'Đổi phận' cho vùng đất cằn

'Đánh thức' đất nghèo

Về xã Tây Hồ hôm nay, dễ nhận ra sự đổi thay rõ nét trên từng mái nhà, thửa đất khi những vườn cây xanh tốt đã thay cho những khu đất hoang hóa ngày nào. Dọc những triền đồi, những hàng tiêu vươn mình thẳng tắp cùng những vườn bưởi, ổi, quýt phủ xanh mướt mắt, vẽ nên bức tranh quê yên bình, căng tràn sức sống.

Gặp ông Nguyễn Văn Lanh ở thôn Tú Hội, xã Tây Hồ, khi ông đang lúi húi tỉa những dây tiêu già để cây sinh trưởng khỏe hơn. Giữa cái nắng hanh vàng của buổi chiều, dáng ông nhỏ bé, làn da sạm nắng, bàn tay chai sạn nhưng cử chỉ lại chậm rãi, cẩn thận đến từng nhát kéo. Mỗi lần cắt xong, ông lại ngẩng lên nhìn tán cau cao vút, nheo mắt cười hiền: “Cây này năm nay khỏe, chắc vụ tới được nhiều tiêu lắm.”

Phía sau lưng ông, khu vườn rộng hơn 4.000m² trải dài, cau vươn thẳng hàng, tiêu leo xanh mướt, đan thành những vòm mát rượi. Ông kể, trước đây đất này chỉ toàn cây tạp, khô cằn, sản xuất trồng trọt gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là thiếu nước tưới vì khu vực nằm trong vùng bán sơn địa. Từ khi biết đến Nghị quyết số 35/2021/ NQ-HĐND ngày 20/9/2021 của Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Nam (cũ) về cơ chế hỗ trợ kinh tế vườn, trang trại giai đoạn 2021-2025 (Nghị quyết 35), ông Lanh đã đăng ký làm hồ sơ với chính quyền xã để được hưởng hỗ trợ.

Sau khi được hỗ trợ vốn, ông Lanh tập trung đầu tư cho hệ thống tưới tiêu, giếng khoan, cây giống và cải tạo lại toàn bộ khu vườn, chuyển sang mô hình trồng tiêu xen cau. Đây thực sự là cú hích lớn tiếp sức người dân có thêm động lực phát triển mạnh kinh tế vườn và trang trại. Giờ đây, sau bảy năm gắn bó, cau vươn cao thẳng hàng, những dây tiêu bám chắc trên trụ bê tông, đan xen thành mảng xanh mướt phủ kín triền đồi.

“Trồng xen cau với tiêu cho thuận đất, thuận người,” ông Lanh vừa nói vừa phủi đất trên tay. “Cau cho bóng mát che cho tiêu, lại giữ ẩm cho đất. Một công đôi việc, vừa tiết kiệm, vừa bền.”

Hơn 500 gốc tiêu và 600 cây cau của ông phát triển ổn định, cho thu nhập mỗi năm gần 100 triệu đồng. Cau ra quả quanh năm, tiêu thu một vụ lớn, nhờ vậy nguồn thu được phân bổ đều, chẳng còn lo cảnh được mùa mất giá. “Đất này trước kia ai cũng ngán, giờ ai đi qua cũng ghé xem,” ông Lanh cười, ánh mắt rạng rỡ.

Cách Tú Hội không xa, ở thôn Xuân Điền, anh Nguyễn Duy Phương - một nông dân trẻ tuổi cũng đang viết tiếp câu chuyện hồi sinh đất đai theo cách riêng. Mảnh vườn hơn 3.000m² của anh từng là bãi đất bỏ hoang nhiều năm liền, cằn khô đến nỗi cày xới cũng khó. Năm 2019, anh quyết tâm “đánh thức” vùng đất ấy bằng việc trồng cây ăn quả.

Anh kể, buổi đầu gian nan không kể xiết. “Đất chai cứng, cây yếu, trồng mãi chẳng lên vì thiếu nước tưới. Nhiều lúc nản, định bỏ". Sau đó, khu vườn của anh Phương đã được phê duyệt là một trong những trường hợp được hỗ trợ giếng khoan và hệ thống tưới tiêu, đồng thời được Hội Nông dân xã tổ chức tập huấn kỹ thuật, cách cải tạo đất, dùng phân hữu cơ, trồng xen canh để giữ ẩm. Từ đó đất cũng hồi lại, cây bắt đầu đâm chồi.

Đến nay, khu vườn của anh phủ một màu xanh mướt với 80 gốc cây ăn quả gồm bưởi, ổi, quýt đường, bơ, mít, chuối, chôm chôm… Mỗi năm cho thu nhập hàng chục triệu đồng. Trong đó, bưởi và quýt đường là những loại cây chủ lực, cho quả đều, dễ tiêu thụ.

