Những đời thường cũng có bóng hoa che

Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể, một ngày tháng 8/1945, Ủy ban cách mạng họp ở đình Tân Trào, có đoàn đại biểu đồng bào các dân tộc địa phương đến chúc mừng. Trong đoàn có hai ba em nhỏ đi cùng, áo quần rách cũ, xanh xao. Bác Hồ trông thấy, rất xúc động Người nói với các đại biểu: “Nhiệm vụ của chúng ta là làm sao cho các cháu được ăn no, có quần áo mặc” [1].

Trong lời nói tưởng chừng giản dị ấy, chứa đựng khát vọng no ấm lớn lao của dân tộc Việt Nam.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - người đã lãnh đạo toàn dân tộc làm nên Cách mạng Tháng Tám vĩ đại, để dân ta có cơm ăn, áo mặc, được học hành. Sau Tuyên ngôn khai sinh ra nước Việt Nam độc lập, nhiệm vụ xây dựng và củng cố chính quyền được Bác Hồ và Đảng ưu tiên tập trung giải quyết. Ngày 3/9/1945, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Bác nêu 6 nhiệm vụ cấp bách: chống giặc đói; chống giặc dốt; tổ chức tổng tuyển cử; thực hiện cần, kiệm, liêm, chính; bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế đò và cấm thuốc phiện; thực hiện tự do tín ngưỡng.

Diệt giặc đói, diệt giặc dốt - đó là nhiệm vụ vì con người nhất. Bởi dân đói dân dốt là nỗi bất hạnh của bất cứ quốc gia nào. Với việc đưa nhiệm vụ diệt giặc đói, diệt giặc dốt vào nhiệm vụ cấp bách, Hồ Chí Minh đã sâu đậm một tinh thần nhân văn cao cả, một tầm trí tuệ hiếm thấy trên cơ sở một tình yêu nước, yêu dân, vì dân và đặc biệt coi trọng tri thức.

Soi chiếu từ điểm nhìn “Quyền con người”, các học giả nghiên cứu trên thế giới về Việt Nam đều rất khâm phục lãnh tụ Hồ Chí Minh. Ở thời công nghệ AI hôm nay, để bước vào ngôi nhà Hạnh Phúc, mọi quốc gia vẫn phải đồng thời mở hai cánh cửa: lương thực và tri thức. Muốn có lương thực (miếng ăn) phải lao động. Muốn có tri thức (học vấn) phải học tập. Đó là chân lý phổ quát của lịch sử nhân loại.

Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, thực dân Pháp lại dã tâm cướp nước ta một lần nữa. Trong những ngày thù trong giặc ngoài chồng chất, vận mệnh dân tộc như ngàn cân treo sợi tóc, Bác Hồ vẫn dành sự quan tâm đặc biệt cho trẻ em, học sinh. Thư gửi thiếu nhi Việt Nam Đêm Trung thu đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (đăng báo Cứu quốc số 49 ngày 22/9/1945), là niềm mong mỏi “các em mai sau lớn lên thành những người dân xứng đáng với nước độc lập, tự do”. Cuối thư là hai dòng khẩu hiệu tách dòng đứng riêng: “Trẻ em Việt Nam sung sướng! Việt Nam độc lập muôn năm!”. Hai chữ “sung sướng” là khát vọng không chỉ của riêng Bác, mà của cả dân tộc, của cả lịch sử dành cho trẻ em. Muốn trẻ được “sung sướng”, nước phải “độc lập”. Đấy cũng là lời nhắc nhở toàn dân, là lời khẳng định trước lịch sử: phấn đấu vì “Việt Nam độc lập” để trẻ em “sung sướng”.

Trong Thư gửi các học sinh, Bác yêu cầu ngành giáo dục “làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”. Lá thư là một cương lĩnh khái quát cao nhất về đường lối, bản chất nền giáo dục nước nhà. Bác đặt niềm tin vào thế hệ trẻ đưa đất nước cất cánh bay vào bầu trời văn minh nhân loại. Lời Bác đi vào lịch sử trở thành tài sản văn hóa dân tộc, là chìa khóa vàng mở ra tương lai: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.

Chỉ một câu văn ba mệnh đề cấu trúc đẳng lập (có trở nên… hay không/ có bước tới… hay không) để đi đến khẳng định (chính là nhờ…), nhưng đó là ánh mặt trời tỏa sáng các ý nghĩa. Là nguyên lý của cách mạng Việt Nam - phải có sự kế thừa, kế tục, tiếp nối của các thế hệ. Là chân lý - thế hệ trẻ là điểm tựa, là nguồn lực chủ yếu để phát triển đất nước (Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội). Là đạo lý - làm vẻ vang, rạng rỡ đất nước là cách báo đáp tốt nhất với tổ tiên. Là định lý tất yếu, cụ thể cho tuổi trẻ Việt Nam - kế thừa, phát huy truyền thống, đổi mới, sáng tạo đưa đất nước bước lên đài vinh quang.

