Nặng nỗi lo từ phía biển

Những năm gần đây, tuyến bờ biển của tỉnh Quảng Trị đã xuất hiện nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng gây ảnh hưởng lớn đến đời sống, sinh hoạt và sản xuất của người dân…

Chỉ tính các địa phương phía bắc tỉnh Quảng Trị (địa phận tỉnh Quảng Bình cũ), đã có tổng chiều dài bờ biển gần 120 km. Những năm gần đây, do ảnh hưởng của mưa, bão nên đã xảy ra nhiều điểm sạt lở bờ biển nghiêm trọng, đe dọa đến cuộc sống, sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp của người dân tại nhiều địa phương.

Nhiều điểm sạt lở tại các xã phường như Cam Hồng, Bắc Trạch, Bắc Gianh, Đồng Thuận… đang trong tình trạng báo động vì tiềm ẩn nguy cơ cao trong mùa mưa bão.

Mấy năm trước, Nhà nước đầu tư cho vùng biển bãi ngang thuộc xã Ngư Thủy (huyện Lệ Thủy cũ, nay là xã Sen Ngư, tỉnh Quảng Trị) tuyến đường bê tông và bến cá.

Trận mưa bão cuối năm 2023 làm cho khu vực bờ biển này bị sạt lở dài hơn 50 m, đánh sập đoạn cuối con đường dẫn ra bến cá. Trên bờ biển, sát mép sóng là những tấm bê tông lớn, bé, đủ hình dạng đã bị sóng đánh vỡ. Dãy ống bi lớn được chôn sâu để làm rào chắn sóng ở cuối tuyến đường đã bị những cơn sóng biển đánh sập nằm ngổn ngang. Có nhiều bi đúc bằng bê tông bị sóng cuốn ra xa khỏi nơi đặt công trình.

Cùng chúng tôi đi xem bến cá và đoạn đường bị sóng biển làm hư hại, ông Ngô Văn Huyên, Bí thư Chi bộ thôn Tân Hiển cho hay, hơn 10 năm trước, Nhà nước đầu tư bến cá này cho người dân thuận tiện trong việc sản xuất. Ở đoạn cuối sát bờ biển là hệ thống hàng chục ống bi lớn được chôn sâu để ngăn sóng đánh hỏng đường. Bà con ngư dân trong thôn mừng lắm vì mỗi lần ra khơi đều thuận tiện. Những chuyến biển về, tư thương đón tận bến để mua tôm cá, lúc nào cũng tấp nập.

“Không biết làm sao mà đận này sóng dữ quá. Chỉ mấy hôm thôi là sóng đánh sập tuyến đường. Hàng ống bi cũng bị sóng đạp, kéo lên lăn đi ra xa. Phần còn lại cũng bị xiêu vẹo, hư hỏng nặng. Bây chừ, bà con không có đường để đưa thuyền xuống biển ra khơi nữa rồi”, ông Huyên nói.

Mấy năm trước, ngư dân thôn Tân Định (xã Hải Ninh cũ), nay là xã Ninh Châu, vui mừng vì có con đường đổ bê tông mở ra biển. Cuối con đường gọi là bến cá có cột điện sáng mỗi đêm. Bà con thuận tiện khi đưa thuyền máy, ngư lưới cụ ra biển đánh bắt. Khi có mưa bão thì thuyền được kéo lên cồn cát cao theo con đường này.

Do ảnh hưởng của bão số 6 năm 2024, sóng triều cường ngày đêm lừng lững đập vào bờ. Sóng ngoạm hết chân đồi cát rồi cứ vậy ăn nhanh và sâu vào. Con đường bê tông bến cá cũng bị biển nuốt mất, hai cây cột điện bị sóng bẻ gãy ngang. Cả tuyến bờ biển dài gần 200 m bị sạt lở, bờ cát dựng đứng cao hơn chục mét.

Con đường bến cá ra biển cũng bị cắt ngang tựa như có chiếc xẻng khổng lồ cắm phập xuống rồi hất tất thảy ra biển. Chiều chiều, mấy ngư dân kéo nhau ra mỏm cụt con đường bê tông ngồi bó gối nhìn ra biển. Sau lưng họ là hàng chục con thuyền máy được phủ bạt nằm chờ… đường ra biển.

