Bài toán hài hòa giữa phát triển và bảo vệ rừng

Phối hợp liên ngành và vai trò cộng đồng

Tại Vườn quốc gia Hoàng Liên, công tác quản lý bảo vệ rừng được xác định là nhiệm vụ trọng tâm bởi đây là khu vực có địa hình phức tạp, nhạy cảm và tập trung mức độ đa dạng sinh học hàng đầu cả nước. Do đóm, lực lượng kiểm lâm của Vườn vẫn duy trì tuần tra thường xuyên, trực chốt 24/24 tại những điểm nóng để phát hiện và xử lý vi phạm ngay từ cơ sở. Nhờ vậy, nhiều vụ khai thác lâm sản trái phép được phát hiện sớm, “không để khoảng trống” trong các thời điểm nhạy cảm.

Song song với phương thức truyền thống, Hoàng Liên là một trong những đơn vị đi đầu trong ứng dụng khoa học – công nghệ vào công tác quản lý rừng. Các hệ thống GIS, bẫy ảnh, flycam và phần mềm theo dõi diễn biến rừng đã tạo ra bước chuyển lớn khi cho phép giám sát tài nguyên theo thời gian thực. Những công cụ này giúp lực lượng bảo vệ rừng nhanh chóng phát hiện bất thường, khoanh vùng nguy cơ và đưa ra giải pháp ứng phó kịp thời, đặc biệt trong những thời điểm nhạy cảm như mùa khô.

“Việc bảo vệ rừng ở Vườn quốc gia Hoàng Liên không chỉ dựa vào lực lượng kiểm lâm. Chính quyền địa phương, công an, biên phòng và cả người dân vùng đệm đều tham gia. Sự phối hợp này giúp giảm thiểu tái diễn vi phạm, đồng thời hỗ trợ tốt hơn cho công tác cứu hộ và tái thả động vật hoang dã – một phần quan trọng trong bảo tồn nguồn gen của khu vực”, ông Nguyễn Duy Thịnh, Phó Giám đốc Vườn quốc gia Hoàng Liên cho biết.

Trong mùa khô, công tác phòng cháy chữa cháy rừng luôn được đặt ở mức cảnh giác cao nhất. Các chốt phòng cháy, chữa cháy rừng trực 24/24 trong những ngày hanh khô cấp IV, V. Lực lượng được huấn luyện, sẵn sàng ứng phó theo phương châm 4 tại chỗ. Dữ liệu khí tượng, hình ảnh từ flycam và quan sát cộng đồng giúp việc phát hiện, khoanh vùng và dập tắt cháy được thực hiện kịp thời, hạn chế tối đa thiệt hại.

Thách thức và hướng quản lý rừng bền vững

Mặc dù đã đạt nhiều kết quả nhưng công tác bảo vệ rừng tại Vườn quốc gia Hoàng Liên vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức như: Địa bàn rộng, thời tiết cực đoan, mưa lũ và sạt lở thường xuyên khiến việc tuần tra gặp nhiều khó khăn; đời sống người dân trong vùng lõi còn khó khăn, hạn chế về đất sản xuất và chưa có vật liệu thay thế phục vụ xây dựng, đun nấu. Cùng với đó, một bộ phận người dân vẫn phụ thuộc vào nguồn tài nguyên rừng, dẫn tới nguy cơ khai thác trái phép.

Theo lãnh đạo Vườn quốc gia Hoàng Liên, biến đổi khí hậu sẽ khiến các loại sinh cảnh núi cao suy thoái nhanh hơn, gia tăng rủi ro cháy rừng. Trong khi đó, áp lực từ phát triển du lịch nếu thiếu kiểm soát có thể gây tổn hại cảnh quan và hệ sinh thái vốn rất nhạy cảm. Trước bối cảnh này, Hoàng Liên xác định chiến lược dài hạn là tiếp tục hiện đại hóa công tác quản lý rừng, tăng cường ứng dụng công nghệ số để giám sát tài nguyên và nâng cao khả năng dự báo.

“Vườn cũng chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực của cán bộ kiểm lâm, mở rộng hợp tác quốc tế và phát huy vai trò của cộng đồng trong các mô hình đồng quản lý. Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ vững chắc tài nguyên rừng, giữ gìn tính toàn vẹn của hệ sinh thái và đảm bảo cho Hoàng Liên phát triển bền vững trong tương lai”, ông Thịnh khẳng định.

Bên cạnh đó, Vườn còn tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục môi trường, hỗ trợ người dân vùng lõi và vùng đệm chuyển đổi sinh kế bền vững. Chỉ khi người dân hiểu rõ giá trị của rừng, bài toán bảo vệ sẽ trở nên nhẹ gánh hơn. Việc phát triển sinh kế thay thế, giảm phụ thuộc vào khai thác tài nguyên rừng cũng sẽ giúp hạn chế các nguy cơ vi phạm trong dài hạn.