Loại bỏ dần khí chữa cháy HFC: Cần thời gian để thích ứng

Lựa chọn giảm phát thải cho công trình

Lĩnh vực phòng cháy chữa cháy hiện sử dụng phổ biến loại khí dập cháy HFC-227ea (FM-200). Do gây phát thải khí nhà kính gấp hơn 3.000 nghìn lần khí CO2, loại khí này nằm trong danh mục các chất HFC nguyên chất được kiểm soát theo bản Sửa đổi, bổ sung Kigali của Nghị định thư Montreal. Bên cạnh đó, một số khí khác cũng được sử dụng nhưng không đáng kể là HFC- 23, HFC-125, HFC-236fa.

Số liệu từ Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), lượng HFC dùng cho dập cháy chỉ chiếm 2,5% tổng lượng tiêu thụ HFC trung bình tại Việt Nam, khá nhỏ so với lĩnh vực làm mát (khoảng 80%). Dù vậy, các đơn vị kinh doanh loại khí này cũng phải thực hiện lộ trình giảm dần và thay thế bằng các loại khí dập cháy khác thân thiện môi trường.

Việc siết chặt hạn ngạch nhập khẩu qua từng năm sẽ làm thu hẹp nguồn cung cũng như thị phần các loại khí này trong tương lai không xa. Ông Trần Vũ Nhật, Giám đốc Công ty TNHH S-TEC VINA, một trong những đơn vị sản xuất hệ thống chữa cháy bằng khí đầu tiên ở Việt Nam cho biết: Trong các công trình xây dựng, hệ thống chữa cháy tự động bằng khí là ưu tiên hàng đầu của chủ đầu tư cho các khu vực có tính chất quan trọng như phòng máy chủ, trung tâm dữ liệu, trạm điện, nơi bảo quản tài liệu, phòng thí nghiệm... Khi hệ thống bình chữa cháy hết hạn sử dụng hay đến kỳ kiểm tra, bảo dưỡng, rất có thể nguồn cung HFC-227ea (FM-200) cho nạp lại không còn khả thi nữa. Điều này đòi hỏi phải thiết kế lại toàn bộ hệ thống phòng cháy chữa cháy cho tòa nhà.

Lợi thế của ngành chính là kỹ thuật chuyển đổi cũng như yêu cầu kỹ thuật thao tác không phức tạp như lĩnh vực làm lạnh. Việc chứng minh loại khí sử dụng không gây phát thải cũng đơn giản. Trong xu thế gia tăng các công trình xanh, công trình bền vững với môi trường cũng như các dự án trung tâm dữ liệu lớn, đây cũng có thể xem là “điểm cộng” cho công trình.

Thúc đẩy chuyển đổi nhu cầu thị trường

Một đặc thù của ngành cần phải tính đến, đó là hệ thống bình chữa cháy nằm trong thiết kế phương án PCCC của dự án ngay từ đầu. Thời gian từ khi thiết kế, thẩm duyệt phương án PCCC, đến đấu thầu, thi công và lắp đặt hệ thống thường kéo dài 2 – 3 năm. Nếu trong thiết kế đã được phê duyệt phương án dùng HFC, thì doanh nghiệp bắt buộc phải cung cấp đúng loại khí này, không thể thay thế ngay.

“Doanh nghiệp hoàn toàn ủng hộ chủ trương của Nhà nước trong việc thực hiện các cam kết quốc tế. Tuy nhiên, các loại khí mới đang có hiệu quả chữa cháy kém hơn HFC-227ea nên yêu cầu lượng khí sử dụng nhiều hơn cho cùng một thể tích không gian cần bảo vệ. Các loại khí trơ và hỗn hợp khí trơ có áp suất cao đòi hỏi số lượng bình chứa nhiều tại áp suất cao (200 bar/300 bar) và cần diện tích lắp đặt lớn nên chưa phải lựa chọn ưu tiên với các công trình có diện tích hạn chế”, ông Vũ phân tích.

Theo quy định, doanh nghiệp phải đăng ký vào tháng 12 để được cấp hạn ngạch cho năm sau. Tuy nhiên, hạn ngạch thường chỉ được phê duyệt vào khoảng cuối tháng 3 năm sau, dẫn đến tình trạng “đứt gãy” nguồn cung trong nhiều tháng. Trong khi nhu cầu vẫn tăng lên, hạn ngạch nhập khẩu không đủ dùng nên thiếu nguồn dữ trữ.

Các chuyên gia cho rằng, khoảng trống từ khi nộp hồ sơ đến khi có hạn ngạch là khá dài. Một vấn đề nữa, việc nhập khẩu khí HFC về để nạp vào bình chữa cháy phải đăng ký hạn ngạch, trong khi các sản phẩm bình chữa cháy nhập khẩu nguyên chiếc từ nước ngoài lại không bị kiểm soát. Nếu nhu cầu vẫn còn cao, người dân có thể tìm các nguồn hàng nhập khẩu từ bên ngoài. Điều này có thể vô tình bỏ lọt một nguồn gây phát sinh HFC khó quản lý, đồng thời gây bất lợi cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước.

Bài toán quan trọng là tìm sự cân bằng: vừa đáp ứng lộ trình loại trừ HFC theo Sửa đổi bổ sung Kigali, vừa đảm bảo nhu cầu cấp bách của thị trường. Doanh nghiệp kỳ vọng cơ quan quản lý có thể sớm ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật cho khí thay thế, hỗ trợ ưu đãi thuế nhập khẩu nguyên liệu sản xuất trong nước, và điều chỉnh cơ chế cấp hạn ngạch linh hoạt hơn để tránh gián đoạn.

Trong bối cảnh Việt Nam tham gia các cam kết toàn cầu về khí hậu, việc quản lý và cắt giảm HFC là xu thế không thể đảo ngược. Mặt khác, cần tính đến nhu cầu bảo vệ an toàn cho con người và tài sản vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Chính vì vậy, PCCC sẽ là một trong những lĩnh vực chuyển đổi chậm hơn, nhưng chắc chắn phải chuyển đổi.

Hiện nay, một số loại khí mới thay thế HFC-227ea đã có mặt trên thị trường như: FK-5-1-12 (NOVEC 1230), IG-100 (Nitơ), IG-55 (hỗn hợp khí trơ Argon, Nitơ), IG-541 (Inergen – hỗn hợp khí trơ Argon, Nitơ, CO2 ). Các loại khí mới không gây phát thải khí nhà kính và không bị hạn chế nhập khẩu.