuất khẩu dăm gỗ, viên nén như thường lệ, doanh nghiệp gỗ cần thâm nhập sâu hơn vào đồ gỗ nội thất - phân khúc vốn đang do Trung Quốc chiếm lĩnh. Ông Hoài nhận định, Nhật Bản đặc biệt khắt khe về thẩm mỹ, trong khi Hàn Quốc có thể mở rộng dải sản phẩm, nếu biết khai thác các yếu tố văn hóa.

Việc Trung Quốc hiện cấm nhập gỗ tròn và gỗ xẻ từ Hoa Kỳ cũng có thể trở thành thời cơ cho ngành gỗ Việt tăng tốc, nếu biết tận dụng để mở rộng nguồn cung và thị phần.

Những phân tích của hiệp hội gỗ cho thấy, để đạt được các mục tiêu ấn tượng, lâm nghiệp phải thực thi đồng bộ, cả trên văn bản chỉ đạo lẫn vượt qua những phép thử khắt khe từ thị trường toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị đề nghị hiệp hội và doanh nghiệp gỗ phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý, coi đó là điều kiện tiên quyết để bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan trong chuỗi giá trị.

Sự kết hợp giữa nỗ lực mở cửa, phát triển thị trường của hiệp hội, doanh nghiệp và sự dẫn dắt từ chính sách sẽ quyết định việc lâm nghiệp có thực sự chinh phục được những mục tiêu tăng trưởng ấn tượng hay không.