Chuẩn hóa quy trình định giá tín chỉ carbon rừng
Bản dự thảo mới nhất hôm 13/8 của Nghị định Quy định về dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon của rừng do Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm chủ trì soạn thảo, bổ sung hàng loạt quy định chi tiết về định giá, hợp tác, liên kết triển khai dự án và cơ chế tài chính so với bản lấy ý kiến trước đó.
Ngay từ Điều 1, phạm vi điều chỉnh được mở rộng khi bổ sung nội dung “hợp tác, liên kết thực hiện biện pháp giảm nhẹ, triển khai dự án carbon rừng” bên cạnh các nguyên tắc, điều kiện, mức chi trả và quản lý nguồn thu.
Cục trưởng Trần Quang Bảo: 'Nghị định mới sẽ phục vụ cả mục tiêu môi trường và phát triển kinh tế'. Ảnh: Bảo Thắng.
Số phụ lục cũng tăng đáng kể, với nhiều mẫu biểu mới như đề nghị mức giá, phương án phê duyệt giá khởi điểm, hợp đồng hợp tác, hồ sơ triển khai dự án, bảng xác định số tiền điều phối cho quỹ tỉnh, cùng các biên bản, cam kết, kế hoạch tài chính cho từng cấp.
Điểm thay đổi nổi bật là quy trình định giá được chuẩn hóa lần đầu tiên. Nếu trước đây nghị định chỉ dừng ở việc Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành phương pháp định giá và UBND cấp tỉnh xây dựng bảng giá, thì bản mới bổ sung hẳn một lộ trình, từ đề xuất giá khởi điểm, kiểm tra hồ sơ, phê duyệt, công khai tối thiểu 30 ngày, cho tới đàm phán, ký hợp đồng hoặc niêm yết trên sàn giao dịch.
Thời hạn xử lý từng khâu được ấn định rõ, từ 5 đến 45 ngày làm việc. Việc công khai dự án cũng phải nêu rõ vị trí, diện tích, giá khởi điểm, điều kiện tham gia và thời gian đàm phán.
Từ thay đổi này, nội dung về hợp tác, liên kết cũng được tách bạch thành 2 điều riêng, áp dụng riêng cho rừng không thuộc sở hữu toàn dân và rừng thuộc sở hữu toàn dân.
Với rừng ngoài sở hữu toàn dân, chủ rừng có thể ký hợp đồng hợp tác với tổ chức, cá nhân trong nước hoặc nước ngoài (trường hợp này phải làm thủ tục đầu tư), thành lập ban điều phối và thực hiện theo mẫu hợp đồng kèm nghị định.
Trong khi đó, với rừng thuộc sở hữu toàn dân, chủ rừng là tổ chức phải lập đề án hợp tác theo mẫu, gửi cơ quan thẩm định và chờ phê duyệt trong thời hạn tối đa 30 ngày. Nếu sau 24 tháng ký hợp đồng mà dự án không triển khai, hợp đồng có thể bị chấm dứt, trừ các trường hợp bất khả kháng.
Mạch thay đổi tiếp tục thể hiện ở việc bổ sung quy trình chi tiết cho chủ rừng có diện tích trồng xen kẽ hoặc liền kề với dự án. UBND cấp tỉnh sẽ thông báo trước 30 ngày, chủ rừng nộp đơn trong 45 ngày, cơ quan chức năng kiểm tra hiện trạng trong 30 ngày, sau đó chủ rừng gửi cam kết trong 15 ngày và danh sách được phê duyệt trong 15 ngày tiếp theo.
So với trước đó, bản lấy ý kiến chỉ yêu cầu “cam kết tham gia” mà không ấn định thời hạn hay trình tự cụ thể.
Hàng trăm đại biểu tham dự trực tiếp và trực tuyến tại các điểm cầu. Ảnh: Bảo Thắng.
Cơ chế tài chính trong bản dự thảo mới nhất cũng được mở rộng, với quy định chi tiết hơn cho việc trích tối đa 5% tổng số tiền thực thu tại Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng và quỹ tỉnh, để chi cho các hoạt động mới như xây dựng phương pháp định giá, mua thiết bị, vật tư bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng.
Chủ rừng là tổ chức khác ngoài doanh nghiệp được phép chi cho các hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư kết hợp, giao đất, giao rừng, cải thiện sinh kế, tiêu thụ sản phẩm, bảo tồn đa dạng sinh học, tham quan học tập kinh nghiệm.
Nhằm hỗ trợ việc thực thi, hệ thống mẫu biểu được mở rộng đáng kể, bao gồm hợp đồng hợp tác và trao đổi tín chỉ, đề án hợp tác, hồ sơ dự án, thông báo, đơn tham gia, biên bản kiểm tra diện tích, bản cam kết tự nguyện, danh sách chủ rừng, cùng các mẫu kế hoạch tài chính cho VNFF, quỹ tỉnh, chủ rừng là tổ chức, UBND cấp xã và các tổ chức khác.
Những bổ sung này được đánh giá sẽ giúp nghị định, khi ban hành, có thể vận hành ngay trên thực tế, đồng thời mở rộng kênh huy động tài chính từ thị trường carbon cho bảo vệ và phát triển rừng.
