Chủ động vận hành công trình thủy lợi, bảo vệ đồng bằng mùa mưa lũ

Ứng phó linh hoạt với mưa lũ, triều cường dâng cao

Những ngày cuối tháng 10/2025, mưa lớn kéo dài kết hợp với triều cường cao đang khiến nhiều khu vực vùng hạ lưu sông Cửu Long đối mặt nguy cơ ngập sâu, nhất là các đô thị ven sông và vùng sản xuất nông nghiệp. Trước diễn biến này, Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi miền Nam đã khẩn trương triển khai kế hoạch vận hành các công trình thủy lợi trọng điểm, đảm bảo an toàn sản xuất và dân sinh trong mùa mưa lũ năm nay.

Theo kế hoạch của Công ty, ngay sau khi kết thúc mùa khô, Công ty đã chỉ đạo Chi nhánh ĐBSCL kiểm tra tình trạng kỹ thuật toàn bộ các hạng mục công trình, thực hiện công tác bảo trì, bảo dưỡng các công trình và phân công, bố trí lực lượng trực ban 24/24 giờ.

Ông Lê Tự Do - Phó Tổng Giám đốc Chi nhánh ĐBSCL (Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi miền Nam) cho biết: Trong bối cảnh mưa lớn, triều cường dâng cao hiện nay, Công ty vận hành linh hoạt Cụm cống Cái Lớn, Cái Bé, Xẻo Rô để vừa kiểm soát nguồn nước, vừa hỗ trợ tiêu, giảm úng ngập, bảo vệ diện tích sản xuất lúa, cây ăn trái khu vực nội đồng và các khu dân cư vùng trũng, khu vực thượng hạ lưu công trình.

Cụ thể, Cụm cống Cái Lớn, Cái Bé, Xẻo Rô (thuộc Hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn - Cái Bé) được vận hành theo nguyên tắc “kiểm soát triều cường, hỗ trợ tiêu thoát khi mưa lớn, do ảnh hưởng của bão/ATNĐ, lũ thượng nguồn và nội đồng”. Khi mực nước tại trạm Xẻo Rô đạt mức báo động 3 (+1,0m), các cống sẽ được vận hành đóng/mở linh hoạt để khống chế mực nước không vượt giới hạn an toàn.

Còn tại cống Vũng Liêm (Vĩnh Long) và cống Ninh Quới (Bạc Liêu cũ), các trạm thủy lợi vận hành vừa ngăn mặn, giữ ngọt, vừa hỗ trợ tiêu úng và phục vụ giao thông thủy. Đặc biệt từ tháng 11, cống Ninh Quới sẽ đóng ngắn ngày để tăng khả năng cấp nước ngọt cho vùng lúa phía Nam kênh Quản Lộ - Phụng Hiệp, phục vụ gieo sạ vụ lúa đông xuân 2025-2026 đúng lịch thời vụ.

Theo dự báo của Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, đỉnh lũ chính vụ năm 2025 tại Tân Châu và Châu Đốc đạt khoảng +3,50 m đến +3,70 m, rơi vào cuối tháng 9 đến đầu tháng 10. Tuy không vượt đỉnh lũ trung bình nhiều năm, nhưng mưa dồn dập kết hợp triều cường kéo dài đã khiến áp lực nước tại vùng hạ lưu tăng cao. Tại Cần Thơ, Vĩnh Long, nhiều đoạn đê bao ven sông đã được gia cố, đồng thời các trạm vận hành thực hiện tiêu nước khẩn cấp nhằm hạn chế ngập cục bộ.

Hiện diện tích hơn 300.000 ha sản xuất vụ thu đông và đông xuân sớm vẫn an toàn. Các cống, trạm bơm hoạt động ổn định, không ghi nhận sự cố nghiêm trọng. Tuy nhiên, tại một số vùng trũng như Hồng Ngự (Đồng Tháp), Long Hồ (Vĩnh Long), Phú Tân (An Giang) đã xuất hiện tình trạng ngập cục bộ, lực lượng xung kích đã được huy động ứng trực tại chỗ.

Liên kết vùng, bảo đảm an toàn sản xuất và thích ứng bền vững

Để chủ động ứng phó với những biến động khó lường của thiên tai, Công ty Khai thác thủy lợi miền Nam đã thiết lập cơ chế phối hợp liên vùng giữa Chi nhánh ĐBSCL với các Sở Nông nghiệp và Môi trường tại An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Cà Mau cùng hệ thống Đài Khí tượng Thủy văn khu vực. Thông tin mực nước, triều cường, vận hành công trình được cập nhật hai lần mỗi ngày, đặc biệt trong thời điểm mưa lớn hoặc có bão, áp thấp nhiệt đới.

Ông Lê Tự Do - Phó Tổng Giám đốc Chi nhánh ĐBSCL (Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi miền Nam) nhấn mạnh: “Công tác thông tin, cảnh báo đến người dân vùng hưởng lợi được đặt lên hàng đầu. Chúng tôi phối hợp với các đài phát thanh, truyền hình để thông tin kịp thời tình hình vận hành công trình, mực nước triều, đồng thời tiếp nhận phản hồi từ địa phương để điều chỉnh linh hoạt”.

Song song đó, Công ty tăng cường vật tư, thiết bị dự phòng như máy bơm, phao cứu sinh, bao tải, xăng dầu dự trữ tại các trạm trọng điểm. Các tổ trực ban túc trực 24/24 giờ, sẵn sàng xử lý mọi tình huống phát sinh. Đây là một phần quan trọng trong kế hoạch phòng, chống thiên tai và ứng phó sự cố công trình thủy lợi năm 2025.

Không chỉ là nhiệm vụ trước mắt, công tác vận hành công trình thủy lợi còn là giải pháp chiến lược giúp Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc kết hợp điều tiết nước ngọt – mặn, kiểm soát triều và hỗ trợ sản xuất nông nghiệp đang góp phần xây dựng mô hình phát triển nông nghiệp thuận thiên, linh hoạt và bền vững.

Ông Lê Tự Do chia sẻ: “Các hệ thống công trình thủy lợi như Cái Lớn - Cái Bé, Ninh Quới hay Nam Măng Thít chính là ‘lá chắn mềm’ của đồng bằng. Nếu được vận hành hiệu quả, không chỉ giúp nông dân vượt qua mùa nước nổi mà còn đảm bảo an ninh nguồn nước lâu dài cho cả vùng”.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, sự chủ động, đồng bộ trong vận hành hệ thống thủy lợi, cùng tinh thần phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các địa phương, đang là yếu tố quyết định giúp Đồng bằng sông Cửu Long an toàn qua mùa lũ, triều cường năm 2025 và hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững trong tương lai.