Các cuộc tập trận chung bốn năm một lần giữa binh sỹ Nga với Belarus, thường được gọi là Zapad năm nay diễn ra từ cuối tuần trước, với sự tham gia của hàng chục nghìn binh sĩ và hàng trăm xe tăng, máy bay và tàu chiến các loại tại một loạt địa điểm trên khắp miền viễn tây nước Nga và Belarus.
Trong tiếng Nga, Zapad cũng có hàm nghĩa ám chỉ "Phương Tây" – sự kiện diễn tập quân sự nhằm kiểm tra khả năng chiến đấu của nước này khi xảy ra tình huống đối đầu với NATO ở biên giới phía tây.
Cuộc tập trận này có nguồn gốc từ thời Chiến tranh Lạnh, nhưng trong những năm gần đây khi quan hệ giữa Moscow và phương Tây trở nên xấu đi, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tăng cường quy mô của sự kiến và coi đây là minh chứng cho sức mạnh của nước Nga đã phục hồi.
Quân đội Nga cho biết, cuộc tập trận năm nay có sự tham gia của 200.000 binh sỹ, nhưng hầu hết các nhà phân tích quân sự tin rằng con số này là một sự phóng đại và sự thực chỉ có thể từ 50.000 đến 100.000 người.
Hôm đầu tuần này, ông Putin đã tham dự một trận thi đấu chung kết, có kịch bản hoành tráng diễn ra tại một trường bắn ở gần vùng Nizhny Novgorod, thành phố cách thủ đô Moscow khoảng 300 dặm.
Những hình ảnh của cuộc tập trận được loan đi cho thấy ông Putin từ khán đài nhìn về dãy núi Mulino qua một cặp ống nhòm để theo dõi một game chung kết, xung quanh nhà lãnh đạo Nga là các tay súng bắn tỉa được bố trí canh gác cẩn trọng.
Trong suốt 45 phút theo dõi quân đội Nga tung ra một màn tấn công hoành tráng, với sự tham gia của pháo kích, nhiều bệ phóng tên lửa cùng hàng chục xe tăng và xe bọc thép, trong khi máy bay chiến đấu và trực thăng bay lượn ở phía trên.
Đây là cuộc tập trận chung với Belarus do quân đội Nga chủ xị mô phỏng tình huống phòng thủ và chống lại kẻ thù ảo không đội trời chung, được mệnh danh là "những người phương Tây". Ngoài ra còn có một lực lượng quân dự bị nhỏ từ Ấn Độ, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Mông Cổ và Armenia cũng tham gia cuộc tập trận lần này.
Giới quan sát nhận định, cuộc tập trận chung Zapad năm nay thu hút ít sự chú ý của giới truyền thông, bất chấp bầu không khí chính trị căng thẳng hơn ở Belarus sau cuộc biểu tình lớn chống lại nhà lãnh đạo độc tài Alexander Lukashenko.
Nguyên cớ là do việc “ông Lukashenko đàn áp các cuộc biểu tình ôn hòa với sự hậu thuẫn của Nga”, đã đặt ông và Moscow vào thế đối đầu với các nước châu Âu và Mỹ. Trước đó, ông Lukashenko đã nhiều lần tuyên bố các cuộc biểu tình chống lại ông là một phần trong âm mưu xâm lược Belarus của các nước khối NATO.
Kể từ khi ông Lukashenko tìm kiếm sự giải cứu từ Điện Kremlin, đã có nhiều lo ngại rằng ông Putin sẽ sử dụng đòn bẩy đó để ra điều kiện với đồng cấp Belarus nhằm thực hiện mục tiêu lâu dài của Nga là “sáp nhập” Belarus với Nga.
Vào tuần trước, khi cuộc tập trận bắt đầu, hai nhà lãnh đạo Putin và Lukashenko đã công bố bản kế hoạch hội nhập kinh tế sâu rộng, với khẩu hiệu "Hai quốc gia, một nền kinh tế".
Với việc ông Lukashenko đang phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Nga để duy trì quyền lực, cả hai bên đang sử dụng cuộc tập trận lần này để nhấn mạnh sự hậu thuẫn mạnh mẽ của Moscow đối với nhà lãnh đạo Belarus.
Michael Kofman, giám đốc Chương trình Nghiên cứu Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân, viết trong một bài phân tích trên trang War on the Rocks hồi tuần trước cho rằng “Minsk đang muốn mời chào sự hiện diện lớn hơn nữa của Nga để phô trương thanh thế đối với chế độ”.
Ông Kofman cho biết: “Việc triển khai sớm và lựa chọn vị trí cuộc tập trận của đông đảo binh sỹ Nga hiện hữu tại Belarus và tiến gần đến biên giới Ba Lan hơn nhiều so với các cuộc tập trận Zapad trước đây là đều có mục đích”.
Trong khi đó, các nước láng giềng của Belarus là Ba Lan và Lithuania đều công khai bày tỏ sự không hài lòng về các cuộc tập trận này, khi cả hai nước đều đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng di cư do ông Lukashenko gây ra đối với phe đối lập ở Belarus.
Theo nhà quan sát Stephen Ganyard, cuộc tập trận chung Zapad năm nay cũng đồng thời là một công cụ vận động tranh cử của ông Putin trên mặt trận đối nội, khi cuộc bầu cử quốc hội ở Nga chỉ còn tính bằng giờ. Tuy nhiên quân đội Nga khẳng định, các cuộc tập trận năm nay hoàn toàn mang tính chất phòng thủ chứ không nhằm mục đích đe dọa."Chúng tôi không muốn làm bất cứ ai lo lắng", đại tá Alexander Zavasky, chỉ huy trưởng một đơn vị huấn luyện trên không ở Kaliningrad tuyên bố.
