Dự án chuyển đổi số đầu tiên ở cấp nông hộ
Sáng 25/9 tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Úc (ACIAR) tổ chức Hội thảo khởi động Dự án “Giám sát số về mức độ tuân thủ VietGAP trong chuỗi giá trị cây ăn quả của các nông hộ nhỏ ở Tây Bắc cho thị trường chất lượng cao trong nước và thị trường xuất khẩu tiềm năng” (AGB/2022/114). Đây là dự án hỗ trợ kỹ thuật do Chính phủ Úc tài trợ thông qua ACIAR, triển khai giai đoạn 2025-2028, với Viện Nghiên cứu Rau quả (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) là đơn vị chủ trì thực hiện, cùng sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý, cơ quan khoa học trong và ngoài nước.
Ông Phạm Ngọc Mậu, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Quỳnh Chi.
Phát biểu tại hội thảo, ông Phạm Ngọc Mậu - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh rằng dự án là kết quả cụ thể hóa định hướng hợp tác khoa học công nghệ giữa Việt Nam và Úc. Ông cho biết, ý tưởng dự án được hình thành từ các cuộc đối thoại chính sách song phương tại Sydney, đồng thời phản ánh bước phát triển mới trong quan hệ hợp tác khi hai bên đã ký kết bản ghi nhớ, thống nhất thay đổi cách tiếp cận và phương thức triển khai.
Ông nêu rõ ba điểm mới trong hợp tác Việt Nam - Úc. Thứ nhất, phía Việt Nam không chỉ tham gia mà còn sẵn sàng đóng góp vốn đối ứng, thể hiện tính thực chất của hợp tác và đảm bảo kết quả nghiên cứu được ứng dụng vào thực tiễn. Thứ hai, kết quả nghiên cứu được hai bên đồng sở hữu, Việt Nam có quyền sử dụng, chuyển giao và nhân rộng, khác hẳn với trước đây khi nhiều dự án quốc tế còn vướng bản quyền phía tài trợ. Ngoài ra, quá trình xây dựng dự án sau này sẽ dựa trên danh mục được hai bên cùng đề xuất, thống nhất hằng năm, giúp bảo đảm tính minh bạch và đồng bộ về thủ tục ở cả Việt Nam và Úc.
Hội thảo khởi động đã đặt nền móng cho một sáng kiến hợp tác nông nghiệp mới, trong bối cảnh nhu cầu về an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc ngày càng được đặt lên hàng đầu tại cả thị trường trong nước và quốc tế. Ảnh: Quỳnh Chi.
Ông nhấn mạnh, dự án số hóa giám sát VietGAP sẽ giúp hiện thực hóa tinh thần “chuyển đổi số trong nông nghiệp” bằng những mô hình cụ thể ngoài thực địa, để từ nông dân, nhà quản lý đến người tiêu dùng đều có thể hiểu và tham gia.
“Dự án khởi động hôm nay mang ý nghĩa quan trọng bởi nó đánh dấu bước chuyển từ thảo luận chính sách sang hành động cụ thể. Chúng tôi tin rằng, khi công nghệ số được áp dụng vào giám sát chất lượng cây ăn quả, không chỉ nông dân, doanh nghiệp, mà cả người tiêu dùng đều hưởng lợi, đồng thời tạo nền tảng để Việt Nam đáp ứng yêu cầu của các thị trường chất lượng cao”, ông Mậu nói.
Cải thiện trên toàn chuỗi giá trị
Trên cơ sở đó, dự án AGB/2022/114 được kỳ vọng sẽ tạo ra một mô hình giám sát số hóa VietGAP tiên phong. Đại diện đơn vị triển khai, ông Nguyễn Quốc Hùng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả - cho biết, dự án đặt mục tiêu cải thiện sinh kế cho nông hộ sản xuất cây ăn quả quy mô nhỏ tại vùng Tây Bắc thông qua đánh giá khả năng ứng dụng công cụ kỹ thuật số trong giám sát mức độ tuân thủ VietGAP.
