Tự động hóa trong điều tiết nước hệ thống thủy lợi

Khi nước về vùng cao

Gia đình bà Hồ Thị Hoa (58 tuổi, trú xã A Lưới 2) có nhiều thế hệ làm nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa. Bà Hoa nói rằng trước đây việc canh tác gặp rất nhiều khó khăn do thiếu nước tưới, nhất là vào mùa khô. Tuy nhiên, từ khi có hồ A Lá trên địa bàn được đưa vào sử dụng, việc tưới tiêu đáp ứng được nhu cầu, nhờ đó vụ mùa ổn định hơn.

“Ở miền núi này, hồi xưa mất mùa liên tục vì không có hồ, đập. Nhưng sau khi có hồ lớn như A Lá và hệ thống kênh mương được Nhà nước đầu tư, năng suất lúa tăng rõ rệt, bà con yên tâm sản xuất, không chỉ lúa mà hoa màu đều xanh tốt hơn”, bà Hoa chia sẻ.

Hồ A Lá nằm ở xã A Ngo cũ (nay là xã A Lưới 2), là 1 trong 8 hồ thủy lợi loại lớn của TP Huế và cũng là hồ chứa lớn nhất khu vực miền núi A Lưới. Người dân ở vùng cao này chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống còn khó khăn, phụ thuộc phần lớn vào sản xuất nông nghiệp. Vì thế, các hồ đập dù lớn hay nhỏ đều mang ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện sinh kế cho người dân cũng như phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu.

Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi TP Huế đang quản lý khai thác 95 công trình thủy lợi ở trạm vùng cao A Lưới, trong đó có 22 hồ chứa lớn và nhỏ, 48 đập dâng bê tông, 22 đập dâng tạm và 3 trạm bơm tưới bằng điện. Lực lượng cán bộ công nhân viên của trạm A Lưới thường xuyên kiểm tra, bảo trì và sửa chữa các tuyến kênh mương, đập dâng, hồ chứa nhằm đảm bảo công trình hoạt động ổn định, đặc biệt là trước và trong mùa vụ.

“Hàng năm, đơn vị phối hợp với chính quyền địa phương và người dân để xây dựng kế hoạch phân phối, điều tiết nước theo từng khu vực sản xuất, đảm bảo cung cấp nước kịp thời, đúng nhu cầu cho từng loại cây trồng. Đội ngũ cán bộ kỹ thuật thường xuyên đi cơ sở để tuyên truyền người dân cách vận hành, bảo vệ công trình thủy lợi nhỏ cũng như sử dụng nước tưới hợp lý. Khi có tình huống bất thường như hạn hán, sạt lở hoặc thiếu nước cục bộ, công ty chủ động phối hợp với địa phương điều tiết, ưu tiên nước cho các vùng khan hiếm, đảm bảo sản xuất không bị gián đoạn. Hiện đơn vị đang triển khai lắp đặt thiết bị tự động hóa trong điều tiết để nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên nước, giảm nhân công đối với công trình hồ thủy lợi lớn A Lá, như lắp thiết bị theo dõi mực nước, theo dõi lượng mưa”, ông Ngô Trợ - Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi TP Huế cho biết.

Cần hướng đi bền vững

Thực tế cho thấy, việc triển khai các công trình thủy lợi ở vùng cao, vùng miền núi, trong đó có khu vực A Lưới vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức.

Về vấn đề này, ông Ngô Trợ cho rằng, do địa hình hiểm trở, đồi núi dốc cao khiến công tác khảo sát, lập dự án và thi công tốn kém thời gian, chi phí và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thêm vào đó, sạt lở đất, lũ ống và lũ quét diễn ra thường xuyên làm hư hại công trình, làm tăng chi phí bảo dưỡng và rút ngắn tuổi thọ. Phần lớn các công trình kênh mương được UBND, các tổ chức chính trị xã hội đầu tư rất lâu, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau và không đồng bộ, thiếu hồ sơ quản lý kỹ thuật, chất lượng, vì vậy rất khó khăn trong công tác quản lý, vận hành, nâng cao hiệu quả. Ngoài ra, do tập quán canh tác không tập trung, ý thức bảo vệ và sử dụng tiết kiệm nguồn nước của một bộ phận người dân vẫn chưa cao, khiến việc quản lý và khai thác nguồn nước hiệu quả gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Trợ, trong thời gian tới, với vai trò là đơn vị quản lý và vận hành thủy lợi khu vực A Lưới được UBND thành phố giao, đơn vị sẽ từng bước tham mưu UBND thành phố phát triển hệ thống thủy lợi quy mô phù hợp với điều kiện vùng cao, ưu tiên công trình nhỏ, phân tán, linh hoạt (đập dâng, ao chứa, bể chứa nước...) phù hợp địa hình đồi núi, chia cắt, tiếp tục nâng cấp sửa chữa các công trình đã xuống cấp và cứng hóa những công trình tạm, tận dụng nguồn nước tại chỗ (suối, khe, mạch ngầm) thay vì đầu tư các hệ thống kênh mương lớn.

“Chúng tôi cũng sẽ tham gia, đồng hành phát triển thủy lợi với chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, tăng cường trồng rừng đầu nguồn, bảo vệ lưu vực, chống xói mòn và đảm bảo nguồn nước lâu dài. Mặt khác hướng dẫn vận hành, bảo trì công trình nhỏ, xã hội hóa đầu tư thủy lợi bằng việc huy động doanh nghiệp, hợp tác xã, cộng đồng dân cư cùng tham gia. Đặc biệt, công ty sẽ ứng dụng các phần mền để giám sát vận hành hồ chứa, từng bước phát triển mô hình “thủy lợi thông minh” gắn với phát triển nông nghiệp thông minh”, ông Trợ thông tin.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Huế, thời gian qua, ngành nông nghiệp đã kiểm tra, rà soát, lập quy hoạch thủy lợi trên địa bàn trong đó có vùng cao A Lưới và đã tham mưu UBND thành phố đầu tư xây mới, nâng cấp, sữa chữa các công trình thủy lợi như đập, hồ chứa nước, trạm bơm, kênh mương để đảm bảo cung cấp nước phục vụ sản xuất 2 vụ cho người dân vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt hàng năm vào vụ hè thu có một số khu vực thường hay thiếu nước cục bộ, Sở đã chỉ đạo Công ty TNHH MTV Khai thác thủy lợi TP Huế phối hợp với chính quyền các địa phương tiến hành các giải pháp để cung cấp nước, chống hạn ổn định sản xuất.

“Để đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn hồ đập và các công trình thủy lợi trên địa bàn khu vực A Lưới, trong thời gian tới, ngành nông nghiệp tiếp tục rà soát tham mưu chính quyền cấp trên đầu tư, nâng cấp, sửa chữa một số công trình thủy lợi để đảm bảo cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp mang lại ổn định cuộc sống cho người dân”, ông Nguyễn Đình Đức - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh.