Tại phiên chất vấn sáng 10/12 kỳ họp thứ 6 HĐND TP.HCM khóa X, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm (ATTP) Phạm Khánh Phong Lan trả lời nhiều vấn đề trọng tâm về quản lý ATTP trong bối cảnh địa bàn mở rộng, dân số và hoạt động kinh doanh thực phẩm tăng nhanh, còn lực lượng giám sát lại giảm mạnh.
Giám đốc Sở An toàn thực phẩm (ATTP) Phạm Khánh Phong Lan trả lời chất vấn của đại biểu về các vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết, trong 10 năm qua, công tác thanh tra, kiểm tra đã giảm đáng kể tình trạng vi phạm an toàn thực phẩm, đồng thời tăng tỷ lệ cơ sở đạt chuẩn. Kết quả kiểm nghiệm các nhóm thực phẩm trên thị trường cũng cho thấy xu hướng tích cực.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, vẫn xuất hiện một số vụ việc nghi ngờ ngộ độc, đòi hỏi các ngành phải hành động quyết liệt hơn nữa.
Đối với công tác phòng ngừa ngộ độc thực phẩm, trách nhiệm của Sở là phối hợp các ngành, xây dựng quy trình liên tịch và tăng cường kiểm tra thường xuyên, đột xuất.
"Khi xảy ra ngộ độc, đó là tín hiệu cho thấy hệ thống vẫn còn “lỗ hổng”, và chúng tôi phải tiếp tục hoàn thiện quy trình quản lý, điều tra nguyên nhân kịp thời và phải làm tốt hơn”, Giám đốc Sở ATTP TP.HCM nói và cho biết thêm, về bản chất, ngộ độc thực phẩm không chỉ là biểu hiện bên ngoài mà xuất phát từ chất lượng nguyên liệu đầu vào và quy trình chế biến. Điều quan trọng là phải xây dựng vùng nguyên liệu an toàn, kiểm soát chặt chuỗi sản xuất - nơi nông dân đóng vai trò then chốt. Vì vậy, công tác quản lý không thể dừng ở một khâu mà phải bao trùm toàn bộ chuỗi cung ứng.
Hiện nay, lực lượng làm công tác an toàn thực phẩm gặp khó khăn do nhu cầu giám sát tăng, trong khi nguồn nhân lực hạn chế. Năm đầu tiên, Sở tiếp nhận lực lượng từ ba ngành với 486 người; đến nay chỉ còn khoảng 356 người, giảm hơn 25%.
Áp lực công việc lớn hơn, yêu cầu chuyên môn cao hơn, trong khi mỗi cán bộ phải xử lý nhiều nhiệm vụ từ thanh tra, kiểm nghiệm đến ứng dụng công nghệ thông tin.
Dù vậy, TP.HCM đã hình thành được hệ thống quản lý an toàn thực phẩm tương đối hoàn chỉnh, triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm tra, giám sát, truyền thông, và phòng ngừa rủi ro.
"Khi mở rộng địa giới và dân số, khối lượng công việc tăng mạnh, nhưng chúng tôi vẫn kiên trì mục tiêu bảo đảm thực phẩm an toàn đến tay người tiêu dùng", người đứng đầu Sở ATTP TP.HCM nói.
Theo bà Phong Lan, một số vướng mắc hiện nay đến từ việc sắp xếp lại chức năng, nhiệm vụ các cơ quan sau hợp nhất đơn vị hành chính. Trước đây, phòng y tế, trung tâm y tế và các đơn vị chuyên ngành phân cấp khá rõ; nay cần có thời gian điều chỉnh, hoàn thiện.
Ngoài ra, phối hợp giữa các lực lượng như y tế, công thương, nông nghiệp hay cảnh sát môi trường phải tiếp tục siết chặt để việc thanh tra, xử phạt đạt hiệu quả cao hơn.
"Công tác an toàn thực phẩm luôn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, nguồn lực đủ mạnh và cơ chế linh hoạt. Chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ lâu dài, liên tục cải tiến để bảo vệ sức khỏe người dân và giữ vững niềm tin vào hệ thống quản lý của thành phố", Giám đốc Sở ATTP TP.HCM nói.
Đại biểu Trần Thị Diễm Trinh chất vấn Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM. Ảnh: Võ Liên.
Trả lời chất vấn về vấn đề quản lý an toàn thực phẩm trước bối cảnh bùng nổ giao hàng và bán thực phẩm online, bà Phạm Khánh Phong Lan thừa nhận, việc kiểm soát rất khó do kinh doanh nhỏ lẻ, thiếu hóa đơn và vô số website không rõ địa chỉ. Sở yêu cầu nhà cung cấp suất ăn trực tuyến phải có bếp đạt chuẩn hoặc nhập hàng từ cơ sở được cấp phép. Người bán livestream phải công khai giấy tờ để người tiêu dùng có cơ sở phản ánh.
