Báo cáo của Ủy ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) cảnh báo, nắng nóng, hạn hán, mưa lớn, bão lũ ngày một dữ dội và khó lường. Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cũng ghi nhận giai đoạn 2023-2025 là nóng bất thường nhất trong lịch sử.
Thời tiết cực đoan từ bão, lũ quét, sạt lở, mưa trái mùa đến sóng nhiệt, cháy rừng đang gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ, gây thiệt hại lớn về kinh tế, sức khỏe con người, an ninh lương thực và đa dạng sinh học.
Đoàn cán bộ công ty cổ phần phân bón Bình Điền và Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên thăm vườn cà phê hộ ông Lê Thanh Trí. Ảnh: Đặng Ngọc.
Việt Nam - 'điểm nóng' chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu
Với đặc điểm địa hình dốc, bờ biển dài, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trước biến đổi khí hậu. Giai đoạn 2024-2025, thiên tai đã gây thiệt hại đột biến, đặc biệt từ bão mạnh, lũ quét, sạt lở đất. Điển hình, bão số 3 (Yagi) năm 2024 tàn phá 26 tỉnh phía Bắc, khiến hơn 500 người chết và mất tích, gây thiệt hại gần 85.000 tỷ đồng. Chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025, thiên tai tiếp tục cướp đi sinh mạng của 114 người và gây thiệt hại kinh tế trên 553 tỷ đồng.
Ở Đồng bằng sông Cửu Long, tình trạng sạt lở đất kết hợp với nước biển dâng đang làm quá trình xâm nhập mặn ngày càng sâu vào nội đồng, đe dọa sinh kế hàng triệu nông dân. Tại Trung bộ và Tây Nguyên, năm 2024 ghi nhận đợt hạn hán khốc liệt nhất trong một thập kỷ, hàng loạt sông hồ cạn kiệt trơ đáy, hơn 20.000 ha cây trồng bị ảnh hưởng, trong đó có hơn 7.000 ha cà phê đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Đoàn cán bộ Công ty CP Phân bón Bình Điền, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên và Trung tâm Khuyến nông Quốc Gia thăm mô hình canh tác cà phê thông minh tại Tỉnh Gia Lai. Ảnh: Đặng Ngọc.
Cây cà phê trước thách thức từ biến đổi khí hậu
Tình trạng hạn hán kéo dài và mưa trái mùa ước làm giảm khoảng 15% năng suất cà phê Việt Nam, Nguyên nhân do nắng nóng kéo dài và mưa trái mùa đã làm rối loạn chu kỳ ra hoa – đậu quả của cây cà phê, hoa nở không đều, tỷ lệ rụng trái non tăng cao làm suy giảm năng suất và chất lượng hạt. Mặt khác, mưa dồn dập sau đợt nắng hạn làm rửa trôi dinh dưỡng, xói mòn, phá vỡ cấu trúc đất canh tác, cây thiết hụt dinh dưỡng, giảm sức chống chịu, sâu bệnh gia tăng.
Ông Lê Thanh Trí, nông dân trồng cà phê ở xã Kon Gang tỉnh Gia Lai chia sẻ: “Chưa bao giờ tôi thấy thương cho cây cà phê như mấy năm nay. Hạn thì nứt đất, cây khô héo, khi mưa lại ồ ạt làm quả rụng hàng loạt. Nếu không có giải pháp gì mới, nông dân chúng tôi rất khó trụ được”.
Trước thực tế này, giải pháp kỹ thuật để thích ứng với biến đổi khí hậu đang trở thành vấn đề sống còn cho bà con nông dân trồng cà phê.
Với phương châm “luôn là bạn đồng hành của nhà nông”, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền với thương hiệu Đầu Trâu đã phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên triển khai chương trình “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu”.
Hội nghị nghị sơ kết chương trình canh tác cà phê thông minh tại điểm mô hình cà phê trồng thuần xã Chư Prông, tỉnh Gia Lai tháng 11/2024. Ảnh: Đặng Ngọc.
Mục tiêu của chương trình hướng đến xây dựng được quy trình canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu, ổn định và cải thiện độ phì nhiêu đất, tăng thu nhập cho người nông dân và các đối tác tham gia trong chuỗi sản xuất cà phê.
Không chỉ dừng ở kỹ thuật, chương trình còn tổ chức hàng loạt lớp tập huấn, chuyển giao quy trình trực tiếp cho bà con nông dân canh tác cà phê.
Thành công của chương trình không chỉ biến rủi ro từ biến đổi khí hậu thành động lực để áp dụng mạnh mẽ các kỹ thuật canh tác mới vào sản xuất, mà còn góp phần giữ vững vị thế của hạt cà phê Việt Nam trên trường quốc tế.
Sự thành công trong ứng phó với biến đổi khí hậu đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: thích ứng với biến đổi khí hậu là con đường tất yếu để phát triển cà phê bền vững. Khi doanh nghiệp, nhà khoa học và nông dân cùng bắt tay, khó khăn sẽ trở thành cơ hội để đưa ngành hàng cà phê Việt Nam lên tầm cao mới.