Theo ông Hùng, hiện tỷ lệ áp dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc nông sản ở Tây Bắc chỉ khoảng 40-60%. Do vậy, dự án sẽ tập trung tích hợp hệ thống số với cơ quan quản lý và đơn vị sản xuất, cung cấp đào tạo kỹ thuật cho nông dân, đồng thời khuyến khích áp dụng GPS và các công cụ số khác để giám sát toàn bộ chuỗi giá trị.
Bà Monica Finlayson, Tham tán Nông nghiệp, Đại sứ quán Úc tại Việt Nam. Ảnh: Quỳnh Chi.
Trong đó, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong chuỗi giá trị thông qua hệ thống giám sát kỹ thuật số RAT (Real-time Audit and Traceability). Hệ thống này cho phép kiểm soát chặt chẽ từ nông hộ, hợp tác xã, doanh nghiệp đến thị trường, giúp người tiêu dùng kiểm tra nguồn gốc sản phẩm qua điện thoại thông minh và mã QR.
Tham tán Nông nghiệp của Đại sứ quán Úc tại Việt Nam Monica Finlayson nhấn mạnh, dự án là minh chứng cho mối quan hệ hợp tác lâu dài giữa hai nước, một mối quan hệ đã kéo dài hơn nửa thế kỷ, trong đó ACIAR hiện diện tại Việt Nam hơn 30 năm. Theo bà, 4 năm tới dự án sẽ hỗ trợ nông dân Tây Bắc áp dụng công cụ số, cải thiện mô hình VietGAP trên các loại quả chủ lực như nhãn, xoài, thanh long. Điểm đặc biệt là sự lồng ghép yếu tố giới, khi phụ nữ, thanh niên và đồng bào dân tộc thiểu số được tham gia trực tiếp vào quá trình số hóa và xây dựng năng lực.
Từ góc nhìn nghiên cứu trong nước, PGS.TS Trần Minh Tiến - Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS) chia sẻ, VAAS là cơ quan nghiên cứu hàng đầu về khoa học cây trồng, song đây là dự án đầu tiên triển khai trực tiếp từ cấp nông hộ. Ông đánh giá cao sự tiến bộ nhanh chóng của nông dân Sơn La, đồng thời nhấn mạnh việc cần hỗ trợ họ ở nhiều khâu, bởi nếu áp dụng theo tiêu chuẩn VietGAP, nông dân sẽ phải thực hiện rất nhiều bước. Ông cũng cho rằng, dự án do phía Úc hỗ trợ có tính ứng dụng cao, có thể kết nối và bổ trợ tốt cho nhiều chương trình nghiên cứu hiện có của VAAS.
Ông Trần Nam Anh - Trưởng Đại diện ACIAR tại Việt Nam. Ảnh: Quỳnh Chi.
Theo ông Trần Nam Anh - Trưởng Đại diện ACIAR tại Việt Nam, hội thảo hôm nay tiếp tục khẳng định mối quan hệ gắn bó giữa ACIAR và Việt Nam. Dự án lần này quy tụ 9 nhóm nghiên cứu và các đối tác, với điểm nhấn là thúc đẩy quá trình số hóa để nông dân có thể tiếp cận các thị trường giá trị cao, nâng cao hiệu quả kinh tế và hướng tới mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao.
Dự án "Giám sát số về mức độ tuân thủ VietGAP trong chuỗi giá trị cây ăn quả của các nông hộ nhỏ ở Tây Bắc" kỳ vọng sẽ mở rộng trách nhiệm quản lý liên ngành, bao trùm toàn bộ chuỗi giá trị từ sản xuất đến bảo vệ môi trường. Trong bối cảnh đó, những hợp tác như với ACIAR càng có ý nghĩa khi đặt trọng tâm vào phát triển bền vững, gắn kết an ninh lương thực với bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
