COP30 đã phải kéo dài thêm 18 tiếng làm việc, tới ngày 22/11, để các đại biểu thống nhất được thỏa thuận cuối cùng. Tuy nhiên, văn bản này chưa đáp ứng kỳ vọng của nhiều quốc gia, tổ chức môi trường và các nhóm xã hội dân sự, đặc biệt khi nội dung về lộ trình loại bỏ nhiên liệu hóa thạch hoàn toàn không được đưa vào.
Trước hội nghị, hơn 80 quốc gia đã kêu gọi xây dựng lộ trình toàn cầu để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch - nguyên nhân lớn nhất gây biến đổi khí hậu do con người làm trầm trọng thêm. Nhưng áp lực từ một nhóm nhỏ các quốc gia xuất khẩu dầu mỏ khiến đề xuất này không xuất hiện trong văn bản chính thức.
COP30 đã kết thúc sau khi gia hạn thêm 18 giờ làm việc. Ảnh: COP 30 Brazil.
Điều gây thất vọng hơn nữa là dù COP30 diễn ra ngay tại "cửa ngõ Amazon" - được mệnh danh là "lá phổi của hành tinh" - thỏa thuận cuối cùng cũng không đưa ra sáng kiến mới nào đáng kể nhằm chấm dứt nạn phá rừng hay tăng cường bảo vệ Amazon.
Bà Jean Su, Giám đốc công lý năng lượng của Trung tâm Đa dạng Sinh học (CBD), nhận xét COP30 “thất bại” trong việc đưa ra hành động cụ thể cho một quá trình loại bỏ nhiên liệu hóa thạch công bằng và có tài chính hỗ trợ. Bà ví vụ cháy lớn xảy ra tại địa điểm tổ chức hội nghị như “một phép ẩn dụ hoàn hảo cho sự bế tắc của COP30”.
Một phần nguyên nhân khiến đàm phán không đạt kỳ vọng, theo các tổ chức môi trường, là do các nước phát triển vẫn còn “lẩn tránh trách nhiệm”, không đưa ra hỗ trợ tài chính cần thiết cho các quốc gia đang phát triển - những nơi chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu.
Để xoa dịu sự thất vọng của các bên, Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago tuyên bố ông sẽ tự sử dụng quyền hạn của chủ tịch để xây dựng hai lộ trình độc lập về chấm dứt và đảo ngược mất rừng và về chuyển dịch khỏi nhiên liệu hóa thạch theo hướng công bằng và trật tự. Tuy nhiên, những lộ trình này không mang tính ràng buộc, vì không thuộc thỏa thuận cuối cùng tại COP30 được 195 quốc gia phê chuẩn.
Dù vậy, một số tổ chức quốc tế vẫn ghi nhận những kết quả tích cực mà COP30 đạt được. Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) cho biết hội nghị đã đạt các “bước đột phá” trong việc tăng gấp ba nguồn tài chính thích ứng, với khoảng 120 tỷ USD trong tổng mục tiêu 300 tỷ USD tài chính khí hậu toàn cầu sẽ dành riêng cho thích ứng; thúc đẩy bảo vệ rừng; và nâng cao vai trò của các cộng đồng bản địa trong thảo luận khí hậu. Theo WRI, những kết quả này cho thấy hợp tác khí hậu quốc tế vẫn có thể mang lại tiến triển dù bối cảnh địa chính trị đang nhiều bất ổn.
Liên minh các Nhà khoa học (UCS) đánh giá kết quả COP30 là “vừa đủ để giữ các mục tiêu của Thỏa thuận Paris”, song nhấn mạnh thất bại của các nước giàu trong việc thực hiện cam kết tài chính. UCS hoan nghênh định hướng xây dựng cơ chế chuyển dịch công bằng (Just Transition Mechanism) tại COP30, nhằm hỗ trợ người lao động, cộng đồng tuyến đầu và các nhóm bản địa trong quá trình chuyển sang nền kinh tế năng lượng sạch.
Trung tâm Đa dạng Sinh học cũng ca ngợi việc thiết lập Cơ chế Hành động Belém (BAM) - khuôn khổ được đánh giá có ngôn ngữ mạnh nhất từ trước đến nay về quyền của người bản địa, quyền người lao động và bảo vệ đa dạng sinh học - dù vẫn nhấn mạnh sự “thiếu vắng hoàn toàn” của lộ trình loại bỏ nhiên liệu hóa thạch có tài chính hỗ trợ.
Trong phát biểu bế mạc, Chủ tịch COP30 do Lago thừa nhận: “Tôi biết một số bên kỳ vọng nhiều hơn”. Ông cam kết sẽ tiếp tục nỗ lực thúc đẩy tiến trình hợp tác và trao đổi để đạt trong vai trò chủ tịch nhiệm kỳ.
Các bên tham gia cũng nhất trí COP31 sẽ diễn ra tại Antalya (Thổ Nhĩ Kỳ) vào năm tới. Trong đó, Australia đồng dẫn dắt đàm phán theo một thỏa thuận nhằm chấm dứt bế tắc giữa hai nước về quyền đăng cai hội nghị.
