‘Bảo vệ môi trường là trách nhiệm và quyền lợi của mọi người dân’

Ngày 28/10, Quốc hội thảo luận về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã có phát biểu làm rõ một số nội dung mà các đại biểu Quốc hội quan tâm.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Trần Đức Thắng gửi lời cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã dành nhiều ý kiến tâm huyết, thẳng thắn và mang tính xây dựng cao. Ông cho rằng, những góp ý tại phiên họp thể hiện tinh thần trách nhiệm, tầm nhìn và sự đồng thuận của Quốc hội và là nguồn động viên, động lực để Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về bảo vệ môi trường.

Bộ trưởng khẳng định Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ nghiêm túc tiếp thu toàn bộ ý kiến của đại biểu, đưa vào quá trình hoạch định, ban hành và tổ chức thực hiện chính sách, nhằm không ngừng nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đóng góp cho mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 - Bước tiến trong tư duy phát triển bền vững

Thông tin thêm tại phiên họp, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tư duy phát triển của Việt Nam. Luật không chỉ là khung pháp lý mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước, với nhiều chính sách mới mang tính đột phá: chuyển từ tư duy “xử lý hậu quả” sang “phòng ngừa, kiểm soát rủi ro”, từ “quản lý hành chính” sang “quản lý bằng công cụ kinh tế”.

Sau gần bốn năm thực hiện, công tác bảo vệ môi trường đã có chuyển biến rõ rệt về thể chế, nhận thức và tổ chức thực hiện. Nhiều chính sách mới bước đầu phát huy hiệu quả, như thay đổi phương thức quản lý chất thải, coi chất thải là tài nguyên, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế carbon thấp. Trách nhiệm của doanh nghiệp trong tái chế, xử lý chất thải được đề cao, trong khi vai trò giám sát của cộng đồng được tăng cường.

Nhiều đô thị sinh thái, khu công nghiệp sinh thái đã được hình thành; hệ thống quan trắc môi trường tự động mở rộng; chất lượng môi trường ở nhiều khu vực được cải thiện, nhiều vấn đề tồn đọng nhiều năm được xử lý căn bản.

Nhận thức của xã hội đã thay đổi tích cực, người dân xem bảo vệ môi trường là trách nhiệm và quyền lợi của chính mình.

Những con số biết nói

So với giai đoạn trước năm 2020, các chỉ tiêu môi trường đã có bước tiến rõ rệt: Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị tăng từ 94,71% năm 2020 lên 97,28% năm 2024.

Tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nước thải tập trung tăng từ 89,47% năm 2020 lên 95,37% năm 2025.

Tỷ lệ nước thải sinh hoạt đô thị được xử lý tăng từ 14% năm 2020 lên 18% năm 2024.

Tỷ lệ che phủ rừng đạt 42,3% năm 2024, tăng từ 42% năm 2020.

Số cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng giảm mạnh chưa được xử lý, từ 83 cơ sở năm 2020 xuống còn 38 cơ sở năm 2025.

Theo xếp hạng quốc tế, Việt Nam tăng 33 bậc, từ vị trí 87 lên 54/166 quốc gia, về mức độ thực hiện các chỉ tiêu môi trường. Trong ASEAN, Việt Nam được đánh giá có bước tiến rõ rệt.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho rằng, Các kết quả trên cho thấy Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đi vào cuộc sống, khẳng định tính đúng đắn và tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước. Có thể khẳng định, Việt Nam đang đi đúng hướng trên con đường xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, góp phần thực hiện các cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế.

Năm nhóm vấn đề lớn được Quốc hội quan tâm

Qua các ý kiến phát biểu của các vị đại biểu tại phiên họp hôm nay, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cũng báo cáo và làm rõ thêm một số vấn đề cụ thể về một số nội dung được đại biểu Quốc hội nêu lên, đó là:

Quản lý rác thải sinh hoạt và rác thải nhựa, theo thống kê, mỗi năm, Việt Nam phát sinh 25,3 triệu tấn chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có 1,8 triệu tấn chất thải nhựa… điều này tạo áp lực lớn lên hệ thống thu gom và xử lý. Hai nguyên nhân chính được chỉ ra, đó là hạ tầng thu gom, phân loại còn thiếu đồng bộ, và thói quen phân loại rác tại nguồn của người dân thay đổi chậm. Bộ trưởng Thắng nhấn mạnh rằng, đây là hai vấn đề cần được giải quyết căn bản trong thời gian tới.

Ô nhiễm môi trường không khí, Bộ đã trình Thủ tướng Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2026–2030, tầm nhìn đến 2045, với các nhóm giải pháp: hoàn thiện thể chế chính sách, kiểm soát các nguồn phát thải; nâng cao năng lực quan trắc; thúc đẩy giao thông xanh; tăng cường thanh tra, giám sát; đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Về phân cấp, phân quyền trong quản lý môi trường, từ đầu năm 2025, Bộ đã cắt giảm 16% thủ tục hành chính, phân cấp khoảng 73% thủ tục cho địa phương. Bộ trưởng thông tin rằng, ngay tại Kỳ họp lần này, Chính phủ đang trình Quốc hội sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, hướng tới để địa phương giải quyết gần 90% thủ tục về môi trường.

