Ngày 27/9, tại kỳ họp lần thứ 37 của Hội đồng Điều phối Quốc tế Chương trình Con người và Sinh quyển (MAB ICC), quần đảo Cát Bà (Hải Phòng, Việt Nam) tiếp tục được xướng danh trong danh sách các Khu dự trữ sinh quyển (KDTSQ) thế giới sau đợt đánh giá định kỳ 10 năm lần thứ hai (2014-2024). Đây là dấu mốc quan trọng, thể hiện sự ghi nhận của UNESCO đối với những nỗ lực không ngừng nghỉ trong quản lý, bảo tồn và phát triển bền vững tại Cát Bà.
Giây phút Ban thư ký MAB ICC công bố kết quả công nhận đạt tiêu chí KDTSQ của quần đảo Cát Bà. Ảnh: Đoàn công tác cung cấp.
Ủy ban Tư vấn của UNESCO đánh giá cao kết quả hoạt động của KDTSQ Cát Bà. Công tác quản lý được tiến hành đồng bộ, có sự tham gia rộng rãi của nhiều bên liên quan. Thực tiễn quản lý và hoạt động của KDTSQ Cát Bà được coi là những ví dụ tham khảo hữu ích cho các KDTSQ khác trong khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương.
Bảo tồn thiên nhiên gắn với phát triển
Đặc biệt, Cát Bà là nơi duy nhất trên thế giới có Voọc Cát Bà (Trachypithecus francoisi polyocephalus). Dự án bảo tồn loài voọc quý hiếm này, do Vườn Quốc gia Cát Bà điều phối từ năm 2000, đã mang lại kết quả khích lệ: số lượng voọc từ khoảng 40 cá thể nay đã tăng lên 76 cá thể vào năm 2023. Đây là minh chứng điển hình cho sự kiên trì và hiệu quả của các nỗ lực bảo tồn dài hạn.
Đại biểu UBQG UNESCO Việt Nam, MAB Việt Nam và Ban quản lý KDTSQ Cát Bà tại Hội nghị. Ảnh: Đoàn công tác cung cấp.
Song song với bảo tồn, KDTSQ Cát Bà đã triển khai nhiều dự án phát triển kinh tế chất lượng cao. Du lịch sinh thái, dịch vụ gắn nhãn sinh quyển và quỹ phát triển bền vững do tình nguyện viên điều hành đã tạo động lực mạnh mẽ cho cộng đồng địa phương. Mô hình này vừa đem lại sinh kế, vừa khuyến khích người dân tham gia trực tiếp vào công tác bảo tồn.
Trong 10 năm qua, dân số vùng đệm và vùng chuyển tiếp tăng nhanh, từ 5.510 người năm 2010 lên 18.410 người năm 2021. Áp lực dân số khiến yêu cầu quản lý, bảo tồn càng khắt khe, nhưng cũng đặt ra yêu cầu đổi mới phương thức phát triển, hướng tới mô hình kinh tế xanh. Đặc biệt, năm 2023, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới, mở rộng từ Di sản Vịnh Hạ Long, càng nâng cao vị thế Cát Bà trên bản đồ di sản toàn cầu.
Niềm tự hào và động lực mới
Tại hội nghị, PGS.TS. Nguyễn Văn Hiền - Chủ tịch Ủy ban MAB Việt Nam - phát biểu: “KDTSQ Cát Bà là minh chứng sinh động cho những cố gắng của chính quyền địa phương, ban quản lý và cộng đồng người dân địa phương trong việc phát triển kinh tế - xã hội song hành với bảo tồn thiên nhiên.
Việc KDTSQ Cát Bà, một trong 11 KDTSQ ở Việt Nam, được UNESCO tiếp tục công nhận danh hiệu KDTSQ sau quá trình đánh giá khắt khe cũng sẽ tạo động lực và hiệu ứng lan tỏa cho các KDTSQ khác của Việt Nam trong thực hiện cam kết và triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý nhằm phát huy tốt nhất các chức năng cơ bản của một KDTSQ là bảo tồn, phát triển và hỗ trợ cộng đồng”.
PGS.TS. Nguyễn Văn Hiền - Chủ tịch MAB Việt Nam - phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Đoàn công tác cung cấp.
Ông cũng nhấn mạnh, trong quá trình chuẩn bị hồ sơ, MAB Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Ban quản lý, đơn vị tư vấn, lãnh đạo TP. Hải Phòng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bên liên quan để đảm bảo hồ sơ đánh giá chất lượng, đúng hạn, đúng quy định quốc tế.
Ở phía Ban quản lý KDTSQ, ông Nguyễn Văn Thịu - Giám đốc Vườn Quốc gia Cát Bà - bày tỏ: “Sự kiện hôm nay là niềm vinh dự lớn lao. Chúng tôi xin cảm ơn sâu sắc Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Ủy ban MAB Việt Nam, lãnh đạo TP. Hải Phòng, các tổ chức phi chính phủ, các nhà khoa học và cộng đồng đã đồng hành, tạo điều kiện để Cát Bà hoàn thành tốt các chức năng bảo tồn, phát triển và hỗ trợ cộng đồng”.
Theo ông, trong thời gian tới, KDTSQ Cát Bà mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm của các cấp, các ngành và các tổ chức quốc tế để luôn xứng đáng là mô hình điển hình về thực hành bảo tồn và phát triển bền vững.
Kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai
Với những giá trị đặc thù, Cát Bà không chỉ là niềm tự hào của Hải Phòng và Việt Nam mà còn là di sản chung của nhân loại. Sự kiện UNESCO công nhận lại danh hiệu cho thấy Cát Bà đã đáp ứng các tiêu chí khắt khe của mạng lưới sinh quyển toàn cầu. Việc điều chỉnh ranh giới, tăng diện tích vùng đệm và chuyển tiếp vào năm 2023 thể hiện sự thích ứng linh hoạt, bảo đảm vừa bảo tồn nghiêm ngặt vừa tạo điều kiện phát triển sinh kế cho cộng đồng.
Đại biểu UBQG UNESCO Việt Nam và MAB Việt Nam làm việc với bà Latifa Yakoubi, Chủ tịch UB MAB Morocco, Chủ tịch Hội đồng MAB ICC quốc tế nhân dịp tham dự Hội nghị. Ảnh: Đoàn công tác cung cấp.
Nhìn về tương lai, Cát Bà tiếp tục khẳng định vị thế là “phòng thí nghiệm sống” của nhân loại cho phát triển bền vững, nơi hội tụ các sáng kiến về bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý tài nguyên và xây dựng mô hình kinh tế chất lượng. Đây là thông điệp mạnh mẽ về cam kết bảo tồn gắn với phát triển của Việt Nam, đồng thời đóng góp tích cực vào mục tiêu chung của UNESCO và cộng đồng quốc tế.
Cát Bà - đôi điều khái lược:
- KDTSQ gồm 367 đảo nhỏ thuộc huyện Cát Hải, diện tích điều chỉnh năm 2023 là 26.419 ha, tăng 178 ha so với lần đánh giá trước. Vùng lõi giảm 2.221 ha, vùng đệm tăng 1.056 ha, vùng chuyển tiếp tăng 1.343 ha.
- Đây là khu vực điển hình cho cảnh quan karst bị biển xâm thực, lưu giữ bằng chứng về quá trình dâng - hạ mực nước biển và lịch sử cư trú của người Việt cổ.
