Cán bộ Bảo hiểm Agribank nhanh chóng xuống hiện trường triển khai công tác giám định thiệt hại khi bão, lũ vừa rút. Ảnh: ABIC.
Thiên tai cuối năm 2024 và 2025 tiếp tục gây ra những tổn thất lớn cho người dân và nền kinh tế. Dù được xem là công cụ bảo vệ hữu hiệu nhất trước các rủi ro tự nhiên, bảo hiểm vẫn chưa được nhiều hộ gia đình lựa chọn. Điều này đặt ra câu hỏi về vị trí và vai trò của bảo hiểm trong công cuộc khắc phục hậu quả bão lũ, nhất là tại khu vực nông nghiệp nông thôn nông dân, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Theo Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng chống thiên tai, chỉ trong mười tháng của năm 2025, thiên tai đã khiến 525 người chết và mất tích, hơn hai mươi sáu nghìn căn nhà bị hư hỏng cùng hàng trăm nghìn hecta lúa và hoa màu ngập úng. Tổng thiệt hại ước tính hơn 78.000 tỷ đồng.
Cuối năm 2025, lũ ở Nam Trung Bộ tiếp tục gây thiệt hại hơn 13.000 tỷ đồng và làm ngập hơn 200.000 căn nhà. Những con số này phản ánh mức độ tổn thương rất lớn của cộng đồng và cho thấy vai trò đáng lẽ phải được phát huy mạnh mẽ hơn của bảo hiểm.
Bảo hiểm Agribank chi nhánh Bình Định họp triển khai công tác giám định hiện trường. Ảnh: ABIC.
Bảo hiểm còn bỏ ngỏ ở khu vực tam nông
Tuy ngành bảo hiểm Việt Nam đã có bước phát triển, độ bao phủ trong toàn bộ nền kinh tế vẫn còn thấp. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ mới đạt khoảng 2% GDP, thấp hơn nhiều so với mức trung bình châu Á và thế giới. Bảo hiểm nhân thọ hiện chỉ bảo vệ cho khoảng 11% dân số, thấp hơn rõ rệt so với nhiều nước trong khu vực. Điều này đồng nghĩa sau mỗi trận bão lũ, phần lớn gia đình phải tự xoay xở từ nguồn tích lũy hạn chế và trông chờ hỗ trợ của cộng đồng và Nhà nước.
Ở lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ, các sản phẩm bảo hiểm tài sản cháy nổ kỹ thuật có tăng trưởng nhưng vẫn bao phủ một phần nhỏ so với quy mô tài sản toàn xã hội. Mỗi mùa lũ đi qua, hàng trăm nghìn căn nhà bị ngập nhưng chỉ số ít hộ dân có hợp đồng bảo hiểm nhà hoặc bảo hiểm tài sản.
Ngay cả với phương tiện giao thông là tài sản gắn liền với sinh kế của hàng triệu gia đình, nhiều chủ xe vẫn chỉ mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự theo quy định với mức phí rất thấp và chưa quan tâm tới các gói bảo hiểm tự nguyện. Khi xe bị ngập nước hay hư hỏng do thiên tai, chi phí sửa chữa có thể lên đến hàng chục hoặc hàng trăm triệu đồng nhưng nhiều gia đình vẫn phải tự chi trả.
Đáng chú ý nhất là lĩnh vực nông nghiệp, nơi rủi ro thiên tai luôn hiện hữu nhưng tỷ lệ tham gia bảo hiểm lại rất thấp. Sau ba năm triển khai chính sách hỗ trợ bảo hiểm nông nghiệp, cả nước mới chỉ có hơn 16.000 đối tượng tham gia trên tổng số hơn 9 triệu hộ nông nghiệp. Cây trồng vật nuôi thủy sản hằng năm chịu tác động trực tiếp của bão lũ, sạt lở hoặc dịch bệnh sau thiên tai, nhưng phần lớn vẫn không có sản phẩm bảo hiểm phù hợp để bảo vệ. Trong khi đó nhiều quốc gia phát triển đã chuyển từ 80 - 90% phần trăm rủi ro nông nghiệp sang các doanh nghiệp bảo hiểm giúp Nhà nước giảm đáng kể áp lực tài chính và giúp nông dân sớm phục hồi sản xuất.
