Nỗ lực tiếp nối để tăng tốc Dự án JICA3

Điều chỉnh để không lỡ nhịp phát triển

Dự án Quản lý nước Bến Tre (JICA3) là công trình thủy lợi trọng điểm của vùng ĐBSCL, được triển khai trên địa bàn tỉnh Bến Tre trước đây (nay thuộc tỉnh Vĩnh Long). Mục tiêu xuyên suốt của dự án là kiểm soát xâm nhập mặn, điều tiết nguồn nước, bảo vệ sản xuất nông nghiệp và sinh kế người dân trước những tác động ngày càng rõ nét của biến đổi khí hậu.

Sau khi Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2016, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã tổ chức triển khai các bước theo quy định, từ ký kết hiệp định vay, đấu thầu, khảo sát, thiết kế đến thi công một số hạng mục như cống Tân Phú, cống Bến Rớ; đồng thời phối hợp địa phương thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện dự án chịu tác động mạnh từ nhiều yếu tố khách quan. Việc chậm bố trí kế hoạch vốn trung hạn kéo dài gần hai năm so với thời điểm phê duyệt đã ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ. Đại dịch Covid-19 tiếp tục làm gián đoạn thi công, cung ứng vật tư, huy động nhân lực đặc biệt là việc huy động chuyên gia quốc tế vào Việt Nam thực hiện công tác thiết kế. Bên cạnh đó, biến động kinh tế - tài chính toàn cầu khiến giá vật liệu xây dựng tăng cao, trong khi tỷ giá đồng Yên Nhật giảm sâu và kéo dài so với thời điểm ký hiệp định vay năm 2017.

Những yếu tố này làm tổng mức đầu tư dự án tăng lên, trong khi nguồn vốn vay ODA không còn đủ (do tỷ giá Yên Nhật giảm) để triển khai đầy đủ các hạng mục theo quy mô ban đầu. Trước thực tế đó, việc điều chỉnh chủ trương đầu tư được xem là giải pháp cần thiết nhằm tránh kéo dài thời gian thực hiện và hạn chế lãng phí nguồn lực.

Trên cơ sở quy định của Luật Đầu tư công năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, rà soát toàn diện mục tiêu, quy mô, tổng mức đầu tư và tiến độ cho phù hợp với điều kiện thực tế và khả năng cân đối vốn. Dự án tiếp tục được xác định là dự án nhóm A, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường quyết định đầu tư.

Theo phương án điều chỉnh, dự án có tổng mức đầu tư hơn 7.578 tỷ đồng, trong đó vốn vay ODA Nhật Bản chiếm trên 4.158 tỷ đồng. Dự án được triển khai theo hai hợp phần: hợp phần bồi thường, giải phóng mặt bằng do Ban Quản lý dự án nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long làm chủ đầu tư; hợp phần xây lắp do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thủy lợi 10 (Ban 10) làm chủ đầu tư.

Tăng tốc từ nền tảng tổ chức được kiện toàn

Cùng với việc điều chỉnh chủ trương, dự án bước vào giai đoạn chuyển tiếp quan trọng khi công tác quản lý được điều chuyển từ Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 9 (Ban 9) sang Ban 10. Việc sáp nhập Ban 9 vào Ban 10 không chỉ là sắp xếp tinh gọn bộ máy, mà còn nhằm chấn chỉnh, khôi phục và tạo động lực tăng tốc sau thời gian dài dự án bị vướng mắc, chậm ở nhiều khâu.

Ngay sau khi tiếp nhận, Ban 10 nhanh chóng kiện toàn tổ chức, ban hành quy chế hoạt động, phân công nhiệm vụ theo hướng rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm; đồng thời thiết lập đầu mối làm việc trực tiếp với JICA và liên danh tư vấn. Các tổ chuyên trách về kỹ thuật, đấu thầu và pháp lý được thành lập để rà soát toàn diện hiện trạng dự án, tập trung xử lý những vướng mắc kéo dài.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là rà soát hồ sơ thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công của các cống lớn như An Hóa, Bến Tre, Thủ Cửu, Cái Quao, Vàm Thơm và Vàm Nước Trong. Đây đều là những công trình có quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật cao, đòi hỏi sự thống nhất giữa tiêu chuẩn Việt Nam và tiêu chuẩn JICA, nhất là ở các hạng mục nền móng và chống thấm.

