Đề xuất xử phạt vi phạm môi trường như xử phạt uống rượu lái xe

Chiều 28/10, tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội về kết quả giám sát công tác bảo vệ môi trường, đại biểu Nguyễn Công Hoàng, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên nêu quan điểm: việc xử phạt nghiêm hành vi vi phạm nồng độ cồn thời gian qua đã tạo ra hiệu quả rõ rệt trong thay đổi hành vi người dân. Ông đề nghị áp dụng tinh thần nghiêm minh tương tự trong lĩnh vực môi trường để tăng tính răn đe và hiệu quả thực thi pháp luật.

Giàu lên nhưng lại sống trong ô nhiễm

“Pháp luật phải nghiêm minh thì mới có sức mạnh. Hãy nhìn vào kết quả xử phạt vi phạm nồng độ cồn, chúng ta thấy ý thức xã hội thay đổi rất nhanh. Liệu với vi phạm về môi trường, chúng ta có thể làm kiên quyết như vậy không?”, ông Hoàng đặt vấn đề.

Vị đại biểu dẫn kinh nghiệm từ Singapore, quốc gia nổi tiếng về kỷ cương và ý thức cộng đồng, nơi việc vứt rác bừa bãi, dù chỉ là một chiếc tăm, cũng có thể bị phạt 200 đôla Singapore; tái phạm có thể bị phạt tới 3.000 đôla và buộc lao động công ích. “Những quy định nghiêm khắc đó khiến nhiều nước châu Âu phải nể phục. Việt Nam hoàn toàn có thể học tập để môi trường thực sự được bảo vệ”, ông nói.

Ông đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế xử phạt mạnh, rõ ràng và có tính răn đe cao hơn đối với vi phạm môi trường, không chỉ dừng ở xử phạt hành chính. Bên cạnh đó, mỗi địa phương, cơ quan, đơn vị cần khởi xướng các phong trào thiết thực như “Nói không với túi nylon” hay “Hạn chế chai nhựa dùng một lần”.

Đại biểu Nguyễn Công Hoàng cũng kiến nghị xây dựng bảng tiêu chí thi đua về bảo vệ môi trường tương tự như các chỉ số kinh tế - xã hội, xem đây là tiêu chí đánh giá năng lực lãnh đạo, quản lý của chính quyền địa phương.

“Các chỉ số môi trường nên được công khai để người dân có thể giám sát. Đồng thời, cần khuyến khích xã hội hóa đầu tư công nghệ xử lý rác thải, hỗ trợ doanh nghiệp bằng chính sách miễn giảm thuế, ưu đãi giá điện cho hoạt động xử lý chất thải”, ông nói.

Cùng quan điểm, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng tăng trưởng kinh tế đồng nghĩa với lượng chất thải ngày càng lớn, từ đồ điện tử, nhựa, tivi, tủ lạnh đến hàng triệu ôtô hết khấu hao. "Nếu chúng ta không đồng bộ quy hoạch xử lý chất thải và bảo vệ môi trường cuối cùng chúng ta giàu lên nhưng chúng ta lại chung sống với ô nhiễm. Hằng ngày chúng ta hít thở không khí ô nhiễm, chúng ta chung sống với môi trường rác thải, những dòng sông ô nhiễm rất nặng nề và rác tràn ngập khắp nơi phải chôn lấp, nhiều nơi không chôn lấp, đầy rẫy lộ thiên", ông cảnh báo.

Ông Nghĩa nhấn mạnh, phát triển kinh tế cần chuyển hướng: giảm khai thác tài nguyên vật chất, phá rừng, lấp biển, đào núi; thay vào đó là dựa vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, khai thác “tài nguyên trí tuệ” của con người như một phương thức tăng trưởng mới.

Ngoài ra, ông Nghĩa cũng "đề nghị một lần nữa là chúng ta tập trung vào quản lý khâu tổ chức thực hiện và một điểm cần nhấn mạnh bảo vệ môi trường là công việc của toàn xã hội và phải có một cuộc vận động hết sức rộng lớn, còn nếu chỉ có Nhà nước thì cũng không thể nào bảo vệ được môi trường."

