Những tấm bia mộ bằng đá được xếp bên tường một ngôi nhà ở làng Ami-dong, thành phố Busan, Hàn Quốc. Ảnh: Visit Busan.
Nhưng khi quan sát kỹ hơn, khách phương xa có thể phát hiện ra một vật liệu xây dựng khác thường được gắn vào móng nhà, tường và những bậc cầu thang dốc: Bia mộ có khắc các ký tự tiếng Nhật.
Ami-dong, nổi tiếng với tên gọi “làng bia mộ”, được hình từ thời kỳ chiến tranh liên Triều (1950 - 1953). Theo ước tính, cuộc xung đột đã khiến một số lượng lớn người dân trên bán đảo Triều Tiên phải di tản, trong đó có khoảng hơn 640.000 người Triều Tiên băng qua vĩ tuyến 38 chia cắt hai miền.
Tại Hàn Quốc, nhiều công dân cũng chạy về khu vực ven biển phía nam của đất nước, rời khỏi Seoul và các chiến tuyến.
Rất nhiều người di tản đã hướng đến thành phố Busan, trên bờ biển phía đông nam Hàn Quốc, một trong hai thành phố duy nhất chưa từng bị Triều Tiên chiếm giữ thời kỳ chiến tranh. Thành phố còn lại là Daegu, cách đó 88 km.
Busan đã trở thành một “thủ đô tạm thời” của Hàn Quốc trong thời chiến với lực lượng Liên Hợp Quốc xây dựng một vành đai bảo vệ xung quanh nó. Theo trang web của thành phố, mức độ an ninh tương đối đó và vai trò “chốt chặn” đã biến Busan thành “nơi đón nhận những người tị nạn và là pháo đài cuối cùng của quốc gia”.
Nhưng những người mới đến đều gặp chung một vấn đề: Tìm nơi để sống. Không gian và tài nguyên của Busan đã bị khai thác triệt để nhằm đáp ứng cho dòng người tị nạn.
Một số tấm bia mộ vẫn còn nhìn thấy rõ chữ khắc. Ảnh: CNN.
Một số người đã tìm thấy câu trả lời ở Ami-dong, một lò hỏa táng và nghĩa trang nằm dưới chân những ngọn núi chập chùng của Busan, được xây dựng trong thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng Hàn Quốc từ năm 1910 đến năm 1945.
Trong thời kỳ thuộc địa đó, vùng đồng bằng đáng sống của Busan và các khu vực trung tâm thành phố gần các cảng biển đã được phát triển thành lãnh thổ của Nhật Bản. Những người lao động nghèo định cư xa hơn trong đất liền, bên những ngọn núi, nơi có nghĩa trang Ami-dong từng là nơi chôn cất người Nhật đã qua đời.
Các bia mộ có tên, ngày sinh và ngày mất của người quá cố, được khắc bằng chữ Kanji, Hiragana, Katakana cùng những dạng chữ Nhật Bản khác, theo một báo cáo năm 2008 của tác giả Kim Jung-ha từ Đại học Hàng hải Hàn Quốc.
Nhưng khu vực nghĩa trang đã bị bỏ hoang sau khi thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng kết thúc. Và khi dòng người tị nạn tràn vào Ami-dong vì cuộc chiến tranh liên Triều, những ngôi mộ bị tháo dỡ và được sử dụng để dựng lên các túp lều, cuối cùng tạo thành một “ngôi làng” nhỏ và về sau phát triển thành một đô thị rộng lớn hơn.
“Trong tình huống cấp bách, khi không có đất, một nghĩa trang ở đó và mọi người dường như cảm thấy rằng họ phải làm gì đấy để sống”, Kong Yoon-kyung, giáo sư kỹ thuật đô thị tại Đại học Quốc gia Pusan, Hàn Quốc, cho hay.
Những người tị nạn được phỏng vấn trong bài nghiên cứu năm 2008 của tác giả Kim Jung-ha đã kể lại quá trình họ xây dựng nên làng Ami-dong. Theo đó, họ đã phá dỡ các bức tường nghĩa trang và dỡ bỏ bia mộ để lấy đá dựng nhà, còn tro cốt đa phần đều bị bỏ đi.
“Ami-dong chính là ranh giới giữa sự sống và cái chết đối với người Nhật, ranh giới giữa nông thôn và thành thị đối với người di cư, và ranh giới giữa quê hương và chốn xa xứ với người tị nạn", Han viết trong bài nghiên cứu của mình.
Một số bia mộ được dùng làm đồ kê, đã không còn nhìn thấy rõ chữ vì bị phong hóa theo thời gian. Ảnh: CNN.
Một hiệp định đình chiến được ký kết vào ngày 27/7/1953 đã chấm dứt xung đột giữa hai miền Triều Tiên, nhưng cuộc chiến chưa bao giờ chính thức kết thúc vì không có hiệp ước hòa bình. Sau đó, nhiều người tị nạn ở Busan rời đi tái định cư ở nơi khác nhưng số khác vẫn quyết định ở lại và thành phố trở thành một trung tâm phục hồi kinh tế.
Busan ngày nay trông rất khác, là một điểm đến nghỉ dưỡng ven biển thịnh vượng. Ở Ami-dong, nhiều ngôi nhà đã được trùng tu trong những năm qua, nhưng tàn tích của quá khứ vẫn còn đó.
Đi bộ qua ngôi làng, người ta vẫn có thể bắt gặp những tấm bia mộ được đặt dưới bậc cửa và cầu thang hay bên góc của những bức tường đá. Bên ngoài một số ngôi nhà, chúng được sử dụng để kê bình gas hay chậu hoa. Mặc dù nhiều bia vẫn có chữ khắc rõ ràng, số khác đã bị phong hóa theo thời gian.
Và lịch sử phức tạp của ngôi làng cũng hiện ra theo những cách kỳ bí nhất. Trong nhiều năm, người dân nói rằng họ thường xuyên nhìn thấy “hồn ma” của những người Nhật đã qua đời. Những bóng ma này mặc kimono và thoắt ẩn, thoắt hiện.
Chính quyền Busan đang nỗ lực bảo tồn giá trị lịch sử của thành phố với Ami-dong hiện là một điểm thu hút khách du lịch bên cạnh Làng Văn hóa Gamcheon nổi tiếng. Du khách có thể đến dễ dàng bằng xe buýt hay phương tiện cá nhân.
Một trung tâm thông tin ở cổng vào Ami-dong cung cấp giới thiệu ngắn gọn về ngôi làng, cũng như bản đồ về địa điểm có thể tìm thấy các bia mộ nổi bật nhất. Khi rời làng, du khách có thể nhìn thấy trên con đường chính tấm bảng lớn ghi kế hoạch của chính quyền địa phương xây dựng một nơi tưởng niệm trong tương lai sau khi thu thập hết các tấm bia mộ nằm rải rác khắp nơi.
