Nội dung của bài học bao gồm 3 vấn đề cơ bản. Một là kiên quyết sử dụng bạo lực cách mạng. Hai là sử dụng bạo lực cách mạng một cách thích hợp. Ba là sử dụng bạo lực cách mạng đúng lúc.
Lệnh Tổng khởi nghĩa giành chính quyền được phát đi rộng rãi trong ngày 19/8/1945. Ảnh: TTXVN.
Từ kinh nghiệm của dân tộc Việt Nam và nhiều dân tộc khác trên thế giới, Đảng ta và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sớm thấy rõ con đường cách mạng Việt Nam chỉ có thể đạt được bằng cách kiên quyết sử dụng bạo lực cách mạng để giành chính quyền. Bởi, kẻ xâm lược cấu kết với thế lực phong kiến đương thời không bao giờ tự nguyện rời bỏ địa vị thống trị và luôn luôn sử dụng bạo lực để đàn áp đối với bất cứ ai chống lại chúng.
Thực tiễn các cuộc khởi nghĩa vũ trang, đấu tranh cho quyền dân tộc, dân chủ và dân sinh dưới ngọn cờ của nhiều hệ tư tưởng trong những năm cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX ở Việt Nam đều bị chúng dìm trong biển máu. Do vậy, kiên quyết dùng bạo lực cách mạng để chống lại bạo lực phản cách mạng là con đường tất yếu. Trên cơ sở xác định được con đường cách mạng đúng đắn đó, Đảng ta và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã tập trung xây dựng lực lượng cách mạng, trước hết là lực lượng chính trị và từng bước xây dựng lực lượng vũ trang. Đến giữa tháng 8/1945, khi tình thế cách mạng trực tiếp xuất hiện, Đảng ta đã kiên quyết, kịp thời tổ chức toàn dân vùng lên giành chính quyền bằng hình thức Tổng khởi nghĩa.
Mặc dù Cách mạng Tháng Tám diễn ra dưới hình thức tổng khởi nghĩa nhưng rất ít đổ máu. Có được nét đặc sắc đó, bởi bạo lực cách mạng được Đảng ta sử dụng một cách hợp lý, bao gồm bạo lực chính trị và bạo lực vũ trang; thể hiện ở sự kết hợp chặt chẽ giữa lực lượng chính trị của toàn dân tộc và lực lượng vũ trang cách mạng; giữa đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị. Trong đó đấu tranh chính trị là chủ yếu, làm nền cho đấu tranh vũ trang; đấu tranh vũ trang làm chỗ dựa vững chắc và thúc đẩy đấu tranh chính trị đến cao trào, tiến tới một cuộc Tổng khởi nghĩa toàn diện.
Đồng chí Võ Nguyên Giáp đọc lời tuyên thệ trong ngày thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân. Ảnh Tư liệu Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam.
Với nhận thức sâu sắc nội hàm của bạo lực cách mạng, Đảng ta và lãnh tụ Hồ Chí Minh đã dày công xây dựng lực lượng chính trị của toàn dân và lực lượng vũ trang cách mạng. Đến giữa tháng 8/1945, cách mạng đã có một ưu thế lực lượng rộng rãi ở cả nông thôn và đô thị, bao gồm cả lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang, như: Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, Cứu quốc quân và các đội vũ trang cứu quốc ở địa phương.
Thông qua Mặt trận Việt Minh và các đoàn thể cứu quốc, cách mạng đã tập hợp được một “đội quân chính trị” gồm hàng triệu người sẵn sàng nổi dậy giành chính quyền. Từ khởi nghĩa từng phần giành chính quyền cục bộ, khi thời điểm lịch sử Nhật đầu hàng Đồng minh (13/8/1945), Đảng ta đã chớp thời cơ, phát động quần chúng tiến hành Tổng khởi nghĩa.
Hưởng ứng lời hiệu triệu của Tổng bộ Việt Minh và Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc, nhân dân ở các đô thị và vùng nông thôn trong toàn quốc đã xuống đường biểu tình, thị uy vũ trang, chiếm lấy các công sở, cơ quan các cấp của chính quyền bù nhìn tay sai của Nhật, lập nên chính quyền cách mạng.
Điển hình là các cuộc biểu tình, thị uy vũ trang của hàng chục vạn người ngày 19/8 ở Hà Nội, ngày 23/8 ở Huế và của hàng triệu người ngày 25/8 ở Sài Gòn đã đóng vai trò quyết định thắng lợi của Tổng khởi nghĩa...