“Khách quanh xã đặt trước, nhiều khi không kịp hái. Tôi đang tính mở rộng thêm, đưa nông sản vào cửa hàng sạch để nâng giá trị,” anh Phương chia sẻ, giọng đầy háo hức.

Không dừng lại ở trồng trọt, anh còn ấp ủ mô hình du lịch trải nghiệm nông nghiệp – một hướng đi mới gắn sản xuất với du lịch cộng đồng. “Tôi muốn người thành phố đến đây có thể tự tay hái trái, thưởng thức nông sản tươi, cảm nhận không khí đồng quê. Làm được vậy, nông dân sẽ có thêm thu nhập, mà quê mình cũng được nhiều người biết đến hơn,” anh Phương nói, ánh mắt nhìn ra xa, nơi vườn cây đang đung đưa trong gió.

Đất không phụ công người

Từ những vùng đồi từng khô cằn, nay Tây Hồ đã khoác lên mình màu áo mới. Những vườn cây nối tiếp nhau mọc lên, tươi tốt và trĩu quả. Người dân nói vui rằng “đất ở đây giờ cũng biết cười”, nơi nào cũng in dấu bàn tay con người chăm chút, vun vén từng ngày.

Ông Huỳnh Ngọc Hải, Phó Chủ tịch UBND xã Tây Hồ cho biết, vài năm trở lại đây, địa phương đã khơi dậy mạnh mẽ phong trào làm kinh tế vườn, kinh tế trang trại nhờ triển khai Nghị quyết 35 về cơ chế hỗ trợ phát triển kinh tế vườn và trang trại.

Từ những chính sách hỗ trợ cụ thể như cây giống, hệ thống tưới tiết kiệm, cải tạo vườn tạp đến tập huấn kỹ thuật, người dân dần thay đổi tư duy sản xuất, chuyển sang trồng cây ăn quả, cây công nghiệp ngắn ngày phù hợp với địa hình gò đồi. “Chính sách chỉ là cú hích, còn sự bền vững đến từ chính bàn tay người nông dân,” ông Hải nói.

Nhờ đó, diện mạo vùng quê đã thay đổi rõ rệt. Nhà nào cũng có thêm nguồn thu, người trẻ ít rời quê hơn, nhiều hộ quay về dựng vườn, dựng trại. Những khu vườn đẹp, có giá trị kinh tế hình thành ngày một nhiều, trở thành điểm tựa sinh kế của hàng trăm hộ dân. Tỷ lệ hộ nghèo của xã giảm dần qua từng năm. Toàn xã Tây Hồ hiện có 180 hộ nghèo (tỷ lệ 2,13%) và 134 hộ cận nghèo (tỷ lệ 1,59%) là minh chứng cho hiệu quả rõ ràng của hướng đi này.

“Địa phương phấn đấu giai đoạn 2025-2030, xã không còn hộ nghèo, tỷ lệ hộ cận nghèo còn dưới 1%. Việc phát triển các mô hình kinh tế vườn, trang trại nhỏ lẻ được kỳ vọng sẽ tiếp tục giúp cải thiện sinh kế cho các hộ còn sức lao động, đồng thời góp phần giảm nghèo bền vững”, ông Hải chia sẻ.

Từ chỗ “đất bỏ hoang, người bỏ nghề,” nay nhiều khu vườn ở Tây Hồ đã trở thành vùng sản xuất hàng hóa nhỏ, có liên kết, có thương hiệu. Mỗi hộ dân tuy quy mô khác nhau, nhưng đều góp phần tạo nên bức tranh nông thôn mới năng động, giàu sức sống.

Chiều xuống, ánh nắng nhẹ xiên qua những tán cây chiếu lên khu vườn mát rượi. Cả không gian như tĩnh lại, chỉ còn tiếng lá xào xạc trong gió. Ngồi nghỉ bên bờ giếng, anh Nguyễn Duy Phương ngắm vườn cây trĩu quả, ánh mắt ánh lên niềm mãn nguyện, thứ niềm vui giản dị nhưng không dễ có sau bao năm lam lũ. Chia sẻ về những dự định tương lai, anh không nói nhiều đến chuyện làm giàu hay trở thành tỷ phú, mà chỉ cười hiền, bảo rằng “mình còn sức thì còn làm.” Trong từng việc làm nhỏ từ giữ đất, giữ nước đến chăm từng gốc cây của anh đều gửi gắm một mong muốn là làm nông nghiệp bền vững, gây dựng cuộc sống no ấm trên chính mảnh đất quê hương.