Tại Tọa đàm "Bịt lỗ hổng 'rau bẩn' vào trường học, siêu thị" chiều 24/9, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Tạ Văn Tường cho rằng, loạt bài điều tra do Báo Nông thôn ngày nay/Điện tử Dân Việt vừa thực hiện đã tác động lớn đến nhận thức của người sản xuất, cung cấp thực phẩm. Khi một sai phạm bị phát hiện, gần như không có cơ hội để cơ sở tiếp tục tồn tại.
Ông Tạ Văn Tường - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội. Ảnh: Phạm Hưng.
Từ câu chuyện đó, vấn đề trách nhiệm quản lý càng trở nên rõ nét hơn. Ông Tường phân tích, cấp nào cấp giấy phép thì phải quản lý an toàn thực phẩm ở cấp đó. Với HTX, UBND xã, phường chịu trách nhiệm; với doanh nghiệp, ngành chuyên môn trực tiếp giám sát.
Đặc biệt, mô hình chính quyền hai cấp đang triển khai trên cả nước đã rút ngắn khoảng cách quản lý, khi Sở có thể trực tiếp nắm bắt tình hình của doanh nghiệp, hộ sản xuất. Nhờ vậy hiệu quả điều hành và công tác xử lý được nâng lên nhanh hơn.
Trong thực tế, trường học là nơi người dân đặc biệt quan tâm tới nguồn gốc thực phẩm. Với các bếp ăn bán trú, ông Tường khuyến khích nhà trường kết nối trực tiếp với cơ sở sản xuất ngay trên địa bàn. Cách làm này vừa giảm khâu trung gian, vừa mở ra cơ chế giám sát cộng đồng, bởi người dân địa phương sẽ cùng tham gia kiểm tra chất lượng thực phẩm cung cấp cho con em mình.
Không chỉ dừng ở đó, Hà Nội còn định hướng chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Nếu như trước đây, các quy chuẩn, chứng nhận VietGAP hay những bộ tiêu chuẩn khác chủ yếu để cơ sở tự công bố, thì nay vai trò thực chất hơn thuộc về khâu kiểm tra sau khi sản phẩm lưu thông.
Người tiêu dùng có thể tra cứu trực tuyến, so sánh thông tin đăng ký với sản phẩm trên kệ hàng, tạo ra cơ chế giám sát chéo. Chính sự tham gia chủ động của cộng đồng mới là yếu tố giúp đẩy lùi tình trạng “phù phép” nông sản trôi nổi.
Nhìn vào thực lực sản xuất, Hà Nội là một trong những vùng trồng rau lớn của cả nước. Thành phố có hơn 33.000 ha rau, sản lượng mỗi năm khoảng 735.000 tấn, đáp ứng 60% nhu cầu. Tuy nhiên, tổng nhu cầu lên tới 1,3 triệu tấn, nghĩa là gần một nửa phải nhập từ các tỉnh khác. Áp lực quản lý, vì vậy, không chỉ nằm ở vùng sản xuất nội địa mà còn ở việc kiểm soát nguồn hàng đổ về từ bên ngoài.
Trong bức tranh đó, những nỗ lực phát triển vùng rau an toàn được xem là điểm sáng. Thành phố đã dành nhiều quan tâm cho công tác quản lý vùng trồng, với hơn 400 ha được chứng nhận VietGAP. Con số này chưa lớn so với diện tích chung, nhưng lại là nền móng quan trọng cho việc xây dựng niềm tin của người tiêu dùng vào sản phẩm gắn mác an toàn.
Rau được vận chuyển vào Hà Nội từ lúc tờ mờ sáng. Ảnh: Clip Báo Dân Việt.
Là đơn vị có 2 kênh tiêu thụ chính là trường học và siêu thị, HTX Rau quả sạch Chúc Sơn đã áp dụng tem truy xuất nguồn gốc, được cập nhật hằng ngày. Tuy nhiên, do chi phí lớn khiến sản phẩm khó cạnh tranh, nhất là với khối trường công lập.
Ông Hoàng Văn Thám, đại diện HTX cho rằng, để hạn chế "rau bẩn", ngoài các nỗ lực của cơ quan quản lý, thì chính từ phía nhà trường cũng cần cân đối nhu cầu. Cụ thể, là hạn chế yêu cầu rau trái vụ, tăng ăn rau chính vụ để bớt rủi ro.
Con đường cho rau vào trường học và siêu thị còn "hẹp hơn" bởi những yếu tố phi kỹ thuật. Ông Nguyễn Tuấn Hồng, HTX Sản xuất và Tiêu thụ Rau an toàn Bắc Hồng cho biết thêm, muốn cung cấp suất ăn cho trường học hay khu công nghiệp đều phải qua trung gian, vì HTX không có sẵn mối quan hệ.
"Nông dân chỉ chuyên tâm sản xuất, còn thương mại thì có đơn vị chuyên trách đảm nhận", ông Thám nói và đề xuất, muốn giải quyết triệt để, phải quản lý ngay từ khâu sản xuất.
Đó cũng là quan điểm của ông Nguyễn Văn Thuần, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Hà Nội. Theo ông, sự liên kết giữa 4 nhà gồm Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và nhà đầu tư chưa đạt kỳ vọng. Việc quản lý chất lượng theo chuỗi, vì thế, cần có sự chung tay của các bên liên quan.
Tổng Biên tập Nguyễn Văn Hoài thông tin, loạt bài "Thủ đoạn phù phép rau trôi nổi thành rau an toàn vào trường học, siêu thị ở Hà Nội" đã thu hút hơn 15 triệu lượt xem trên các nền tảng của Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt. Ngay sau khi loạt bài được đăng, UBND TP Hà Nội đã thành lập nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra việc quản lý và giám sát đường đi của nông sản, thực phẩm vào siêu thị, trường học.
Tác động không chỉ dừng lại ở con số người đọc, mà còn chạm đến những vấn đề cốt lõi: sức khỏe của học sinh, sự phát triển của các HTX và doanh nghiệp làm ăn chân chính, cùng niềm tin vào chuỗi sản xuất nông sản.
