Hàng loạt sai phạm từ khâu khảo sát, thiết kế
Thanh tra tỉnh Lâm Đồng đã ban hành Kết luận số 09/KL-TTr về việc thanh tra dự án đường Đạo Nghĩa – Quảng Khê (giai đoạn 2), công trình giao thông trọng điểm nối Quốc lộ 14 với Quốc lộ 28, nhằm kết nối các khu vực phía Nam tỉnh với trung tâm Gia Nghĩa. Dự án có tổng chiều dài 25,77 km, tổng mức đầu tư gần 830 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương hỗ trợ 750 tỷ đồng.
Mặt bằng dự án đường Đạo Nghĩa - Quảng Khê đoạn qua địa bàn phường Đông Gia Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng chưa được giải phóng nên tiến độ thi công bị chậm trễ nhiều tháng qua. Ảnh: Phạm Hoài.
Theo kết luận, dự án bị chậm tiến độ hơn 40 tháng so với kế hoạch, phát sinh hàng loạt sai phạm trong các khâu từ khảo sát, lập thiết kế, quy hoạch, quản lý tài nguyên và môi trường cho đến công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Cụ thể, đơn vị tư vấn là Công ty Cổ phần Tư vấn Trường Sơn (có trụ sở tại thành phố Hà Nội) được giao thực hiện khảo sát và lập dự án nhưng không đánh giá đầy đủ hiện trạng địa chất và mỏ vật liệu, đặc biệt tại khu vực qua các mỏ đá ở xã Đắk Nia cũ này là phường Đông Gia Nghĩa. Việc thiếu khảo sát thực tế dẫn đến hướng tuyến bị chồng lấn quy hoạch khai thác khoáng sản, buộc phải điều chỉnh và bổ sung thêm hai gói thầu tư vấn, gây lãng phí thời gian và kinh phí ngân sách.
Thanh tra cũng nêu rõ, Ban Quản lý dự án giao thông, dân dụng và công nghiệp tỉnh Đắk Nông cũ nay là Ban Quản lý dự án và đầu tư xây dựng số 3 tỉnh Lâm Đồng đã phê duyệt hồ sơ khi chưa hoàn tất thẩm định theo quy định của UBND tỉnh. Hướng tuyến được chọn chưa phù hợp với quy hoạch chung của đô thị Gia Nghĩa, dẫn đến việc phải điều chỉnh liên tục trong quá trình triển khai.
Không chỉ sai phạm về khảo sát, công tác lập thiết kế bản vẽ thi công và dự toán cũng tồn tại nhiều lỗi. Đơn vị thực hiện đã sử dụng nguồn đất tận thu từ mỏ đá không đúng quy định, chưa tính thuế tài nguyên, chưa lập báo cáo đánh giá tác động môi trường và không đăng ký kế hoạch bảo vệ môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường. Việc này được xác định là trách nhiệm trực tiếp của lãnh đạo Ban Quản lý dự án qua các thời kỳ.
Thanh tra tỉnh đánh giá, sai phạm ở khâu khảo sát và thiết kế đã tạo hệ lụy dây chuyền, khiến toàn bộ tiến độ dự án bị đình trệ. Chỉ riêng việc điều chỉnh hướng tuyến, bổ sung hồ sơ và thẩm định lại các gói thầu đã khiến công trình chậm hàng chục tháng so với kế hoạch.
Giải phóng mặt bằng trì trệ, trách nhiệm không rõ ràng
Một trong những nguyên nhân chính khiến dự án kéo dài là công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bàn giao mặt bằng. Thanh tra tỉnh chỉ rõ, tại huyện Đắk R’lấp (cũ), Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất đã lập, thẩm định và niêm yết phương án bồi thường chậm hàng trăm ngày so với quy định. Nhiều hồ sơ thiếu chữ ký, buộc phải niêm yết lại hoặc điều chỉnh nhiều lần.
Ông Nguyễn Văn Tề, trú thôn Cây Xoài, phường Đông Gia Nghĩa, tỉnh Lâm Đồng được đơn vị chủ đầu tư thông báo sẽ thu hồi hơn 1ha đất nông nghiệp từ năm 2016 và đến năm 2019 được đo đạc lại và có triển khai đếm cây cối nhưng đến nay gia đình cũng chưa nhận được tiền bồi thường. Ảnh: Phạm Hoài.
