Cảnh báo lỗ hổng khảo sát địa chất từ sự cố bùn phun trào

Chiều 8/9 vừa qua, người dân ngõ 7 phố Giang Văn Minh (phường Giảng Võ, Hà Nội) bất ngờ chứng kiến dòng bùn loãng phun trào lên mặt đất, gây ngập cục bộ, ảnh hưởng đến giao thông trong khu vực.

Hiện tượng này xuất hiện ngay tại vị trí thi công ngầm tuyến đường sắt đô thị Nhổn - ga Hà Nội. Đây không phải là lần đầu tiên sự cố xảy ra tại điểm này. Cuối năm 2023 và đầu năm 2025 cũng đã ghi nhận tình trạng tương tự.

Sự cố khiến dư luận đặt câu hỏi: Vì sao hiện tượng bùn loãng lại phun trào lên mặt đất khi thi công ngầm, mức độ nguy hiểm ra sao và cần làm gì để phòng ngừa?

Hiện tượng thường gặp nhưng không thể chủ quan

Theo ông Nguyễn Xuân Lương - Kỹ sư kỹ thuật thăm dò địa chất, nguyên Giám đốc Công ty Phát triển Khoa học Kỹ thuật và Thông tin (TECHINSERCo), Tổng Công ty Khoáng sản Việt Nam, người có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về địa chất đồng bằng sông Hồng và Hà Nội, việc gặp hiện tượng bùn loãng phun trào trong quá trình thi công ở Thủ đô là điều bình thường.

Ông lý giải, Hà Nội nằm trong vùng trũng sông Hồng và hoàn toàn trên nền trầm tích Đệ tứ. Bên cạnh những dị thường địa chất - kiến tạo theo quy luật tự nhiên, thành phố với lịch sử hàng nghìn năm còn tồn tại nhiều công trình ngầm do con người xây dựng, sau đó bị phá dỡ. Chính điều này tạo ra các “túi bùn, túi nước” lớn bị nén ép dưới áp lực địa tầng. Khi cấu trúc địa chất bị phá vỡ, các túi này có thể phun trào lên mặt đất, điển hình như trường hợp tại khu vực Giang Văn Minh.

Kỹ sư Nguyễn Xuân Lương nhấn mạnh, trong công tác khảo sát địa chất công trình cần phát hiện được đặc điểm địa tầng và các dị thường địa chất nói trên. Từ đó, đơn vị tư vấn thiết kế phải đưa ra giải pháp thi công công trình ngầm, gia cố nền móng phù hợp để đảm bảo an toàn trong quá trình thi công và khai thác sử dụng sau này.  

Trước đó, vào cuối tháng 2/2025, tại ngõ 7 phố Giang Văn Minh cũng từng ghi nhận hiện tượng phụ gia đào hầm phun trào trong quá trình khoan bằng máy TBM. Khi đó, chủ đầu tư cùng nhà thầu Hyundai–Ghella, tư vấn Systra và chính quyền địa phương đã xử lý nhưng chỉ mang tính khắc phục trước mắt.

Để giải quyết vấn đề này một cách triệt để, ông Nguyễn Xuân Lương cho rằng cần tiến hành một gói thầu khảo sát địa chất công trình bổ sung cho khu vực này và mời một số nhà khoa học có trình độ, kinh nghiệm tham gia giải quyết.

Về nguy cơ ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe, ông Lương khẳng định: “Các chất phụ gia sử dụng trong khoan hầm là sét bentonit hoàn toàn không gây độc hại. Bùn loãng phun trào chủ yếu là đất, sét và nước, nên không gây nguy hiểm về môi trường”.

Về mặt kỹ thuật, ông đánh giá đây là sự cố thường gặp, không phải là sự cố nghiêm trọng hay mang tính cực đoan. Tuy nhiên, không vì thế mà có thể chủ quan. Sự cố bùn phun trào gây gián đoạn giao thông, ảnh hưởng đời sống người dân và quan trọng hơn, phản ánh những “lỗ hổng” trong công tác khảo sát địa chất cũng như quản lý hạ tầng ngầm ở đây.

“Đây là bài học không chỉ cho dự án metro Nhổn - ga Hà Nội, mà còn cho các dự án metro khác trong tương lai”, ông nhấn mạnh.

Kỹ sư kỹ thuật thăm dò địa chất Nguyễn Xuân Lương nhận định: “Điều đáng chú ý là sự cố đã lặp lại tại đúng một vị trí trong thời gian ngắn. Điều này cho thấy tài liệu khảo sát địa chất công trình ở khu vực chưa đầy đủ, đồng thời các đơn vị quản lý kỹ thuật chưa quan tâm đúng mức đến tầm quan trọng của công tác địa chất. Vì vậy, khi xảy ra sự cố, việc khắc phục chủ yếu mang tính đối phó của nhà thầu thi công, trong khi các cơ quan quản lý kỹ thuật vẫn chưa thực sự vào cuộc”.

Giảm thiểu rủi ro để công trình ngầm an toàn hơn

Đề xuất giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro trước những sự cố tương tự như trên, ông Lương cho rằng cần tăng cường quản lý công tác khảo sát địa chất công trình. Cụ thể, chỉ giao việc thi công địa chất công trình cho những đơn vị chuyên môn về địa chất và quan trọng là người chỉ đạo đơn vị thi công địa chất phải là những người vừa có trình độ về khoa học địa chất đã từng kinh qua thực tế thi công và có nhiều kinh nghiệm.

Hơn nữa, kinh phí khảo sát địa chất công trình thường chiếm tỷ trọng vô cùng nhỏ trong tổng vốn đầu tư xây dựng công trình, nhưng lại đóng vai trò quan trọng quyết định tiến độ và chất lượng của công trình. Vì vậy cần tìm một nhà khoa học có trình độ cao và nhiều kinh nghiệm thực tế để làm tư vấn điều hành cho công tác khảo sát địa chất và không nên tiết kiệm kinh phí đầu tư cho dự án.

“Đối với sự cố tại công trình ngầm tuyến metro Nhổn - ga Hà Nội, để khắc phục triệt để, cần thực hiện gói thầu khảo sát địa chất bổ sung. Việc khảo sát này nhằm đánh giá đầy đủ về địa tầng địa chất, xác định tọa độ, phạm vi phân bố và chiều sâu của lớp (hoặc túi) bùn, từ đó đề xuất biện pháp xử lý phù hợp, đảm bảo khắc phục dứt điểm sự cố”, kỹ sư Nguyễn Xuân Lương nhấn mạnh.