Ông Nguyễn Thanh Thuyên, Trưởng thôn Tân Định cho hay, vùng biển bãi ngang nên chủ yếu là thuyền máy, bơ nan đánh bắt gần bờ. Cả thôn có chừng 100 thuyền máy. Trước bão, bà con hỗ trợ nhau kéo thuyền lên đồi cát cao để cho an toàn. Sau đó, biển làm sạt mất đường, làm đồi cát dựng đứng nên khó có cách kéo được thuyền xuống biển để ra khơi. “Bà con phải góp tiền thuê máy kéo đưa thuyền đi vòng rất xa mới đưa được xuống bờ biển. Nhiều thuyền cũng đã bị hư hại khi kéo đi trên đoạn đường quá xa”, ông Thuyên nói thêm.

Đứng phía trên đồi cát, lão ngư Trương Văn Hằng (73 tuổi) ở thôn Tân Định, xã Ninh Châu nhìn ra biển mà phấp phỏng lo âu. Ông bảo chưa bao giờ thấy biển đập sóng ăn vô bờ hung dữ như năm nay. “Có biển là có sóng. Nhưng từ nhỏ đến bữa này, tôi mới chứng kiến cảnh biển ăn vào đất liền như vậy. Tính ra, biển ăn vào động cát đến mấy chục mét đó chớ. Nếu cứ đà này thì sau khi ăn hết nửa cái đồi cát này là biển sẽ ăn hết làng, hết nhà cửa cho coi. Cái khổ nhất bây giờ là bà con không đưa được thuyền xuống biển để ra lộng”, ông Hằng lo lắng.

Do ảnh hưởng của các đợt bão vừa qua, bờ biển khu vực cửa sông Gianh qua xã Bắc Trạch và phường Bắc Gianh (tỉnh Quảng Trị) bị xâm thực, sạt lở nghiêm trọng ở nhiều vị trí, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông và ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Những ngày đầu tháng 11, người dân tổ dân phố Tân Mỹ (phường Bắc Gianh), càng thêm lo lắng khi biển xâm thực đã “phá” hết rừng phi lao phòng hộ ven biển và cắt đứt tuyến đường dân sinh. Nhiều điểm sạt lở vẫn đang bị sóng biển đe dọa…

Tại bờ nam cửa biển sông Gianh, đoạn qua thôn Thanh Xuân (xã Bắc Trạch), sóng biển liên tục xâm thực, gây sạt lở sâu vào đất liền, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sản xuất của người dân địa phương. Đáng lo ngại, tình trạng sạt lở đang đe dọa đền thờ Ngư Ông, một công trình gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của người dân địa phương.

Ông Hoàng Văn Hải, Trưởng thôn Thanh Xuân cho biết, trước đây, từ sân đền Ngư Ông ra đến mép nước biển cách xa hơn 200 m. Nhưng sau nhiều đợt bão, sóng lớn và triều cường đã cuốn trôi hầu hết phần cát, sạt lở ăn sâu vào trong, khiến ngôi đền này chỉ còn cách mép sóng vài bước chân. Kè đá bị sóng đánh nứt toác, cát bị xói mòn mạnh, phạm vi sạt lở ngày càng mở rộng. “Toàn thôn hiện có khoảng 450 hộ dân với gần 1.800 nhân khẩu nằm trong khu vực bị uy hiếp đến đời sống và sinh hoạt”, ông Hải nói.

Theo nhiều người dân các thôn Thanh Xuân, Thanh Hải, Thanh Giang (xã Bắc Trạch), trong vòng 3 năm trở lại đây, hiện tượng biển xâm thực vào đất liền ngày càng mạnh dần lên. Đặc biệt, trong và sau ảnh hưởng của các cơn bão, vùng ven biển của ba thôn bị sóng biển đánh làm sạt lở càng nghiêm trọng hơn.

Trước nguy cơ này, người dân và chính quyền địa phương chỉ có thể khắc phục tạm thời bằng cách đổ đá hộc gia cố để hạn chế sạt lở. Tuy nhiên, giải pháp này không đủ khả năng chống chọi lâu dài trước sóng biển và triều cường mỗi khi bão đến. Theo thống kê, toàn xã Bắc Trạch có khoảng 7 km bờ biển bị sạt lở, trong đó gần 1 km khu vực trước đền Ngư Ông đang ở mức báo động.

Trên vùng biển này, trước năm 2020, một số bà con trong thôn Thanh Xuân đã vay mượn, đầu tư làm được 6 hồ nuôi tôm với quy mô, diện tích khá lớn. Khi đó, bờ hồ tôm còn cách bờ biển chừng 150 m, lại có những hàng cây phi lao chắn sóng nên bà con rất yên tâm.