Cách mạng Tháng Tám 1945 được thực hiện bằng con đường bạo lực cách mạng, nhưng ít đổ máu, có một nguyên nhân rất quan trọng là Đảng ta sử dụng bạo lực cách mạng đúng thời cơ. Đó là lúc Nhật đã đầu hàng Liên Xô và các nước đồng minh vô điều kiện. Quân Nhật ở Đông Dương bị tê liệt hoàn toàn. Chính phủ tay sai Trần Trọng Kim hoang mang cực độ. Quần chúng cách mạng đã được chuẩn bị và hừng hực khí thế Tổng khởi nghĩa. Đảng cách mạng đã sẵn sàng tổ chức, lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.
Nếu Tổng khởi nghĩa nổ ra trước một vài tuần, bốn vạn quân Nhật còn nguyên vẹn sẽ thẳng tay đàn áp cách mạng. Nếu sau một vài tuần, quân đồng minh vào, cộng với quân Tưởng ở phía Bắc và quân Anh ở phía Nam (cả hai thế lực này đều có dã tâm ngăn chặn cách mạng Việt Nam thành công), ta sẽ mất quyền chủ động, khó khăn cho việc giành thắng lợi.
Lực lượng tự vệ Hà Nội trong những ngày tháng 8/1945. Ảnh: TTXVN.
Chính nhờ Đảng ta chớp đúng thời cơ mà sức mạnh của nhân dân ta trong Cách mạng Tháng Tám được nhân lên gấp bội. Chỉ trong 15 ngày, từ ngày 14 đến ngày 28/8/1945, cuộc Tổng khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn trên phạm vi cả nước.
Sức mạnh của bạo lực cách mạng trong Cách mạng Tháng Tám là sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, bao gồm cả sức mạnh của lực lượng chính trị và lực lượng vũ trang cách mạng; kết hợp giữa đấu tranh chính trị của quần chúng được tổ chức và đấu tranh vũ trang. Vận dụng bài học này vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay phải thực sự coi trọng vấn đề xây dựng và củng cố sức mạnh toàn dân tộc cả về sức mạnh chính trị và sức mạnh vũ trang, trong đó tập trung vào những nội dung trọng tâm sau:
Một là, tập trung xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, làm hạt nhân lãnh đạo, đoàn kết toàn dân thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Giáo mác, gậy gộc, gậy tầm vông được nhân dân sử dụng trong Tổng khởi nghĩa ở Sài Gòn tháng 8/1945. Ảnh: TTXVN.
Hai là, xây dựng bộ máy Nhà nước thực sự trong sạch, vững mạnh; Đẩy mạnh thực thi các giải pháp hiện thực hóa chủ trương xây dựng Chính phủ “kỷ cương, liêm chính, hành động, sáng tạo, bứt phá, hiệu quả”, trọng dân và gần dân; Chuyển mạnh từ chính quyền hành chính quản lý sang phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong công cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy chính trị hiện nay.
Đặc biệt, đề cao đạo đức công vụ, trách nhiệm xã hội, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong chỉ đạo và thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức; Xây dựng cơ chế chống tham nhũng hiệu quả; Đảm bảo cho người có quyền lực “không thể tham nhũng, không dám tham nhũng và không muốn tham nhũng”.
Ba là, tăng cường xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Thường xuyên quán triệt quan điểm “dân là gốc”; tích cực chăm lo xây dựng và củng cố “thế trận lòng dân” bằng những chủ trương, chính sách đồng bộ, hợp lòng dân.
Bốn là, không một phút được lơ là nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Đảng và Nhà nước ta cần dành nguồn lực thích đáng để thường xuyên chăm lo xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân, gắn với thế trận an ninh nhân dân; xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Bên cạnh việc coi trọng giữ gìn môi trường hòa bình để phát triển đất nước, cần tích cực, chủ động xây dựng kế hoạch, phương án tác chiến, nâng cao trình độ và khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng vũ trang trong điều kiện chiến tranh công nghệ cao, đặc biệt trước sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI) và các hệ thống vũ khí tự động hóa đã tạo ra những đột phá chưa từng có về tính năng kỹ thuật, chiến thuật, tốc độ phản ứng và uy lực sát thương trên chiến trường, nhằm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ trong tình hình mới.
Dàn vũ khí, khí tài do Việt Nam sản xuất và hiện đại hóa sẽ xuất hiện tại Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ảnh ghép từ ảnh tư liệu của Báo QĐND.
80 năm đã qua, kể từ Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công, song bài học về cách mạng bạo lực vẫn nguyên giá trị, cần được tiếp tục nghiên cứu và vận dụng phù hợp trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
