Những tín hiệu vui từ rừng Sơn Trà
Tháng Sáu về, bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) khoác lên mình tấm áo tím nhẹ nhàng của hoa thàn mát, cũng là mùa chim di cư. Những cánh chim từ phương xa bay về dừng chân nghỉ ngơi, kiếm ăn, biến nơi đây thành một điểm trung chuyển sinh học đặc biệt trong hành trình thiên di giữa hai bán cầu.
Theo các nhà nghiên cứu, từ tháng 10 đến tháng 5 hàng năm là mùa chim di cư tại Sơn Trà, bao gồm cả các loài chim trú đông dài ngày và những loài chỉ ghé qua trong thời gian ngắn.
Từ đầu năm 2025 đến nay, Sơn Trà tiếp tục ghi nhận nhiều tín hiệu đáng mừng về chim thiên di, cho thấy bán đảo Sơn Trà vẫn là trạm trung chuyển quan trọng trong hành trình di cư của các loài chim, đặc biệt là các loài chim quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.
Bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) đang vào mùa hoa thàn mát tím. Ảnh: Bùi Tuấn.
Đáng chú ý, vào đầu tháng 4/2025, tại khu vực bờ biển Thọ Quang, các nhà quan sát đã ghi nhận sự xuất hiện của loài rẽ lớn ngực đốm (Calidris tenuirostris) – một trong những loài chim di cư quý hiếm nằm trong Sách đỏ thế giới, được xếp vào phân hạng Nguy cấp (EN) theo IUCN.
Rẽ lớn ngực đốm là loài rẽ lớn nhất trong chi Calidris, với chiều dài cơ thể khoảng 26-29cm, nặng từ 115–250g. Loài chim này sinh sản tại vùng lãnh nguyên đông bắc Siberia (Nga), sau đó di cư hàng ngàn cây số để trú đông tại các vùng bờ biển Đông Nam Á và châu Úc - trong đó có Việt Nam. Trong mùa sinh sản, chúng có bộ lông nâu đỏ pha đốm đen đặc trưng ở ngực, còn vào mùa đông, lông chuyển sang màu xám nhạt. Khi di cư, chúng chỉ dừng chân ngắn ngày từ 3 đến 7 ngày tại các bãi bồi ven biển, tùy thuộc vào điều kiện thức ăn và môi trường. Thức ăn ưa thích của loài này gồm nghêu, sò, các loài động vật không xương sống dưới lớp bùn cát, hoặc tép còn sót lại sau hoạt động đánh bắt của ngư dân.
Nhiều loài chim quý từ phương xa bay về dừng chân nghỉ ngơi, kiếm ăn ở Sơn Trà trên hành trình thiên di. Ảnh: Sơn Huỳnh
Đặc biệt, một cá thể rẽ lớn ngực đốm được phát hiện tại Thọ Quang mang thẻ định danh 7XU - thuộc hệ thống theo dõi chim di cư trong mạng lưới đường bay Đông Á - Úc. Phát hiện này không chỉ khẳng định vai trò của khu vực Sơn Trà - Thọ Quang là điểm dừng chân tạm thời, mà còn cho thấy tầm quan trọng của nơi đây trong hành lang di cư quốc tế của các loài chim. Đồng thời, sự kiện này góp phần vào mạng lưới bảo tồn và giám sát chim di cư toàn cầu.
Chim hoét mặt đỏ (Tên tiếng anh: Japanese Robin) được liệt kê trong Sách đỏ thế giới chụp tại Sơn Trà. Ảnh: Sơn Huỳnh.
Không chỉ có vậy, vào năm 2017, Sơn Trà cũng từng ghi nhận sự xuất hiện của loài chim cắt Amur – một loài quý hiếm di cư từ vùng lãnh nguyên Siberia. Theo giới nhiếp ảnh chuyên nghiệp, trong suốt hơn 10 năm qua, cắt Amur chỉ mới được ghi hình một lần duy nhất tại khu vực này, càng cho thấy giá trị sinh thái đặc biệt của bán đảo Sơn Trà trong hành trình di cư của các loài chim quý.
Sự xuất hiện của các loài chim quý hiếm giữa lòng thành phố không chỉ là điều hiếm có mà còn mở ra cơ hội đặc biệt để người dân Đà Nẵng được chiêm ngưỡng và kết nối gần gũi hơn với thiên nhiên hoang dã ngay tại chính địa phương mình.
Duy trì tính đa dạng sinh học cao ở Sơn Trà
Theo chuyên gia Lê Thị Trang, người có nhiều năm tư vấn cho các dự án bảo tồn, khu vực ven biển và bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) từ lâu đã ghi nhận sự hiện diện của nhiều loài động vật hoang dã quý hiếm như cá heo, rùa biển, cá voi và các loài chim di cư.