Dự kiến trình Chính phủ trong tháng 9
Tại hội thảo tham vấn sáng 15/8, nhiều câu hỏi được đặt ra liên quan đến quy trình tạo tín chỉ carbon rừng, từ việc xác định trữ lượng carbon, áp dụng tiêu chuẩn, cho đến đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV). Một số ý kiến nhấn mạnh, trữ lượng carbon trong rừng chỉ là số liệu đầu vào, chưa thể coi là tín chỉ nếu chưa trải qua thẩm định độc lập và được cấp bởi tổ chức quản lý tiêu chuẩn.
Vấn đề điều kiện để 1 tín chỉ đủ tiêu chuẩn giao dịch cũng được quan tâm. Ngoài tính bổ sung, minh bạch về phương pháp và số liệu, tín chỉ còn phải đảm bảo yêu cầu an toàn môi trường, xã hội, có sự tham gia của cộng đồng, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số và tuân thủ cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng.
Một số đại biểu băn khoăn về chi phí tạo tín chỉ, bao gồm kinh phí thực hiện biện pháp giảm nhẹ, xây dựng hồ sơ, đo đạc, báo cáo, thẩm định, duy trì tài khoản đăng ký. Thị trường tiêu thụ cũng được đặt câu hỏi, khi Việt Nam chưa vận hành thị trường carbon bắt buộc, mới dự kiến thí điểm sàn giao dịch từ năm 2025 và chính thức hoạt động năm 2028.
Các chuyên gia cũng cảnh báo rủi ro từ thiên tai, cháy rừng, dịch hại, khai thác trái phép hay thay đổi chính sách, có thể khiến tín chỉ bị gỡ hoặc huỷ bỏ. Vì vậy, cần cơ chế dự phòng và bảo đảm tính toàn vẹn cârbon để bảo vệ uy tín của thị trường Việt Nam.
Ông Nguyễn Quang Tân, Trưởng đại diện Tổ chức Nghiên cứu Nông Lâm quốc tế (ICRAF) tại Việt Nam chia sẻ tại hội thảo. Ảnh: Bảo Thắng.
Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm Trần Quang Bảo cho biết, tài nguyên rừng và lĩnh vực lâm nghiệp sẽ đóng vai trò quan trọng trong mục tiêu đưa Việt Nam phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Với hơn 14,85 triệu ha rừng, bảo vệ và phát triển rừng không những góp phần giảm phát thải mà còn mở ra cơ hội huy động nguồn lực tài chính từ các đối tác quốc tế, doanh nghiệp, đặc biệt thông qua cơ chế tín chỉ carbon.
"Hiện hệ thống pháp luật liên quan tới quản lý và giao dịch tín chỉ carbon rừng vẫn chưa hoàn chỉnh", ông Bảo bày tỏ. Dù Chính phủ đã ban hành một số nghị định chung về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon, riêng lĩnh vực tín chỉ carbon rừng vẫn thiếu cơ sở pháp lý để thẩm định kết quả giảm phát thải, công nhận tín chỉ, giao dịch và quản lý nguồn thu từ hoạt động này.
Các văn bản hiện hành như Nghị định 06/2022, Nghị định 08/2022 hay Quy định thí điểm với Ngân hàng Thế giới về chuyển giao 10 triệu tín chỉ carbon rừng mới chỉ áp dụng ở phạm vi hẹp.
Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường gấp rút hoàn thiện dự thảo, kịp trình Chính phủ vào tháng 9/2025 sau khi hoàn tất vòng tham vấn cuối cùng. Trong quá trình xây dựng, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đã tổ chức nhiều hội thảo kỹ thuật, lấy ý kiến rộng rãi từ các địa phương, bộ ngành, tổ chức quốc tế và cộng đồng khoa học để bảo đảm quy định khả thi, minh bạch và đáp ứng yêu cầu thị trường.
“Chúng tôi mong tiếp tục nhận được sự đóng góp ý kiến của các bên liên quan để sớm đưa nghị định vào thực tiễn, tạo ra hệ thống giá trị có thể chuyển đổi, phục vụ cả mục tiêu môi trường và phát triển kinh tế”, ông Bảo nhấn mạnh.
Dự thảo Nghị định thiết lập khung pháp lý cho dịch vụ hấp thụ và lưu giữ carbon rừng, quy định rõ nguyên tắc, điều kiện, đối tượng, quy trình định giá, cấp và giao dịch tín chỉ carbon. Bên cung ứng gồm chủ rừng, UBND xã và tổ chức được giao quản lý rừng; bên sử dụng là các cơ sở phát thải, tổ chức/cá nhân trong và ngoài nước.
Dự án phải đạt tiêu chuẩn trong nước hoặc quốc tế và hoàn thành nghĩa vụ NDC trước khi chuyển nhượng tín chỉ. Nguồn thu được phân bổ cho chủ rừng và Quỹ Bảo vệ, Phát triển rừng để quản lý, bảo vệ và nâng cao sinh kế cộng đồng. Nghị định cũng quy định chế độ tài chính, giám sát và trách nhiệm của các bên để bảo đảm minh bạch, hài hòa lợi ích.