Tuy nhiên, chỉ sau 2 năm sản xuất thì biển đã lấn dần vào. Hết hàng cây phi lao bị đánh bật gốc và bị cuốn trôi mất là đến bờ đê bao phía ngoài bị sóng đánh sạt. Ông Hoàng Văn Hải, Trưởng thôn Thanh Xuân cho hay, trước tình hình đó, bà con cũng đã dùng bao cát đắp làm đê bao chắn sóng, đóng hàng cây cừ để bảo vệ hồ nuôi tôm. “Nhưng cũng không ăn thua, chỉ một đợt thời tiết biến động là sóng dữ ập vào đánh nát và cuốn hết bao tải cát đi và xóa hết bờ bao hồ tôm”, ông Hải nói thêm.

Đến giờ thì vùng nuôi tôm đã phá sản, cảnh nhộn nhịp không còn. Phía sát con đường liên thôn là dãy nhà xây nơi làm kho, nhà sinh hoạt của người nuôi giờ vắng lặng, hoang phế…

Ở cụm dân cư xóm ngoài của thôn Thanh Xuân cũng chỉ còn cách bờ biển chừng vài ba chục mét. Nhà ông Nguyễn Văn Tình mở hướng nhìn ra biển qua con đường bê tông. Mỗi ngày nhìn sóng biển cao đánh vào bờ cát mà thấy bất an trong lòng.

“Bờ biển chỉ còn cát thôi, nên sóng biển ăn vào nhanh lắm. Vào mùa mưa bão, đêm nằm nghe biển động là lo sợ lắm. Khi nghe tin mưa bão là cả nhà chuẩn bị di dời để an toàn”, ông Tình than thở.

Cách những hồ nuôi tôm không xa là khu rừng phi lao phòng hộ ven biển. Nhờ có những hàng cây nên biển xâm thực vào có giảm hơn chút. Ông Hoàng Văn Hải chỉ cho chúng tôi vết tích những gốc cây phi lao đã bị sóng đánh gãy ngang thân, rồi nói: “Rừng này cũng mới trồng được chừng 7-8 năm nay, cây đã lên tốt nhưng cũng chưa thể chống chịu được với sóng biển”. Cũng theo bà con ở đây, nếu không có kè chắn thì sau khi “ngoạm” hết rừng phi lao, biển sẽ làm sạt lở vào khu nghĩa trang nhân dân và con đường liên thôn cũng sẽ bị sóng biển đánh sập bất cứ lúc nào.

Theo ông Phan Thanh Hải, Phó Chủ tịch UBND xã Bắc Trạch, trước tình hình cấp bách, xã Bắc Trạch đã đề xuất tỉnh Quảng Trị đầu tư xây dựng tuyến kè kiên cố dài 1 km bảo vệ khu vực đền thờ Ngư Ông và phía khu dân cư. Đề xuất này đã được UBND tỉnh Quảng Trị thống nhất, đưa vào Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030, với tổng mức đầu tư 160 tỷ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương.

“Người dân đang mong muốn Nhà nước quan tâm, sớm bố trí nguồn vốn để triển khai dự án, giúp ổn định đời sống và sản xuất lâu dài”, bà Hiền nói thêm.

Con đường Trương Pháp chạy dọc bờ biển Nhật Lệ (phường Hải Thành, tỉnh Quảng Trị), hai bên đường là những nhà hàng đặc sản biển, khách sạn và xen lẫn những rừng phi lao cao lớn. Nhưng nếu đi dọc bờ biển, đến đoạn sau lưng các dãy nhà hàng như Cánh Buồm, Sơn Hạnh… là du khách sẽ ngỡ ngàng vì đường đi đã bị những tấm bê tông lớn nằm chênh vênh tưởng chừng như sắp đổ sập xuống chắn mất lối đi. Có đoạn, những tấm bê tông nửa sâu trong cát, nửa chỉa lên trời nhìn thật lo ngại nếu đi qua. Đó là dấu tích của kè biển Nhật Lệ sau hai lần xây dựng bị sóng biển lần lượt đánh sập.

Vào tháng 10/2020, khi công trình đang xây dựng thì có áp thấp nhiệt đới vào bờ. Hàng ngàn con sóng lớn từ biển đánh như đục vào tuyến kè đang thi công. Dù đã có hình hài của tuyến kè biển và nom khá bề thế, nhưng kè Nhật Lệ vẫn không thể chịu được những đợt sóng biển nên đã “vỡ vụn”. Những tấm bê tông lớn bị sóng đánh vỡ và cuốn trôi ra xa.

