Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) khu vực ĐBSCL vừa phối hợp với Sở Công Thương tỉnh Đồng Tháp tổ chức Hội nghị “Bứt phá xuất khẩu ĐBSCL vào Trung Quốc: Cơ hội và thách thức trong bối cảnh mới”.
Hội nghị nêu rõ nghịch lý: ĐBSCL đang cung cấp 50% lúa, 70% trái cây, 65% thủy sản cho xuất khẩu của cả nước, nhưng chính hệ thống logistics yếu kém lại bóp nghẹt giá trị và cơ hội lên thị trường chính ngạch lớn nhất thế giới là Trung Quốc.
ĐBSCL cung ứng phần lớn nông sản xuất khẩu của cả nước nhưng yếu kém về hạ tầng logistics khiến xuất khẩu sang Trung Quốc gặp khó. Ảnh: Minh Đảm.
Đối với chuỗi sau thu hoạch thiếu kho lạnh, trung tâm phân phối, cảng nước sâu và quản trị chuỗi cung ứng hiện đại. Chi phí logistics lên tới 20-25% giá thành, làm giảm lợi nhuận nông dân và doanh nghiệp. Việc phải trung chuyển nhiều lần để đưa hàng ra cửa khẩu phía Bắc làm giảm chất lượng và giá trị xuất khẩu, đồng thời tăng rủi ro hỏng hàng trên đường đi. Ví dụ lô thanh long, xoài từ Đồng Tháp đi Tân Thanh mất 3-4 ngày, thậm chí hàng chờ 3-5 ngày tại cửa khẩu.
Nhiều chuyên gia cảnh báo, nếu không tháo gỡ nút thắt logistics và nâng chuẩn chất lượng, cơ hội từ thị trường Trung Quốc có thể vuột khỏi tầm tay.
Theo ông Phan Chánh Dưỡng, giảng viên Trường Chính sách công & Quản lý Fulbright, logistics ở ĐBSCL mới dừng lại ở vận chuyển thô, thiếu kho lạnh, trung tâm phân phối và chuỗi dịch vụ khép kín. Hệ quả là chi phí logistics chiếm tới 20-25% giá thành, khiến trái cây Việt kém sức cạnh tranh so với Thái Lan hay Philippines.
Ông Phan Chánh Dưỡng, chuyên gia kinh tế đến từ Trường Chính sách công & Quản lý Fulbright. Ảnh: Minh Đảm.
Bà Hoàng Ngọc Oanh, chuyên gia kinh tế độc lập, Phó Tổng Giám đốc Hateco Logistics nhấn mạnh: Trung Quốc là thị trường tiêu thụ trái cây nhập khẩu lớn với nhu cầu tăng trưởng mạnh; nhiều loại trái cây nhiệt đới Việt Nam như thanh long, sầu riêng, chuối, xoài có lợi thế khoảng cách và thuế ưu đãi ACFTA. Tuy nhiên, Trung Quốc không còn là thị trường dễ tính như trước đây. Các chính sách của Trung Quốc thường xuyên thay đổi. Nếu không đáp ứng đúng chuẩn, hàng sẽ bị trả về, thiệt hại lớn nhất thuộc về nông dân và doanh nghiệp.
Qua nhiều năm nghiên cứu và tìm hiểu thị trường Trung Quốc, bà Oanh cho biết: “Trung Quốc siết chặt tiêu chuẩn về mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói, chuỗi lạnh liên tục và truy xuất nguồn gốc. Hiện Việt Nam mới có danh sách hạn chế mặt hàng được cấp phép chính ngạch. Điều này buộc doanh nghiệp phải chuyển từ thương mại tiểu ngạch sang chính ngạch để bền vững”.
Qua hội nghị, nhiều giải pháp được các chuyên gia nhấn mạnh để nhà nước và doanh nghiệp quan tâm. Đầu tiên, xây dựng trung tâm logistics chuyên biệt cho nông sản tại các tỉnh như Đồng Tháp, với hệ thống packhouse, kho lạnh, kiểm định tập trung.
Bên cạnh đó, phát triển chuỗi lạnh liên hoàn “sông – biển – cao tốc”, tận dụng vận tải thủy kết hợp đường sắt/đường bộ để rút ngắn thời gian, giảm chi phí. Song song cần chuẩn hóa vùng nguyên liệu: Cấp mã vùng trồng, áp dụng GAP, truy xuất QR code/blockchain theo yêu cầu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC).
Ngoài ra, đẩy mạnh chế biến sâu, đa dạng bao bì để nâng giá trị sản phẩm, thay vì xuất thô; kết nối kênh thương mại điện tử và chợ đầu mối số của Trung Quốc, chuyển từ tiểu ngạch sang chính ngạch. Nhà nước cũng cần có chính sách hoàn thiện hạ tầng cửa khẩu, kho bãi, đàm phán mở rộng danh mục xuất khẩu chính ngạch, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ.
Nếu giải được bài toán logistics và chất lượng, nông sản Việt Nam không chỉ thâm nhập sâu hơn vào Trung Quốc, mà còn gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
