Sau sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường, hệ thống đào tạo, nghiên cứu đang bước vào giai đoạn chuyển mình quan trọng. Hội nghị giao ban công tác đào tạo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 29/5 đã ghi nhận nhiều kiến nghị từ các đơn vị và xác lập các định hướng cải cách rõ nét.
Tự chủ, tinh gọn và hiệu quả
Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam nhấn mạnh: Các cơ sở đào tạo cần nắm bắt thời cơ, không e ngại thách thức. Mỗi trường có đặc thù riêng, nhưng sau hợp nhất cần phát huy lợi thế sẵn có, trong đó tuyển sinh là khâu then chốt cần đặc biệt chú trọng. Việc tái cấu trúc tổ chức phải bám sát thực tiễn, phân tích rõ yếu tố khách quan, chủ quan để xác định các điểm nghẽn trọng yếu, từ đó kiến nghị chính sách mang tính đột phá.
Thứ trưởng cũng đề nghị Vụ Kế hoạch Tài chính sớm ban hành hướng dẫn cụ thể, mở ra lộ trình thuận lợi cho các cơ sở đào tạo trong việc thực hiện tự chủ và tái cấu trúc hiệu quả.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam phát biểu chỉ đạo Hội nghị. Ảnh: Đức Việt.
Theo ông Phạm Tân Tuyến – Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, việc sắp xếp lại bộ máy hành chính, như giảm số tỉnh thành, tác động đáng kể đến mạng lưới đào tạo, đặc biệt là các trường đóng tại địa phương bị sáp nhập. Các đơn vị cần chủ động đề xuất mô hình tổ chức phù hợp, khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán nguồn lực.
Vấn đề nổi bật tại Hội nghị là việc triển khai cơ chế tự chủ theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP. 100% các trường trực thuộc Bộ là đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo một phần chi thường xuyên. Một số đơn vị như Học viện Nông nghiệp Việt Nam được giao thí điểm cơ chế đổi mới theo Quyết định số 873/QĐ-TTg. Dù đạt được nhiều chuyển biến tích cực, quá trình triển khai tự chủ vẫn vấp phải không ít rào cản từ cơ chế chính sách.
Ông Phạm Tân Tuyến, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Mai Đan.
Giai đoạn 2026-2030, Bộ dự kiến đầu tư hơn 3.000 tỷ đồng cho khối giáo dục đào tạo, trong đó khối nông nghiệp chiếm 1.725 tỷ, khối môi trường 1.367 tỷ đồng. Ưu tiên hàng đầu là cải tạo cơ sở vật chất, bổ sung thiết bị chuyên dùng cho các trường có đặc thù kỹ thuật cao và ở vùng khó khăn.
Một số trường được hưởng lợi rõ rệt sau sáp nhập. Đại diện Vụ Kế hoạch - Tài chính dẫn chứng: Trường Đại học Lâm nghiệp đã tăng số phòng học lý thuyết từ 18 lên 32, tăng 78%, giúp nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu.
Tại Hội nghị, PGS.TS Hoàng Anh Huy, Hiệu trưởng Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường cho biết: Nhà trường đã chủ động mời chuyên gia tham gia giảng dạy, hướng dẫn khóa luận tốt nghiệp. Sau khi tiếp nhận Trường Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Tài nguyên và Môi trường vào tháng 5, đơn vị đã nhanh chóng ổn định bộ máy, bố trí công việc và tổ chức các khóa đào tạo chuyển tiếp cho cán bộ.
Giai đoạn 2023-2025, trường đã tự đảm bảo 85% chi thường xuyên và đặt mục tiêu đạt 100% trong những năm tới. Tuy nhiên, khó khăn vẫn hiện hữu do vướng mắc về cơ chế. Trường đang xây dựng phương án tự chủ giai đoạn 2026-2030 và mong được Bộ hỗ trợ về cơ sở vật chất – nhất là diện tích đất chưa đáp ứng chuẩn tối thiểu.
Chú trọng tuyển sinh, liên kết và mở rộng
Dù nhiều trường đã nỗ lực đổi mới phương thức đào tạo và liên kết, tuyển sinh vẫn là bài toán khó, đặc biệt sau sáp nhập. Tình trạng giảm sút học sinh, sinh viên theo học ngành nông – lâm – ngư và tài nguyên – môi trường vẫn tiếp diễn. Nguyên nhân chính đến từ điều kiện làm việc vất vả, thu nhập thấp, vị thế ngành đào tạo kém hấp dẫn so với các ngành, lĩnh vực khác.
Trong khi đó, các trường đang phải thực hiện tự chủ theo cơ chế mới, tạo áp lực tài chính không nhỏ. Một số trường như Cao đẳng Cơ điện Hà Nội lựa chọn cách chủ động thích ứng: Giữ nguyên thương hiệu để duy trì uy tín, điều chỉnh kế hoạch tuyển sinh, tăng cường hợp tác doanh nghiệp, ứng dụng công nghệ (như thực tế ảo) vào giảng dạy.
Đơn vị này cũng kiến nghị Bộ làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo để cho phép các trường nghề được tự mở mã ngành, áp dụng hậu kiểm thay vì tiền kiểm như hiện tại nhằm gỡ bỏ rào cản hành lang pháp lý.
Toàn cảnh Hội nghị Giao ban Công tác đào tạo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Ảnh: Đức Việt.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định: Các cơ sở đào tạo cần tận dụng thời cơ mở rộng hợp tác với các thị trường lao động lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức – nơi có nhu cầu cao về nhân lực kỹ thuật chất lượng. Đồng thời, cần tránh tư duy bị động, chủ động xây dựng kế hoạch liên kết, phối hợp chặt chẽ với các địa phương để đồng bộ hóa khâu đào tạo và phân phối nhân lực.
Một điểm nhấn đáng chú ý là định hướng khuyến khích giảng viên, cán bộ giảng dạy tham gia hoạt động thực tiễn cùng các ngành chuyên môn của Bộ. Đây là giải pháp nhằm gắn đào tạo lý thuyết với thực tế sản xuất, tạo nên chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ trường học tới thị trường lao động.
Phát biểu kết luận Hội nghị, Thứ trưởng nhấn mạnh, Bộ sẽ duy trì cơ chế giao ban định kỳ với các cơ sở đào tạo để lắng nghe, tháo gỡ khó khăn, từ đó hoàn thiện chính sách. Các trường cần tăng cường phối hợp với các Cục, Vụ, đơn vị trong Bộ, xác định rõ những nội dung đột phá, trọng yếu để đề xuất lên cấp quản lý.
Tự chủ – liên kết – mở rộng chính là con đường chiến lược để ngành đào tạo nông nghiệp và môi trường vượt qua thách thức, thích ứng linh hoạt và phát triển bền vững trong giai đoạn mới.
