Công bằng tài chính, nợ khí hậu cho các nước đang phát triển

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng nghiêm trọng, khái niệm “công bằng tài chính” hay “nợ khí hậu”, vốn xa lạ, nhưng nay đã và đang trở thành tâm điểm trong các diễn đàn toàn cầu và chính sách phát triển của nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam.

Ngày 14/6, tại tọa đàm “Hoán đổi nợ xanh: Cầu nối cho tài chính khí hậu và phát triển bền vững” do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với Tổ chức Actionaid Quốc tế tại Việt Nam, Quỹ Hỗ trợ chương trình, dự án An sinh Xã hội Việt Nam (AFV), Đại học Cần Thơ và các đơn vị liên quan tổ chức, các chuyên gia không chỉ tập trung phân tích làm rõ tác động của nợ khí hậu đến phát triển kinh tế xã hội và môi trường của các nước nghèo, các nước đang phát triển mà còn thảo luận một số giải pháp tài chính cho phát triển bền vững từ hoán đối nợ xanh. Nhiều ý kiến cho rằng, trước những thách thức của biến đổi khí hậu toàn cầu, nhiều nền kinh tế đã đưa ra các chiến lược ứng phó kịp thời, hiệu quả. Đối với Việt nam, đây cũng là  cơ hội để cải thiện bình đẳng kinh tế và hành động vì khí hậu, môi trường. 

Bà Lưu Ánh Nguyệt - Phó Trưởng ban Phát triển thị trường và Dịch vụ tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, công bằng tài chính và nợ khí hậu là những khái niệm đã được đề cập từ năm 1999 trong khuôn khổ Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC). Tuy nhiên, vấn đề này chỉ trở nên phổ biến sau khi Việt Nam thể hiện cam kết mạnh mẽ tại COP26 về việc đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), tính đến cuối năm 2020, các quốc gia phát triển đã cung cấp khoản tài chính khí hậu trị giá tới 83,3 tỷ USD cho các nước dễ bị tổn thương, bao gồm các khoản đầu tư tư nhân. Dự báo đến cuối năm 2023, con số này có thể lên tới 100 tỷ USD.

Bà Nguyệt cho rằng, ở góc độ tài chính, khoản cam kết 100 tỷ USD/năm mà các nước phát triển dành cho các quốc gia đang phát triển thông qua các Quỹ Khí hậu xanh hay Quỹ Khí hậu toàn cầu, dù giá trị lớn, nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Vừa qua, tại Hội nghị COP29 diễn ra ở Baku (Azerbaijan), mức cam kết trên được nâng lên 300 tỷ USD/năm đến năm 2035. Song giới chuyên gia kinh tế cho rằng con số này vẫn còn thấp so với nhu cầu cần thiết, ước tính hơn 1.300 tỷ USD/năm trong giai đoạn tới.

Thời gian qua, nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế, như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng đưa ra nhiều cam kết hỗ trợ tài chính khí hậu cho các nước dễ bị tổn thương. Cùng với đó, ý tưởng giãn nợ cho các nước nghèo đổi lấy các dự án đầu tư “xanh” được đánh giá là khá toàn diện để giải quyết cùng lúc nhiều vấn đề mà các quốc gia trên thế giới phải đối mặt, trong đó có Việt Nam.

PGS.TS Văn Phạm Đăng Trí – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi khí hậu (Đại học Cần Thơ) cho hay, Việt Nam và nhiều quốc gia đang phát triển chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong lượng phát thải tích lũy toàn cầu, tuy nhiên họ lại đối mặt với hậu quả nặng nề nhất.

Công bằng tài chính là một khái niệm thường được nhắc đến, sẽ không còn là khẩu hiệu nếu các quốc gia phát triển nhìn nhận trách nhiệm, không phải là viện trợ mà là khoản “trả nợ lịch sử”. Đó có thể là chuyển giao công nghệ, kết quả nghiên cứu hoặc tạo cơ chế tài chính thực sự minh bạch, thuận lợi và hiệu quả.