Na Uy vừa chính thức khởi động Longship, một dự án trọng điểm về thu hồi và lưu trữ carbon (CCS), được xem là nỗ lực tiên phong tại châu Âu nhằm hiện thực hóa giải pháp công nghệ quan trọng giúp giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời hướng đến mục tiêu trung hòa carbon.
Dự án Longship thu hồi carbon từ các nhà máy sản xuất chất thải, xi măng. Carbon sau đó sẽ được hóa lỏng, vận chuyển bằng tàu tới cảng Øygarden gần Bergen, rồi bơm vào hệ thống đường ống và lưu trữ sâu dưới đáy biển, ở độ sâu 2.600m, cách bờ biển 110km.
Bộ trưởng Năng lượng Na Uy Terje Aasland khẳng định đây là “một bước tiến lớn” cho công nghệ CCS, vốn được kỳ vọng đóng vai trò chủ chốt trong mục tiêu khí hậu của Liên minh châu Âu.
Longship là dự án trọng điểm về thu hồi và lưu trữ carbon ở Na Uy. Ảnh minh họa.
Tiềm năng lớn, thách thức không nhỏ
Chính phủ Na Uy đã cam kết hỗ trợ 22/34 tỷ krona Na Uy (gần 2 tỷ euro trên tổng số 3,4 tỷ euro) để xây dựng và vận hành hệ thống vận chuyển, thu giữ carbon trong giai đoạn đầu tiên. Cơ sở thu hồi tại nhà máy xi măng ở Brevik dự kiến ngăn chặn khoảng 400.000 tấn carbon thải ra bầu khí quyển mỗi năm. Khi nhà máy Hafslund Celsio đi vào hoạt động từ năm 2029, thêm 350.000 tấn carbon/năm sẽ được thu giữ.
Dự án lưu trữ carbon Northern Lights, trụ cột chính trong kế hoạch này, là sáng kiến hợp tác giữa các tập đoàn dầu khí lớn: Equinor, Shell và Total Energies. Đây được xem là dịch vụ thương mại đầu tiên trên thế giới trong lĩnh vực vận chuyển và lưu trữ carbon xuyên biên giới.
Cùng ngày khánh thành dự án, Na Uy và Thụy Sĩ đã ký kết thỏa thuận hợp tác lưu trữ carbon. Theo đó, các công ty Thụy Sĩ sẽ được phép xuất khẩu carbon sang Na Uy để lưu trữ dưới đáy biển. Thỏa thuận này phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế trong Hiệp định Paris và tạo điều kiện cho việc mua bán “lượng phát thải âm” giữa 2 quốc gia.
Theo các chuyên gia khí hậu, CCS là giải pháp then chốt để giảm phát thải trong những ngành công nghiệp “khó xanh hóa” như xi măng, thép hay hóa chất. Ông Dominik von Achten, Giám đốc điều hành Heidelberg Materials thừa nhận: “Xi măng có một bất lợi lớn, đó chính là dấu chân CO2. Nhờ CCS, chúng tôi sẽ cung cấp loại xi măng và bê tông đầu tiên trên thế giới được khử carbon”.
Tuy nhiên, công nghệ này vẫn rất đắt đỏ và phức tạp, đặc biệt là trong giai đoạn đầu triển khai. Tổng giám đốc Northern Lights, ông Tim Heijn cho biết: “Hiện tại, với mức giá carbon khoảng 75 euro/tấn, dự án vẫn chưa thể tự vận hành hiệu quả về kinh tế. Chúng tôi cần 2 điều: một là tăng dần giá ETS để phản ánh đúng chi phí thực sự của việc sử dụng carbon; 2 là ngành công nghiệp cần nỗ lực đổi mới sáng tạo hơn nữa để giảm chi phí công nghệ”.
Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí CCS gồm khối lượng carbon cần xử lý, khoảng cách từ nhà máy đến biển hoặc - trong tương lai - đến đường ống dẫn CO2 và quãng đường vận chuyển.
Quy mô dự án thu giữ carbon của Na Uy mang tên Northern Lights. Ảnh: Rikard Wilson/Equinor ASA.
Tiến tới thị trường thương mại tín chỉ carbon
Mặc dù còn nhiều thách thức về chi phí, một số đối tác tại châu Âu đã sớm đồng hành cùng Northern Lights để đưa công nghệ CCS vào thực tiễn. Tính đến nay, Northern Lights đã ký kết nhiều hợp đồng thương mại với một nhà máy sản xuất amoniac của Yara ở Hà Lan, hai nhà máy điện sinh khối của Ørsted tại Đan Mạch và một nhà máy nhiệt điện Stockholm Exergi ở Thụy Điển.
Dù số lượng còn hạn chế, các đối tác vẫn quyết định đầu tư thêm 660 triệu euro, trong đó có 131 triệu euro từ Ủy ban châu Âu, để nâng công suất lưu trữ từ 1,5 triệu tấn lên 5 triệu tấn carbon/năm.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), tổng công suất thu hồi carbon trên toàn cầu hiện mới đạt khoảng 50 triệu tấn/năm, tương đương chỉ 0,1% lượng phát thải carbon toàn cầu hàng năm - 1 con số còn quá nhỏ so với nhu cầu giảm phát thải thực tế.
Dự án Longship và Northern Lights, với quy mô, tham vọng và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước, được kỳ vọng sẽ mở đường cho CCS phát triển thành một thị trường carbon thương mại xuyên quốc gia, hỗ trợ quá trình chuyển đổi xanh của châu Âu và thế giới.
