Hồ Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn) là viên ngọc xanh giữa đại ngàn Việt Bắc, ngoài khung cảnh hoang sơ, hùng vĩ, vùng hồ Ba Bể còn lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng dân tộc Tày.
Trong đó, chế tác và lái thuyền độc mộc là nét văn hóa lâu đời không giống bất cứ nơi nào. Thuyền độc mộc đặc biệt bởi nó được làm từ gỗ nguyên khối, không sử dụng kỹ thuật đóng, ghép.
Với hình dáng độc đáo, nhỏ nhắn, thuyền độc mộc từng là phương tiện lưu thông phổ biến trên hồ Ba Bể trong thời kỳ đất nước còn nhiều khó khăn.
Thuyền độc mộc là một phần bản sắc văn hóa vùng hồ Ba Bể với hình ảnh những cô gái Tày, tà áo chàm đưa mái chèo từ lâu đã trở thành biểu tượng của du lịch Ba Bể.
Ngày nay, dù ít người còn sử dụng thuyền độc mộc để đi lại nhưng vào những dịp lễ hội đầu xuân, đua thuyền độc mộc vẫn thường xuyên được tổ chức, thu hút rất nhiều nam thanh, nữ tú ở các bản làng quanh vùng hồ Ba Bể tham gia.
Tham gia đua thuyền là những đôi trai gái được tuyển chọn từ những tay chèo cừ khôi của bản, vốn đã quen đi lại trên mặt hồ.
Không như những bộ môn khác, đua thuyền độc mộc có thể mỗi thuyền một nam một nữ, hay hai nữ, tùy vào sắp xếp của từng đội tham gia.
Người chèo thuyền độc mộc phải có kỹ năng khéo léo, biết dùng lực tay, thân đưa thuyền theo hướng xác định, không có kinh nghiệm dễ làm thuyền mất cân bằng.
Phối hợp nhịp nhàng giữa hai tay chèo có vai trò rất quan trọng.
Các đội đua sẽ xuất phát từ bờ hồ nơi tổ chức hội xuân rồi đi vòng quanh hồ, đi qua những điểm tham quan nổi tiếng của hồ Ba Bể.
Đoàn đua đi qua đảo Bà Góa, một điểm tham quan nổi tiếng của hồ Ba Bể.
Không như những cuộc đua khác, người đua thuyền độc mộc ở hồ Ba Bể không đặt nặng vấn đề thắng thua, cuộc đua như trò chơi vui xuân, đầy ắp tiếng cười.
Những ngày đầu xuân, hình ảnh những cô gái Tày với tà áo chàm cùng con thuyền độc mộc lướt nhẹ trên mặt hồ gợn sóng đã trở thành biểu tượng du lịch hấp dẫn du khách mỗi khi đến hồ Ba Bể.