Song song đó, Ban 10 chủ động làm việc với JICA để điều chỉnh phương thức đấu thầu gói XL02 từ đấu thầu quốc tế có sơ tuyển sang đấu thầu rộng rãi trong nước và JICA đã chấp thuận đề xuất này với điều kiện giữ nguyên thiết kế và yêu cầu kỹ thuật. Đây được xem là bước tháo gỡ quan trọng, góp phần rút ngắn thời gian chuẩn bị và tạo điều kiện đẩy nhanh tiến độ triển khai.

Đồng hành cùng địa phương, củng cố niềm tin người dân

Cùng với việc hoàn thiện các thủ tục kỹ thuật, Ban 10 phối hợp chặt chẽ với tỉnh Vĩnh Long trong công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Những khó khăn liên quan đến tranh chấp ranh đất, hồ sơ thừa kế phức tạp được xử lý theo hướng linh hoạt nhưng đúng quy định, đảm bảo hài hòa lợi ích của người dân và yêu cầu tiến độ dự án.

Sự chủ động và trách nhiệm trong giai đoạn chuyển giao đã góp phần khôi phục niềm tin của người dân vùng dự án cũng như các đối tác quốc tế. JICA đánh giá cao tinh thần hợp tác, tính minh bạch trong cung cấp hồ sơ và giải trình kỹ thuật của chủ đầu tư. Địa phương ghi nhận sự đồng hành của Ban 10 trong tháo gỡ vướng mắc giải phóng mặt bằng.

Tại khu vực cống Vàm Thơm, nơi thường xuyên chịu tác động của triều cường và xâm nhập mặn, người dân đặt nhiều kỳ vọng vào tiến độ mới của dự án. Ông Trương Văn Mãi, ngụ xã Nhuận Phú Tân, cho biết mùa khô, dừa và cây ăn trái thường bị “treo đọt”, giảm năng suất; mùa mưa, ngập úng kéo dài khiến việc đi lại, sản xuất gặp nhiều khó khăn. “Có cống rồi, bà con mới yên tâm làm ăn lâu dài”, ông Mãi chia sẻ.

Thực tế khảo sát cho thấy dấu vết triều cường vẫn hiện hữu trên bờ đường, vườn cây, nhiều hộ dân phải đắp bờ bao tạm để ngăn nước. Chính vì vậy, việc hoàn thành các cống lớn của dự án không chỉ mang ý nghĩa công trình thủy lợi, mà còn là giải pháp căn cơ để ổn định sản xuất, bảo vệ vườn cây ăn trái và sinh kế lâu dài cho người dân.

Với nền tảng tổ chức được kiện toàn, sự phối hợp ngày càng chặt chẽ giữa các bên, năm 2026 được kỳ vọng sẽ là năm tăng tốc thi công của Dự án JICA3, từng bước hình thành hệ thống kiểm soát mặn - ngọt đồng bộ, mở ra không gian phát triển bền vững cho vùng ven biển ĐBSCL.

Hệ thống cống của Dự án JICA3 được thiết kế với quy mô lớn, phù hợp điều kiện thủy văn vùng cửa sông - ven biển. Trong đó, cống An Hóa có bề rộng lớn nhất 120 m (4 khoang); các cống Thủ Cửu, Cái Quao và Vàm Thơm rộng 90 m (3 khoang); cống Bến Tre rộng 70 m (2 khoang); nhỏ nhất là cống Tân Phú và Bến Rớ với một khoang rộng 20 m.