Tại các xã Nhân Cơ, Kiến Đức, việc ban hành quyết định thu hồi đất bị chậm từ 183 đến 631 ngày, khiến hàng chục hộ dân chưa nhận tiền bồi thường. Hệ quả là nhiều đoạn tuyến không thể bàn giao cho nhà thầu thi công đúng tiến độ.
Tình trạng tương tự xảy ra tại TP. Gia Nghĩa (cũ), khi các thủ tục kiểm đếm, xác nhận nguồn gốc đất và xác định giá đất bồi thường bị kéo dài hàng trăm ngày. UBND xã Đắk Nia cũ này là phường Đông Gia Nghĩa chậm xác nhận nguồn gốc đất hơn 500 ngày, còn Phòng Tài nguyên và Môi trường TP. Gia Nghĩa chậm xác định giá đất bồi thường tới 574 ngày. Công tác lập phương án bồi thường cũng bị trễ gần 400 ngày, khiến tiến độ gần như tê liệt.
Đến thời điểm thanh tra, vẫn còn 23 hộ dân chưa được kiểm đếm và hoàn tất đền bù. Thanh tra tỉnh yêu cầu Chi nhánh Trung tâm Phát triển quỹ đất số 2 phối hợp với chính quyền địa phương hoàn thiện việc kiểm đếm, lập phương án và bàn giao mặt bằng trước ngày 31/12/2025.
Cơ quan thanh tra xác định, lỗi chủ quan chiếm phần lớn, khi các chủ đầu tư chưa thực hiện đầy đủ thủ tục môi trường, chưa kiên quyết trong chỉ đạo giải phóng mặt bằng, trong khi các cơ quan chuyên môn thiếu sự phối hợp đồng bộ. Hệ quả là công trình bị chậm trễ, đội vốn và gây ảnh hưởng đến người dân trong vùng dự án.
Do quá trình giải phóng mặt bằng còn chậm nên các đơn vị thi công cầm chừng. Ảnh: Phạm Hoài.
Hàng loạt cán bộ bị kiến nghị xử lý trách nhiệm
Kết luận thanh tra kèm theo phụ lục đã nêu rõ danh sách 27 tổ chức, cá nhân phải chịu trách nhiệm về tình trạng chậm trễ, sai phạm tại dự án. Trong đó, ngoài Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng số 3 tỉnh Lâm Đồng, còn có Ủy ban nhân dân thành phố Gia Nghĩa (cũ), Phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Gia Nghĩa cùng các cá nhân có liên quan.
Đáng chú ý, dự án này đã trải qua 5 chủ đầu tư trong suốt quá trình triển khai, gồm: Sở Giao thông vận tải Đắk Nông (cũ), Ban quản lý dự án các công trình giao thông, Ban quản lý dự án giao thông – dân dụng – công nghiệp, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đắk Nông, và nay là Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng số 3 tỉnh Lâm Đồng. Việc thay đổi chủ đầu tư liên tục khiến hồ sơ, thủ tục và kế hoạch kỹ thuật không thống nhất, dẫn đến thiếu nhất quán trong quản lý, giám sát và gây hệ lụy nghiêm trọng cho tiến độ dự án.
Thanh tra tỉnh Lâm Đồng đã kiến nghị UBND tỉnh chỉ đạo Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng số 3 khẩn trương tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ, bảo đảm hoàn thành dự án trước 31/12/2025. Đồng thời, tổ chức kiểm điểm và xử lý trách nhiệm các tập thể, cá nhân sai phạm theo quy định pháp luật, xem xét thu hồi các khoản tạm ứng, thanh toán sai quy định, chấn chỉnh công tác quản lý dự án, đặc biệt là khâu thẩm định, đánh giá môi trường và giải phóng mặt bằng.
Dự án đường Đạo Nghĩa – Quảng Khê (giai đoạn 2) được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư từ năm 2010, kỳ vọng tạo động lực phát triển kinh tế – xã hội cho khu vực phía nam tỉnh (trước đây là Đắk Nông, nay thuộc tỉnh Lâm Đồng). Thế nhưng, sau 15 năm, công trình vẫn dang dở, nhiều đoạn tuyến chưa thi công, mặt bằng chưa bàn giao.