Theo chủ đầu tư dự án là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và phát triển quỹ đất TP. Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình (cũ), tuyến kè biển này có chiều dài 860 m, được thiết kế bằng bê tông cốt thép với với tổng mức đầu tư trên 26 tỷ đồng. Dự án này được đầu tư bởi nguồn vốn ngân sách dự phòng năm 2018 của Trung ương; Sở NN-PTNT thẩm định dự án và UBND tỉnh Quảng Bình (cũ) phê duyệt.

Sau đó, các nhà thầu thi công là Công ty Hải Thành và Công ty Tiến Thành đã phải thi công lại tuyến kè biển này. Công trình được hoàn thành và đang đề nghị chủ đầu tư nghiệm thu. Vào tháng 10/2021, trên vùng biển có đợt gió mùa Đông Bắc lớn. Điều đáng nói là tuyến kè đang trong giai đoạn chờ nghiệm thu lại bị sóng biển đánh sập hoàn toàn.

Được biết, theo thiết kế, tuyến kè biển khu vực Quang Phú - Hải Thành chịu được gió bão cấp 9, cấp 10. Tuy nhiên, trong những thời gian đó chưa có gió bão lớn mà chỉ ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới hoặc không khí lạnh với cấp gió vừa phải. Thế nhưng, tuyến kè biển mới xây dựng xong đã bị sóng đánh tan hoang trong 2 năm liên tiếp.

Trước tình trạng này, UBND tỉnh Quảng Bình (cũ) cũng đã cùng chủ đầu tư phối hợp với các Sở, ngành liên quan tiến hành kiểm tra hiện trường, bàn bạc để tìm biện pháp kỹ thuật hiệu quả nhất sớm khắc phục tình trạng hư hỏng, sập lún của công trình. Đồng thời, triển khai các biện pháp gia cố nhằm ứng phó với các đợt thiên tai tiếp theo.

Ngư dân Phan Văn Khánh (phường Đồng Hới, tỉnh Quảng Trị), đứng trên bờ cát, mắt nhìn ra hướng biển, nhìn những con sóng đang ngày đêm vỗ vào những tấm bê tông bị nứt vỡ mà giọng buồn: “Sao mấy năm nay rồi mà lãnh đạo các cấp không chỉ đạo dọn dẹp hết đống đổ nát này đi cho rồi. Bãi biển du lịch mà cứ để như vậy thì nhìn sao được. Mà nói thật là đoạn này đừng có làm kè chi cả, cứ để cho sóng biển xói rồi năm sau lại bồi như hàng trăm năm qua còn hơn cứ làm kè lại bị sóng đánh tan hoang như vậy”.

Nhẹ chân đi qua những tấm bê tông lát trên mặt kè biển, ông Phạm Văn Thành (một du khách đến từ Hà Nội), cũng cảm thấy lo lắng. Nhìn những tấm bê tông lớn nằm chênh vênh lúc ẩn, lúc hiện sau từng đợt sóng biển, ông Thành bộc bạch: “Bãi biển Nhật Lệ đẹp thế mà sao để khu vực này lổn nhổn, hoang tàn và nguy hiểm đến du khách. Dù ở đây là khu vực cấm, nhưng nó nằm như là trung tâm nên vẫn có người đi qua lại. Thật tiếc!”.

Tại các điểm sạt lở, Sở NN-PTNT Quảng Bình (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị) đã cử các đoàn công tác ghi nhận hiện trường, đánh giá thiệt hại và đề xuất phương án xử lý.

Ông Trần Hoài Nam, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Quảng Trị cho biết, phương án tối ưu được đưa ra là xây dựng kè chống sạt lở, với nguồn kinh phí từ Trung ương hoặc các nguồn khác. Bên cạnh đó, tùy theo tình hình, các đơn vị, địa phương sẽ có phương án di dời phù hợp đối với các hộ bị ảnh hưởng do thiên tai, ưu tiên đảm bảo an toàn sức khỏe và tính mạng cho người dân.

“Các phương án đã được tính đến nhằm hạn chế tình trạng sạt lở. Trước mắt, đề nghị địa phương dùng bao cát để bao chân khu vực bị xâm thực mạnh. Có bao cát chặn thì tình trạng cát bị rút sẽ được giảm thiểu. Về hỗ trợ người dân, chúng tôi sẽ lựa chọn khu vực bến thoải khác để tạm thời sử dụng như bến thuyền, để người dân cất, đặt thuyền và thuận lợi di chuyển thuyền ra biển”, ông Trần Hoài Nam cho hay.