Cần coi rác là tài nguyên

Ở góc nhìn khác, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội Tạ Văn Hạ cho rằng chính sách hiện nay còn thiên về xử lý hành chính, trong khi thiếu cơ chế khuyến khích biến rác, nước thải, khí thải thành tài nguyên. Ông cho biết nhiều quốc gia đã coi rác là nguyên liệu thứ cấp, tạo cơ hội đầu tư trong kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh, gắn với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà Việt Nam đã cam kết.

Theo ông Hạ, khung pháp lý hiện hành chưa đủ hấp dẫn nhà đầu tư, chi phí xử lý chất thải vẫn chủ yếu dựa vào ngân sách. Giá nước sạch hiện chỉ khoảng 2.000 đồng/m³, trong khi công nghệ hiện đại cần tới 5.000–7.000 đồng/m³. Do đó, Nhà nước cần có cơ chế hỗ trợ, bảo hộ, tạo điều kiện để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư lĩnh vực xử lý rác, nước thải.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Phó chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam nhận định, Luật Bảo vệ môi trường 2020 được ban hành trong bối cảnh tư duy phát triển tuyến tính còn phổ biến, chấp nhận đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng. “Đất nước phát triển nhanh, ô nhiễm là khó tránh, nhưng việc duy trì được mức hiện nay đã là nỗ lực lớn”, ông nói, đồng thời đề nghị sớm hoàn thiện hơn 300 quy chuẩn, tiêu chuẩn môi trường, bởi nhiều quy định đã lạc hậu, chưa đủ sức ràng buộc.

“Không thể coi chôn lấp là hình thức xử lý rác. Nếu vẫn duy trì cách này, các địa phương sẽ thiếu động lực đầu tư tái chế, khiến ô nhiễm kéo dài. Muốn phát triển bền vững, phải bắt đầu từ bảo vệ môi trường, không thể để kinh tế đi trước, còn môi trường chạy theo sau”, ông Huân nhấn mạnh.

Bảo vệ môi trường là trách nhiệm và quyền lợi của mọi người dân

Phát biểu làm rõ các vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 25,3 triệu tấn chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có 1,8 triệu tấn chất thải nhựa. Đây là áp lực rất lớn đối với hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý.

Dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng công tác này vẫn còn hạn chế. Theo Bộ trưởng, hai nguyên nhân chính là hạ tầng kỹ thuật còn thiếu và yếu, chưa đồng bộ; cùng với đó là thói quen người dân trong phân loại rác chưa thay đổi đáng kể.

Trên cơ sở kết quả và bài học kinh nghiệm thời gian qua, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm hướng tới mục tiêu đảm bảo môi trường sinh thái bền vững, vì sức khỏe và tương lai của người dân:

Đột phá về thể chế, chính sách pháp luật, tập trung kinh tế hóa công tác bảo vệ môi trường, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và kinh tế carbon thấp. Bộ đang chủ động đề xuất Quốc hội xem xét sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường vào năm 2026 theo hướng bao quát và thực tiễn hơn.

Đột phá trong quản lý chất thải, huy động nguồn lực, giải quyết dứt điểm các điểm nghẽn về rác sinh hoạt, ban hành lộ trình phân loại rác tại nguồn, đầu tư hệ thống thu gom, xử lý nước thải và kiểm soát ô nhiễm không khí.

Đột phá về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trường tự động; xây dựng cơ sở dữ liệu số quốc gia và vận hành thử sàn giao dịch carbon nội địa vào cuối năm 2025.

Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm đưa giáo dục môi trường vào trường học, truyền thông thường xuyên và xây dựng đội ngũ cán bộ môi trường có chuyên môn vững, đặc biệt ở cấp cơ sở.

“Bảo vệ môi trường là trách nhiệm và quyền lợi của mỗi người dân Việt Nam. Nếu làm tốt, chúng ta không chỉ gìn giữ được tài nguyên cho thế hệ sau, mà còn góp phần tạo dựng một nền kinh tế xanh, bền vững và văn minh”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.