Theo Quyết định 2837/QĐ-BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 18/8, Tổng điều tra kinh tế 2026 sẽ được tiến hành trên phạm vi toàn quốc, chia làm hai giai đoạn. Trong đó, giai đoạn đầu, từ tháng 1 đến tháng 3/2026, tập trung vào hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp, tổ hợp tác và cơ sở tôn giáo.
Giai đoạn hai, từ tháng 4 đến tháng 8/2026, mở rộng tới doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp ngoài công lập, hội, hiệp hội, chi nhánh, văn phòng đại diện tổ chức nước ngoài.
Cán bộ điều tra kinh tế trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Ảnh: Báo Lào Cai.
Hàng triệu hộ kinh doanh cá thể, từ cửa hàng tạp hóa, quán ăn vỉa hè đến tiệm may nhỏ, sẽ nằm trong diện thống kê bắt buộc của Tổng điều tra kinh tế 2026. Không chỉ dừng lại ở số lượng, quy mô, kỳ điều tra lần này còn yêu cầu làm rõ cách thức kinh doanh, khả năng ứng dụng công nghệ và mức độ tham gia vào nền kinh tế số của từng hộ. Đây là điểm mới, gắn trực tiếp tới sinh kế hàng ngày của hàng triệu gia đình.
Điều này đồng nghĩa, cơ quan quản lý sẽ có bức tranh rõ ràng hơn về cách hộ kinh doanh đang thay đổi trong thời kỳ chuyển đổi số, từ bán hàng qua mạng xã hội đến ứng dụng thanh toán không tiền mặt.
Theo số liệu từ Tổng điều tra 2021, cả nước có hơn 5,2 triệu hộ kinh doanh cá thể, sử dụng hàng triệu lao động và tạo ra một phần đáng kể GDP. Tuy nhiên, đa số hộ kinh doanh chưa đăng ký doanh nghiệp, ít tiếp cận vốn ngân hàng, hoạt động thương mại điện tử còn hạn chế.
Vì vậy, kết quả điều tra 2026 được kỳ vọng sẽ là căn cứ để Nhà nước thiết kế chính sách khuyến khích hộ kinh doanh phát triển bền vững, hoặc chuyển đổi lên doanh nghiệp chính thức khi đủ điều kiện.
Điểm đáng chú ý khác là tính bắt buộc. Quyết định 2837 quy định rõ, mọi tổ chức, cá nhân thuộc diện điều tra có trách nhiệm cung cấp thông tin trung thực, chính xác, không được từ chối hoặc cản trở. UBND cấp tỉnh sẽ thành lập Ban chỉ đạo địa phương, giám sát trực tiếp quá trình triển khai, đồng thời huy động hàng chục nghìn điều tra viên đến từng hộ.
Khác với các kỳ trước chủ yếu điều tra trên giấy, lần này phương pháp thu thập sẽ ứng dụng công nghệ tối đa. Người dân có thể khai báo trực tuyến, dữ liệu được kết nối với cơ sở hành chính sẵn có, giúp giảm trùng lặp và rút ngắn thời gian xử lý.
Kết quả sơ bộ sẽ được đưa ra vào tháng 1/2027, trong khi báo cáo chính thức dự kiến hoàn thành trong quý III cùng năm. Đây sẽ là nguồn dữ liệu quan trọng để đánh giá tổng thể nền kinh tế, từ đó hoạch định chiến lược phát triển giai đoạn tiếp theo.
Ngoài Bộ Tài chính, nhiều bộ, ngành khác cũng tham gia phối hợp. Bộ Công an và Bộ Quốc phòng hỗ trợ xác minh dữ liệu liên quan; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Nội vụ tham gia điều tra cơ sở tôn giáo, hội, hiệp hội.
Trong bối cảnh nền kinh tế đang thúc đẩy hội nhập quốc tế, ứng dụng sâu, rộng khoa học công nghệ và yêu cầu minh bạch dữ liệu, cuộc tổng điều tra lần này có ý nghĩa đặc biệt, góp phần xây dựng bản đồ kinh tế số của Việt Nam. Ở đó, những hộ kinh doanh cá thể, vốn quen hoạt động nhỏ lẻ, cũng được nhìn nhận như một mắt xích quan trọng.
Với người dân, thông tin khai báo sẽ trở thành cơ sở để Nhà nước thiết kế các chính sách gần gũi hơn, từ cải cách thuế, đơn giản hóa thủ tục vay vốn, đến hỗ trợ bán hàng trực tuyến.