Từ quan niệm biện chứng, thực tế và khoa học của một người có tấm lòng kính trọng, yêu thương con người rất mực “bất kỳ người nào, đoàn thể nào, cũng không ngoài năm việc là: ăn, mặc, ở, đi, làm” (2), Bác quan tâm một cách cụ thể, thiết thực cả 5 vấn đề nhưng ưu tiên trước hết là vấn đề “ăn”. Không chỉ ở thời điểm trước và sau Cách mạng Tháng Tám, mà suốt đời, Bác nhất quán một điều ấy.

Trong Hồ Chí Minh toàn tập (2011), ở ngữ cảnh nhắc nhở Đảng và Chính phủ cố gắng làm sao để cho dân đủ ăn đủ mặc, 49 lần Người nhắc đến hai chữ “ăn no”. 21 lần nhắc lại thành ngữ “Có thực mới vực được đạo”, mà Người giải nghĩa là “không có ăn thì chẳng làm được việc gì cả”. Ngoài ra, nhiều lần Người dùng cụm thành ngữ Hán Việt “dĩ thực vi tiên” (trước hết cần phải ăn) và “Dân dĩ thực vi thiên” (dân lấy miếng ăn làm trời).

Thế nên Bác rất quan tâm đến mặt trận nông nghiệp. Người chủ trương: “Chú trọng phát triển nông nghiệp, vì “có thực mới vực được đạo”, phải đẩy mạnh tăng gia sản xuất, “trồng nhiều lúa, nhiều màu, nhiều bông, để quân và dân đủ ăn, đủ mặc, đủ dùng” [3].

Nhiều lần Người nhấn mạnh ưu tiên cho “mặt trận hàng đầu” này: “Mặt trận kinh tế gồm có công nghệ, buôn bán, nông nghiệp. Ngành nào cũng quan trọng. Nhưng lúc này, quan trọng nhất là nông nghiệp, vì “có thực mới vực được đạo”. Có đủ cơm ăn áo mặc cho bộ đội và nhân dân, thì kháng chiến mới mau thắng lợi, thống nhất và độc lập mau thành công” [4]. Người căn dặn Đảng, Chính phủ phải hết sức chăm lo đời sống của dân, “nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi. Nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi. Nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi...”. Những lời nói thấu hiểu chân lý, thấu cảm đạo lý, chí tình sâu sắc ấy là phương châm hành động của Đảng, Chính phủ ta.

Học và làm theo tư tưởng Bác, ngày hôm nay, Đảng ta - đứng đầu là Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trương “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”, khẳng định cam kết mạnh mẽ trong việc đầu tư vào con người như một nguồn lực quan trọng. Công việc tinh giản bộ máy hành chính, sắp xếp lại giang sơn, là để chính quyền gần dân hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn, hiệu quả hơn. Từ ngày 1/9/2025, Nhà nước sẽ thực hiện miễn học phí cho tất cả học sinh công lập từ mầm non 5 tuổi đến trung học cơ sở. Sẽ giảm 50 - 70% học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho nhiều đối tượng học sinh nghèo, hoàn cảnh khó khăn, thuộc đối tượng chính sách xã hội, học sinh dân tộc (học ở trường công lập và trường dân lập, tư thục). Đó là quyết sách có ý nghĩa lớn lao, để nâng cao phúc lợi xã hội và phát triển nguồn nhân lực, tạo hiệu ứng tích cực về kinh tế, xã hội…

Ngoài thể hiện tầm chiến lược, như Bác Hồ khẳng định, tương lai đất nước nằm trong tay thế hệ trẻ; là tinh thần đạo lý biết ơn dân; còn là nguyên lý phát triển: “xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân”. Trong bài thơ Người đi tìm hình của Nước, Chế Lan Viên có câu thật hay, ý nghĩa: “Những đời thường cũng có bóng hoa che”. Trong kỷ nguyên đất nước vươn mình hôm nay, “bóng hoa” hạnh phúc của Đảng đang “che” đến mọi “đời thường”.  

 ---------

[1]. Ban Tuyên giáo Trung ương - Những mẩu chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, NXB Chính trị Quốc gia, 2009, tr 358.

[2], [3], [4]. Hồ Chí Minh toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia 2011, tập 5, tr 115; tập 6, tr 59; tập 6, tr 212.