Bà Trang cho biết thêm: Việc động vật hoang dã và chim di cư xuất hiện ở thành phố biển như Đà Nẵng không phải là điều hiếm gặp. Tuy nhiên, điều đáng mừng là một số loài từng vắng bóng trong thời gian dài nay đã quay trở lại. Điều đó chứng tỏ chúng ta đã phần nào giữ được sự yên bình cho vùng ven biển, hạn chế được các tác động và tiếng ồn làm ảnh hưởng đến đời sống hoang dã. Bên cạnh đó, nguồn thức ăn ven bờ dồi dào cũng là yếu tố thu hút các loài quay về.
Chim đớp ruồi lưng vàng (Narcissus Flycatcher) được chụp tại Sơn Trà. Ảnh: Sơn Huỳnh
Báo cáo Đa dạng sinh học Khu bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà (giai đoạn 2020-2022) do Hạt Kiểm lâm liên quận Sơn Trà - Ngũ Hành Sơn công bố cho thấy, khu hệ chim tại đây vô cùng phong phú, với 162 loài thuộc 15 bộ và 22 họ. Các nhóm chim đặc trưng gồm chim rừng núi thấp, chim ven biển và nhiều loài chim di cư. Đáng chú ý, trong số này có nhiều loài quý hiếm, cần ưu tiên bảo vệ như: Sẻ đồng ngực vàng (Emberiza aureola), Đuôi cụt bụng đỏ (Fairy pitta), Sả đầu đen (Halcyon pileata), Vẹt ngực đỏ (Psittacula alexandri) và Vẹt đầu xám (Psittacula finschii).
Những số liệu trên một lần nữa khẳng định hệ sinh thái Sơn Trà đang duy trì tốt tính đa dạng sinh học và có tiềm năng lớn về bảo tồn và nghiên cứu khoa học.
Trong những năm qua, chính quyền địa phương đã hợp tác chặt chẽ với các tổ chức bảo tồn và cơ quan chuyên môn để triển khai nhiều biện pháp nhằm bảo vệ hệ sinh thái tại Sơn Trà. Trung tâm Bảo tồn đa dạng sinh học nước Việt Xanh (GreenViet) cho biết, một số hoạt động nổi bật có thể kể đến như: theo dõi và nghiên cứu hệ sinh thái cùng khu hệ chim đặc hữu trên bán đảo Sơn Trà; đẩy mạnh truyền thông, giáo dục cộng đồng và du khách về bảo tồn; đồng thời tăng cường kiểm soát, ngăn chặn tình trạng săn bắt, bẫy chim hoang dã.
Oanh đuôi cụt lưng xanh (Tên tiếng anh là: Red-flanked Bluetail). Ảnh: Sơn Huỳnh
Song song đó, các nỗ lực bảo vệ rừng tự nhiên, kiểm soát hoạt động xâm lấn sinh cảnh, cải thiện môi trường biển – đặc biệt là ở các bãi bồi ven bờ, nơi chim thiên di thường xuyên kiếm ăn cũng được chú trọng nhằm duy trì sự cân bằng sinh thái cho toàn khu vực.
Trong thời gian tới, UBND quận Sơn Trà sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan chuyên môn, tổ chức bảo tồn và cộng đồng cư dân để theo dõi diễn biến của quần thể chim di cư. Bên cạnh đó, sẽ triển khai các hoạt động truyền thông, giáo dục và dần định hình Sơn Trà như một điểm đến thân thiện với các loài chim hoang dã.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Tịnh, quản lý Trung tâm Giáo dục trải nghiệm thiên nhiên Nature Dance cho rằng, Sơn Trà là địa điểm đặc biệt hiếm có, nơi người dân và du khách có thể chiêm ngưỡng các loài chim quý hiếm ngay giữa lòng thành phố. Theo bà Tịnh, việc nghiên cứu đa dạng sinh học các loài chim, kết hợp với giáo dục bảo tồn, bảo vệ rừng, cải thiện môi trường biển và phát triển du lịch sinh thái gắn với hoạt động quan sát chim là rất cần thiết.
“Những nỗ lực này không chỉ góp phần bảo vệ loài chim di cư mà còn giúp gìn giữ hệ sinh thái địa phương, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của việc bảo tồn thiên nhiên”, Thạc sĩ Nguyễn Thị Tịnh nhấn mạnh.
Sơn Trà đang trở thành trạm trung chuyển quan trọng trong hành trình di cư của các loài chim di cư. Ảnh: Tuấn Bùi.
Đồng quan điểm, chuyên gia Lê Thị Trang đề xuất rằng cơ quan quản lý nhà nước cần có kế hoạch phân vùng sinh thái rõ ràng nhằm hạn chế tác động đến môi trường sống của các loài hoang dã. Chẳng hạn như cần giữ nguyên các bãi bồi nơi đàn cò trú ngụ gần cầu Trần Thị Lý, hay khoanh vùng khu vực chim di cư thường về dưới chân núi Sơn Trà.
“Đó sẽ là nền tảng quan trọng để Đà Nẵng không chỉ là thành phố đáng sống cho con người, mà còn là nơi an toàn, hài hòa cho thế giới động vật hoang dã,” bà Trang chia sẻ.