Mở rộng bảo hiểm để tăng sức chống chịu thiên tai
Khi không có bảo hiểm gánh nặng tài chính sau thiên tai thường bị chuyển sang nhiều phía. Ngân sách Nhà nước phải chi hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm để hỗ trợ khắc phục hậu quả. Ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ gia tăng nợ xấu trong lĩnh vực nông nghiệp. Cộng đồng và các tổ chức xã hội phải tăng cường các chương trình cứu trợ nhưng nguồn lực lại có hạn. Người dân bị ảnh hưởng trực tiếp buộc phải dùng nguồn tích lũy ít ỏi để tái thiết cuộc sống khiến nguy cơ tái nghèo sau thiên tai luôn hiện hữu.
Cán bộ Bảo hiểm Agribank nhanh chóng xuống hiện trường triển khai công tác giám định thiệt hại khi bão, lũ vừa rút. Ảnh: ABIC.
Theo ông Đỗ Minh Hoàng - thành viên Hội đồng quản trị Bảo hiểm Agribank chia sẻ, nếu hệ thống bảo hiểm được mở rộng và triển khai hiệu quả phần lớn gánh nặng này có thể được chia sẻ. Bảo hiểm nông nghiệp giúp bảo vệ thu nhập của nông dân. Bảo hiểm tài sản giúp bảo vệ nhà cửa kho tàng. Bảo hiểm con người hỗ trợ khi xảy ra tai nạn thương tật do thiên tai. Nhờ đó người dân có thể ổn định tâm lý yên tâm sản xuất và phục hồi nhanh hơn sau bão lũ đồng thời giảm áp lực lên ngân sách và hệ thống tài chính.
Để bảo hiểm thực sự trở thành lá chắn tài chính sau thiên tai nhiều giải pháp cần được thực hiện đồng bộ. Hoàn thiện hành lang pháp lý cho bảo hiểm nông nghiệp và bảo hiểm thiên tai là yêu cầu cấp thiết. Khung pháp lý cần rõ ràng minh bạch và đủ ổn định để người dân hiểu rõ quyền lợi khi tham gia. Hỗ trợ phí bảo hiểm cho khu vực nông thôn cũng là một hướng đi phù hợp. Nhiều quốc gia đã áp dụng mức hỗ trợ từ hai mươi đến năm mươi phần trăm phí bảo hiểm giúp nông dân dễ dàng tiếp cận sản phẩm.
Một hướng tiếp cận khác là gắn bảo hiểm với tín dụng nông nghiệp. Khi người dân vay vốn sản xuất ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm có thể phối hợp để bảo vệ tài sản hình thành từ vốn vay. Giải pháp này giúp ổn định tín dụng giảm rủi ro và bảo vệ cả người dân lẫn các tổ chức tài chính.
Hoạt động truyền thông cũng cần được tăng cường để người dân nhận thức rõ bảo hiểm là công cụ thiết yếu giúp giảm thiểu thiệt hại trước thiên tai. Thông tin cần đến tận các xã thôn hợp tác xã và hội nông dân nhằm nâng cao sự hiểu biết và giảm tâm lý e ngại khi tham gia.
Bên cạnh đó việc phát triển các sản phẩm bảo hiểm vi mô chi phí thấp sẽ hỗ trợ nhóm dễ tổn thương như hộ nghèo nông dân vùng sâu vùng xa. Các sản phẩm đơn giản dễ tham gia sẽ giúp mở rộng diện bảo vệ và tạo mạng lưới an toàn tài chính cho từng hộ gia đình.
Thiên tai luôn là thách thức đối với Việt Nam. Cứ sau một trận bão lũ chúng ta lại đối diện với thiệt hại và cứu trợ. Tuy nhiên những hỗ trợ ngắn hạn không thể thay thế cho một giải pháp bền vững. Bảo hiểm chính là công cụ để bảo vệ sinh kế người dân và tạo nền tảng cho một nền kinh tế có sức chống chịu cao. Khi khu vực nông nghiệp nông thôn nông dân được bảo vệ bởi bảo hiểm Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới một nền nông nghiệp hiện đại một xã hội an toàn và một nền kinh tế có khả năng phục hồi mạnh mẽ trước mọi biến động.