Về bảo vệ rừng tự nhiên, theo thống kê, đến năm 2024, tổng diện tích rừng toàn quốc đạt 14,87 triệu ha, trong đó rừng tự nhiên 10,13 triệu ha, rừng trồng 4,47 triệu ha; tỷ lệ che phủ rừng đạt 42,3%, tăng 1,15% so với năm 2015.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho rằng, kết quả này có được nhờ chính sách đóng cửa rừng tự nhiên từ năm 2016 và các hoạt động khoanh nuôi, phục hồi rừng, bảo tồn đa dạng sinh học.Trong thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục tham mưu Chính phủ duy trì chính sách đóng cửa rừng tự nhiên đến năm 2030, kiểm soát chặt chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, nhất là rừng tự nhiên, phòng cháy rừng.

Đối với nhóm nội dung phát triển thị trường carbon trong nước, người đứng đầu ngành Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, hành lang pháp lý cho thị trường carbon đã cơ bản hoàn thiện, dự kiến vận hành từ năm 2025. Chính phủ sẽ ban hành Nghị định về tổ chức và vận hành thị trường carbon, cùng các quy định về thuế, phí, giao dịch phát thải khí nhà kính và chuẩn tín chỉ carbon, tạo cơ sở để doanh nghiệp triển khai các dự án giảm phát thải, giao dịch carbon trong nước và quốc tế.

Bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm

Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng cũng nhìn nhận thẳng thắn rằng, công tác bảo vệ môi trường vẫn còn những tồn tại, hạn chế như Đoàn giám sát của Quốc hội đã chỉ ra: tình trạng ô nhiễm môi trường vẫn diễn biến phức tạp, có xu hướng mở rộng ở một số khu vực; công tác bảo vệ môi trường chưa đạt kỳ vọng của nhân dân và yêu cầu của Đảng, Nhà nước.

Trong đó, ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TP.HCM vẫn nghiêm trọng; hạ tầng thu gom, xử lý rác còn hạn chế; chính sách xã hội hóa đầu tư môi trường chưa phù hợp. Nguyên nhân chủ yếu là chủ quan, một số chính sách chưa được thực thi đầy đủ; đội ngũ cán bộ môi trường còn chưa đáp ứng được yêu cầu; nguồn lực đầu tư còn thấp.

Trên cơ sở kết quả đạt được và yêu cầu phát triển mới, Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định một số nhiệm vụ trọng tâm nhằm hướng tới mục tiêu đảm bảo môi trường sinh thái bền vững, vì sức khỏe và tương lai của người dân Việt Nam, cụ thể:

Đột phá về thể chế, chính sách pháp luật, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp; tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, tháo gỡ điểm nghẽn về đầu tư; chuẩn bị đánh giá, sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường vào năm 2026.

Đột phá trong quản lý chất thải, huy động nguồn lực xử lý nguồn thải ô nhiễm, ban hành lộ trình phân loại rác thải tại nguồn, đầu tư hạ tầng xử lý nước thải, kiểm soát ô nhiễm không khí, phục hồi chất lượng nước tại các lưu vực sông.

Đột phá về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hệ thống quan trắc tự động, xây dựng cơ sở dữ liệu số môi trường quốc gia, vận hành thử nghiệm sàn giao dịch carbon trong nước cuối năm 2025.

Đẩy mạnh tuyên truyền và nâng cao năng lực đội ngũ, đưa nội dung môi trường vào giáo dục, tăng cường truyền thông, xây dựng đội ngũ cán bộ vững chuyên môn, nhất là ở cấp xã.

Theo Bộ trưởng Trần Đức Thắng, kết quả triển khai Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cho thấy chúng ta đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song mới chỉ là bước khởi đầu. Thách thức vẫn còn rất lớn, từ tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, đến yêu cầu phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp thu nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của Quốc hội, cụ thể hóa bằng các chương trình, kế hoạch hành động và giải pháp trọng tâm trong thời gian tới; tiếp tục đổi mới trong chỉ đạo, tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, bảo đảm mọi chính sách, hành động đều hướng tới kết quả thực chất, vì mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Với tinh thần bảo vệ môi trường gắn liền với phát triển kinh tế - xã hội là nhiệm vụ trung tâm, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tin tưởng rằng, với sự giám sát của Quốc hội, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ và sự ủng hộ của toàn xã hội, Việt Nam sẽ tiếp tục tiến bước vững chắc trên con đường phát triển xanh, bền vững, vì tương lai thịnh vượng và an lành cho các thế hệ mai sau.