Những dấu hiệu suy thoái đang khiến sức khỏe đất giảm sút rõ rệt, đe dọa năng suất và chất lượng hạt cà phê. Đây không chỉ là nỗi lo của người trồng cà phê mà còn là vấn đề chung của cả ngành hàng xuất khẩu tỷ đô.
Cán bộ lấy mẫu đất phục vụ phân tích trong Chương trình "Canh tác cà phê thông minh". Ảnh: Đặng Ngọc.
Nhằm đánh giá thực trạng này, Công ty CP Phân bón Bình Điền đã phối hợp cùng các nhà khoa học tiến hành phân tích gần 200 mẫu đất với hơn 3.000 chỉ tiêu tại nhiều vùng cà phê trọng điểm ở Tây Nguyên. Kết quả cho thấy những con số đáng lo ngại:
Đất chua đến rất chua: pH KCl dao động từ 3,67 - 4,18, thấp hơn nhiều so với mức thích hợp cho cà phê. Canxi (Ca) và Magiê (Mg) ở mức nghèo, làm giảm khả năng trao đổi dinh dưỡng và khiến đất nhanh chai cứng.
Hàm lượng hữu cơ chỉ đạt mức thấp đến trung bình, chưa đủ để duy trì cấu trúc đất và cung cấp thức ăn cho vi sinh vật có lợi. Lân tổng số cao nhưng lân dễ tiêu thấp: nghĩa là cây khó hấp thu, gây nên hiện tượng “đói dinh dưỡng trong đất giàu lân”.
Kali và đạm ở mức nghèo đến trung bình, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và sức chống chịu của cây. Vi lượng nghèo nàn, đặc biệt là Bo (B) và Kẽm (Zn) – những yếu tố quan trọng giúp cây ra hoa, đậu quả và phát triển bền vững.
Những số liệu này là bằng chứng khoa học khẳng định: đất cà phê Tây Nguyên đang mất cân bằng nghiêm trọng, nếu không thay đổi cách canh tác thì nguy cơ suy thoái đất ngày càng nhanh, kéo theo hiệu quả sản xuất giảm mạnh.
Phân tích gần 200 mẫu đất với hơn 3.000 chỉ tiêu tại nhiều vùng cà phê ở Tây Nguyên cho thấy nhiều vấn đề đáng lo ngại.
Nguyên nhân gây suy giảm sức khỏe đất
Có ba nguyên nhân chính khiến đất trồng cà phê ngày càng suy thoái:
1- Địa hình dốc và mưa nhiều gây rửa trôi, xói mòn mạnh.
2- Nông dân lạm dụng phân hóa học, bón mất cân đối N-P-K và thiếu trung, vi lượng.
3-Nông dân ít sử dụng phân hữu cơ làm đất nghèo dinh dưỡng, hệ vi sinh vật suy giảm và nhanh chua hóa. Hậu quả là đất “mệt mỏi”, cây cà phê yếu, dễ sâu bệnh, năng suất và chất lượng hạt giảm.
Canh tác thông minh hướng đi tất yếu: Trước thực trạng trên, Bình Điền cùng các nhà khoa học đã giới thiệu mô hình Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu. Mục tiêu là giúp nông dân vừa nâng cao năng suất, chất lượng cà phê, vừa phục hồi sức khỏe đất.
Cụ thể: Một là bón phân cân đối, cải tạo đất Đầu Trâu Cân bằng đất: Nâng pH; khử độc Fe và Al; bổ sung Ca, Mg và trung vi lượng.
Đầu Trâu Hữu cơ Dưỡng rễ - Tốt cây: Tăng hàm lượng hữu cơ, cải thiện cấu trúc đất và nuôi dưỡng hệ vi sinh vật có lợi.
Đầu Trâu Bio - NPK: Cung cấp đầy đủ, cân đối các yếu tố đa trung vi lượng cân đối, đồng thời bổ sung vi sinh vật có ích.
Cần tăng cường bón phân hữu cơ để nâng cao sức khoẻ đất. Ảnh: Đặng Ngọc.
Hai là kỹ thuật canh tác đồng bộ: Tưới tiết kiệm: giúp cây đủ ẩm mà hạn chế rửa trôi dinh dưỡng.
Cắt cỏ giữ gốc: giảm xói mòn và giữ ẩm cho đất. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật chọn lọc: Giảm áp lực hóa chất và bảo vệ hệ sinh thái đất. Tăng cường hữu cơ: Kết hợp bón phân chuồng hoai, phụ phẩm nông nghiệp để cải thiện độ mùn.
Ba là hướng đến sản xuất bền vững: Canh tác thông minh không chỉ đơn thuần là dùng đúng loại phân hay kỹ thuật, mà là sự thay đổi toàn diện: từ cách nhìn nhận đất như một “cơ thể sống”, đến việc chăm sóc cây dựa trên khoa học thay vì thói quen. Khi đất khỏe, cây cà phê sẽ phát triển ổn định, năng suất cao, chất lượng hạt tốt hơn, giá trị xuất khẩu tăng, nông dân có thu nhập bền vững.
Đất canh tác là môi trường sống của cây, chứa đựng và chuyển hóa dinh dưỡng nuôi cây. Khi đất “ốm yếu”, cây cà phê cũng khó có thể khỏe mạnh. Tiếng kêu cứu từ đất Tây Nguyên hôm nay chính là lời nhắc nhở để nông dân nhanh chóng thay đổi. Áp dụng canh tác thông minh là giải pháp cấp bách để phục hồi đất, giảm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả canh tác và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cà phê Tây Nguyên đang đứng trước ngã rẽ: Hoặc tiếp tục duy trì thói quen cũ để rồi đối diện với suy thoái đất, hoặc mạnh dạn thay đổi theo hướng canh tác thông minh. Kết quả phân tích 200 mẫu đất với hơn 3.000 chỉ tiêu đã chỉ ra thực tế rõ ràng: đất đang cần được chăm sóc.
Thông điệp mà Bình Điền muốn gửi tới bà con nông dân là: “Đất khỏe - Cây cà phê khỏe - Nông dân khỏe”. Đó cũng là con đường duy nhất để cà phê Tây Nguyên giữ vững vị thế và vươn xa hơn trên thị trường quốc tế.
