Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng đất chiến lược, không chỉ là vựa lúa, vựa thủy sản, trái cây lớn mà còn là động lực xuất khẩu nông sản ra quốc tế. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu, chi phí logistics, hạ tầng, nguồn nhân lực công nghệ cao đòi hỏi một hướng đi mới để phát huy hết tiềm năng vùng đất này.
ĐBSCL là vùng kinh tế trọng điểm ở phía Nam, đang mở rộng hợp tác, xúc tiến đầu tư. Ảnh: Văn Vũ.
Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương lớn, đặc biệt là Nghị quyết 13 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 120 của Chính phủ và Quy hoạch vùng ĐBSCL giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050.
Theo đó, lần đầu tiên, một quy hoạch vùng được xây dựng theo phương pháp tích hợp đa ngành, định hướng “thuận thiên, bền vững, hiện đại và sinh thái”. Một trong những bước đi cụ thể là Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp, triển khai tại vùng ĐBSCL.
Ông Huỳnh Văn Thòn, Chủ tịch Tập đoàn Lộc Trời, cho rằng: “Đề án không chỉ bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, mà còn giúp nông dân tăng thu nhập, nâng cao giá trị thương hiệu gạo Việt trên thị trường quốc tế”.
Ngoài ra, các mô hình hợp tác công – tư như dự án điện gió Bạc Liêu và chuỗi liên kết lúa gạo ở An Giang vừa tạo việc làm, vừa thu hút hàng trăm triệu USD đầu tư, chứng minh ĐBSCL có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho cho các nhà đầu tư lớn tromg tương lai.
Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế của vùng. GS.TS Hà Thanh Toàn, nguyên Hiệu trưởng Đại học Cần Thơ cho rằng: “Chúng ta phải chuẩn bị nguồn nhân lực cho tất cả hạ tầng đang phát triển, từ phổ thông chất lượng cao, đại học đến đào tạo nghề, đều phải đáp ứng yêu cầu quy hoạch”.
PGS Nguyễn Thanh Bình, Viện Nghiên cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long, Đại học Cần Thơ nhận định, chiến lược phát triển ĐBSCL hướng tới giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng công nghiệp, dịch vụ và xây dựng, với lao động hiện đại, chất lượng cao. Tuy nhiên, nông nghiệp vẫn chiếm tỷ trọng lớn, tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp. Quy hoạch vùng 2021–2030 đề ra mục tiêu 65% lao động qua đào tạo, 25% có bằng cấp/chứng chỉ, 75–80% lao động phi nông nghiệp.
Để đạt mục tiêu, các địa phương cần đẩy mạnh giáo dục, đào tạo nghề và nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học công nghệ. Đại học Cần Thơ là trung tâm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao hàng đầu trong khu vực, với hơn 200 giáo sư và phó giáo sư đang mở rộng đào tạo các ngành như: trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử...
Bên cạnh nhân lực, hạ tầng logistics là “nút thắt” cần tháo gỡ. Hiện khoảng 90% hàng hóa xuất khẩu phải vận chuyển bằng đường bộ, chỉ 10% đi đường thủy, làm tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh.
PGS.TS Hồ Thị Thu Hòa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Logistics Việt Nam cho rằng, nếu giải quyết tốt hạ tầng cứng và mềm, đây sẽ là bước đệm để ĐBSCL hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Các chuyên gia nhận đinh, hệ thống logistcs còn hạn chế được xem là điểm nghẽn làm cho vùng ĐBSCL chậm phát triển. Ảnh: Văn Vũ.
Năm 2021, cảng biển nước sâu Trần Đề đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định 1579, xác định đây là cảng biển đặc biệt, có chức năng cảng cửa ngõ quốc tế phục vụ vùng ĐBSCL.
Cảng nước sâu Trần Đề tại TP Cần Thơ có chức năng tiếp nhận tàu container đến 100.000 DWT và tàu hàng rời 160.000 DWT. Cảng nằm ở cửa sông Hậu, chỉ 25–30 hải lý ra tuyến hàng hải quốc tế Đông – Tây, rút ngắn 80–100 km so với hành trình qua Cái Mép – Thị Vải hoặc TP Hồ Chí Minh.
Tiến sĩ Trần Khắc Tâm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh ĐBSCL cho biết: Cảng biển nước sâu Trần Đề sẽ trở thành cảng trọng điểm phía Nam, chia sẻ áp lực với TP.Hồ Chí Minh và Cái Mép – Thị Vải, phục vụ xuất khẩu nông sản, thủy sản toàn vùng. Bài toán logistics lâu nay sẽ được giải quyết, tạo động lực phát triển công nghiệp, dịch vụ phụ trợ, thu hút đầu tư và nâng cao giá trị kinh tế.
Cảng nước sâu Trần Đề tại TP Cần Thơ hoàn thành sẽ tạo mạng lưới logistics khép kín, giúp ĐBSCL phát triển. Ảnh: Văn Vũ.
Khi hoàn thiện, cảng tạo mạng lưới logistics khép kín, kết nối kho bãi, trung tâm phân phối và bến cảng phụ trợ. Vị trí gần tuyến biển quốc tế giúp kết nối Mỹ, châu Âu và Đông Á, nâng cao giá trị nông sản, thúc đẩy phát triển bền vững. Cảng cũng hỗ trợ nông nghiệp công nghệ cao, thủy sản chất lượng cao và năng lượng tái tạo, vận hành hiệu quả nhờ nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời thúc đẩy logistics xanh, giảm phát thải CO₂.
Theo quy hoạch, ĐBSCL sẽ phát triển dựa trên ba trụ cột: kinh tế – xã hội – môi trường. Vùng không chỉ dựa vào lúa mà dịch chuyển sang thủy sản và cây ăn trái, gắn với nông nghiệp công nghệ cao, phát thải thấp. Song song đó phát triển năng lượng tái tạo, bảo tồn hệ sinh thái và giữ gìn bản sắc văn hóa sông nước.
