Cần đổi mới cách tiếp cận quản lý rủi ro thiên tai

Ngày 10/12, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai phối hợp Viện chuyển đổi Môi trường và Xã hội Quốc tế (ISET) và Tổ chức Plan International (PLAN) tổ chức Hội thảo “Tăng cường khả năng chống chịu với thiên tai và biến đổi khí hậu trong bối cảnh mới”.

Theo Phó Cục trưởng Nguyễn Trường Sơn, Hội thảo được tổ chức trong bối cảnh đất nước ta vừa trải qua một năm 2025 đầy thử thách, khi thiên tai diễn ra dồn dập, khốc liệt, trên phạm vi rộng, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử. 

Tính đến ngày 08/12/2025, thiên tai đã làm 420 người chết và mất tích, 730 người bị thương; gần 4.200 ngôi nhà bị sập, đổ, trôi; gần 348.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; trên 541.000 ha lúa, hoa màu và 298.000 ha cây trồng khác bị ngập úng. Tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 99.469 tỷ đồng, gần gấp 1,1 lần so với cùng kỳ năm 2024.

Những con số này cho thấy mức độ nghiêm trọng của thiên tai, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tăng cường năng lực chống chịu, ứng phó kịp thời và hiệu quả hơn nữa.

“Trong bối cảnh mới, việc thay đổi mô hình chính quyền địa phương theo hướng hai cấp cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với công tác phòng, chống thiên tai và thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH). Chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp cơ sở cần phát huy vai trò chủ động, linh hoạt, xây dựng các kịch bản ứng phó phù hợp, khả thi với tình hình mới. Hội thảo hôm nay là dịp quan trọng để chúng ta cùng nhau trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm từ quốc tế cũng như từ việc nghiên cứu, đánh giá thực tế tại một số địa phương của Việt Nam, thảo luận về các mô hình ứng phó hiệu quả, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực chống chịu cho cộng đồng, đặc biệt là những địa bàn thường xuyên chịu tác động của thiên tai”, ông Sơn cho biết.

Để công tác thích ứng BĐKH được triển khai hiệu quả, TS. Phạm Văn Sỹ, đại diện Cục Biến đổi khí hậu, khuyến khích các địa phương lồng ghép nội dung ứng phó vào quá trình điều chỉnh quy hoạch tỉnh, xem đây là yếu tố cốt lõi trong phát triển bền vững.

Kế hoạch thực hiện chiến lược về biến đổi khí hậu (hoặc Kế hoạch hành động ứng phó/Kế hoạch quốc gia thích ứng với BĐKH) tại địa phương phải được ưu tiên hàng đầu, đảm bảo tính đồng bộ với chiến lược chung của quốc gia.

“Các đơn vị nên cập nhật thông tin tài khoản đăng nhập phần mềm giám sát và đánh giá các hoạt động thích ứng khí hậu cấp quốc gia. Đồng thời, địa phương cần thường xuyên đánh giá lại bằng cách chi tiết hóa kịch bản biến đổi khí hậu quốc gia do Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố, từ đó có bức tranh rõ ràng và chính xác nhất về tác động tại khu vực mình”, TS. Sỹ cho biết.

Theo Thạc sĩ Vũ Cảnh Toàn, đại diện ISET, kinh nghiệm thực tiễn từ Dự án Liên minh Khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu Zurich (ZCRA) cho thấy, cần có sự chuyển đổi mạnh mẽ trong cách tiếp cận quản lý rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu. “Chỉ tập trung vào các biện pháp đối phó tức thời là chưa đủ. Chúng ta cần nhìn vào các nguyên nhân gốc rễ của rủi ro và tính dễ bị tổn thương để đưa ra các giải pháp toàn diện, có tính hệ thống”, ông nhấn mạnh.

Đại diện ISET đề nghị các địa phương và cơ quan chức năng ưu tiên cải thiện năng lực lập kế hoạch và ứng phó. Trong đó, nâng cao khả năng đối phó với các tình huống, sự kiện cực đoan, bất thường, cũng như các tổ hợp thiên tai phức tạp. Việc xây dựng và điều chỉnh quy hoạch phải tích hợp đánh giá rủi ro khí hậu ngay từ đầu.

“Chúng ta cần có Cơ sở dữ liệu toàn diện - liên thông giữa các ngành, để đảm bảo mọi quyết định đều có căn cứ khoa học vững chắc. Song song đó, đánh giá rủi ro và tính dễ bị tổn thương là bước không thể thiếu khi xây dựng phương án hoặc kế hoạch phòng chống thiên tai”, Thạc sĩ Toàn cho biết.

Hiện nay, Dự án ZCRA được thực hiện bởi hai tổ chức: ISET và Plan International Việt Nam, nhằm hỗ trợ cộng đồng tăng cường khả năng thích ứng trước nhiều rủi ro khí hậu như lũ lụt, bão, nắng nóng và cháy rừng. Tại Việt Nam, dự án đang được triển khai giai đoạn 2024-2027 tại các tỉnh/thành phố có nguy cơ cao như: Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Huế và Cần Thơ. Các hoạt động bao gồm tập huấn, nâng cao năng lực cộng đồng, xây dựng cơ sở dữ liệu, phát triển các phần mềm và hệ thống cảnh báo sớm, xây dựng nhà cộng đồng chống chịu bão lũ, lắp đặt thiết bị thông minh phục vụ phòng chống thiên tai...