Liên quan đến quản lý suất ăn trường học, bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết, TP.HCM có 3.500 trường học với nhiều mô hình bếp ăn. Rủi ro lớn nhất không nằm ở giá mà ở “tính thân hữu” khi lựa chọn đơn vị cung cấp.
"Đôi khi người ta lựa chọn đối tác bếp ăn là người quen của hiệu trưởng, người quen của lãnh đạo quận, lãnh đạo phường…", bà Phạm Khánh Phong Lan nói và cho biết, Sở ATTP phối hợp Sở GD-ĐT để đả thông tư tưởng, tập huấn, nâng cao kiến thức cho tất cả hiệu trưởng, những người phụ trách bếp ăn trường học.
"Chúng tôi không can thiệp vào chuyện anh chọn ai làm đối tác, không can thiệp chuyện đối tác đó đóng bao nhiêu tiền vào trường như thế nào, nhưng anh phải bảo đảm an toàn và nếu mà có sự cố mất an toàn thực phẩm xảy ra thì hiệu trưởng là người đầu tiên phải chịu trách nhiệm", bà Phong Lan nhấn mạnh.
Về đề án truy xuất nguồn gốc, bà Phong Lan cho biết, TP.HCM đang dẫn đầu cả nước về truy xuất nguồn gốc thịt heo, gia cầm và trứng, với hơn 90% sản lượng vào thành phố được kiểm soát qua kiểm dịch truyền thống kết hợp vòng nhận diện. Tuy nhiên, hệ thống chưa thể bảo đảm 100% do còn “hở” từ khâu chăn nuôi nhỏ lẻ và luồng hàng do thương lái thu gom.
Tại ba chợ đầu mối, lực lượng an toàn thực phẩm kiểm tra suốt đêm từng lô hàng nên gần như không có nông sản “ba không”, trường hợp vi phạm sẽ bị xử phạt nặng. Nhưng khi hàng ra chợ truyền thống, việc truy xuất rất khó do hàng được xé lẻ bán nhanh trong buổi sáng.
Bà Lan cho rằng, truy xuất bằng công nghệ Blockchain là bước thử nghiệm đi đầu của TP.HCM, chưa được quy định cụ thể trong luật, nên cần thêm chế tài và sự phối hợp của các tỉnh. Dù chưa đạt tuyệt đối, hệ thống truy xuất giúp nông sản vào thành phố sạch hơn, góp phần giữ uy tín cho ba chợ đầu mối - nơi đóng vai trò quan trọng trong cung ứng thực phẩm cho toàn thành phố.
Đại biểu HĐND TP.HCM tiếp tục chất vấn về vấn đề an toàn thực phẩm. Ảnh: Võ Liên.
Về vấn đề thức ăn đường phố, bà Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, đây nét văn hóa ẩm thực của Việt Nam. Tuy nhiên, thức ăn đường phố không thuộc diện cấp giấy đủ điều kiện an toàn thực phẩm, nên thiếu khâu thẩm định ban đầu nhưng vẫn phải được kiểm tra nguồn gốc, lấy mẫu, đánh giá vệ sinh dụng cụ do phường, xã quản lý trực tiếp.
Toàn thành phố có khoảng 14.200 cơ sở thức ăn đường phố, nhiều nơi đã được tổ chức thành "Phố Ẩm thực" để cải thiện điều kiện vệ sinh. Người bán đều được tập huấn kiến thức an toàn thực phẩm và được nhắc nhở, xử phạt nếu vi phạm, như không đeo găng tay có thể bị phạt 3 triệu đồng.
"Người tiêu dùng nên tránh không mua tại các điểm bán nhếch nhác. Khi nhận thức được nâng lên, hàng quán đảm bảo vệ sinh sẽ tồn tại và góp phần giữ gìn nét văn hóa ẩm thực của thành phố.
Không lực lượng nào đủ sức kiểm soát toàn bộ thị trường 14 triệu dân, giải pháp bền vững nhất vẫn là nâng cao ý thức cộng đồng. Đồng thời, Sở mong HĐND hỗ trợ về cơ chế, nhân lực và tài chính để tăng hiệu quả quản lý", bà Phạm Khánh Phong Lan nhấn mạnh.
Chủ tịch HĐND TP.HCM Võ Văn Minh lưu ý, không xem kiểm tra, xử phạt là trọng tâm, mà phải xây dựng hệ thống phòng ngừa, giám sát và hành lang pháp lý chặt chẽ. Sở cần quản lý đầy đủ các nhà cung cấp, siêu thị, bếp ăn; đồng thời đẩy mạnh số hóa dữ liệu. Với bữa ăn học đường và nguồn nguyên liệu chế biến, Sở ATTP cần phối hợp với ngành giáo dục, công thương, nông nghiệp và môi trường để bảo đảm an toàn trên toàn địa bàn.
