[Bài 2] Cùng dọn sạch bãi biển giữ chân du khách

Giải cứu bãi biển sau những “cơn bão rác”

Mỗi sáng sớm, chị Lê Thị Nga (khu vực bãi Sau, phường Vũng Tàu) không tập thể dục tại chỗ như nhiều người khác, mà bắt đầu ngày mới bằng việc đi nhặt rác. Chị men theo bãi Sau, lặng lẽ gom từng chiếc túi nilon, chai nhựa, thùng xốp bỏ lại trên cát hoặc trôi dạt từ biển vào.

“Tôi làm vậy đã nhiều năm nay. Việc nhỏ thôi, nhưng nếu ai cũng góp một bàn tay, nhiều cánh én nhỏ rồi cũng làm nên mùa xuân. Nhiều khách du lịch đến đây còn làm hành động này thì sao mình là người địa phương lại không làm cho biển sạch hơn”, chị Nga chia sẻ.

Nhiều sáng sớm, mỗi khi rác thải đại dương trôi dạt vào bờ biển thì hàng trăm công nhân môi trường cùng xe cào, xe cuốn ép rác hoạt động không ngơi nghỉ. Chỉ một đêm triều cường và sóng lớn, cả bãi biển dài hơn 3 km phủ dày lục bình và rác trôi dạt. Nhiều tình nguyện viên, lực lượng thanh niên và bộ đội biên phòng được huy động để khơi thông dòng nước, thu gom từng túi nilon, hộp xốp, vỏ chai nhựa bị mắc kẹt trong rong rêu.

Tình trạng này không còn lạ với chính quyền địa phương. Trong mỗi kỳ nghỉ lễ, lượng rác thải sinh hoạt và rác du lịch tại Vũng Tàu tăng gấp 4-5 lần so với ngày thường, lên đến hàng trăm tấn mỗi ngày. Chỉ mới đây, UBND phường Vũng Tàu đã huy động hơn 1.000 nhân lực, làm việc liên tục trong 48 giờ mới thu gom hết lượng rác tồn đọng dọc bãi tắm công cộng.

Tại xã Xuyên Mộc và Hồ Tràm, Bình Châu (thuộc huyện Xuyên Mộc trước đây), lực lượng địa phương cũng duy trì các đợt ra quân hằng tuần, phối hợp các doanh nghiệp du lịch dọn sạch bãi biển, đặt thêm thùng rác và biển cảnh báo “Không xả rác ra biển”. Chỉ riêng quý II/2025, hơn 50 tấn rác thải nhựa đã được thu gom từ các bãi biển, phần lớn là túi nilon và phế liệu từ đánh bắt cá.

Rác thải ảnh hưởng trực tiếp đến dịch vụ du lịch, khiến nhiều cơ sở kinh doanh chủ động tham gia các chiến dịch làm sạch. Các khu nghỉ dưỡng ven biển Long Hải, Hồ Tràm bố trí đội vệ sinh riêng để dọn rác trôi dạt ngay trong phạm vi bãi tắm của mình. Một số resort còn phát miễn phí túi vải, chai nước thủy tinh cho khách, giảm thiểu phát sinh nhựa dùng một lần.

Chị Thu Trang, quản lý một resort tại Hồ Tràm, chia sẻ: “Nếu bãi biển trước mặt khách sạn đầy rác, khách sẽ không quay lại. Chúng tôi đã tự bỏ kinh phí thuê người nhặt rác mỗi sáng và phối hợp chính quyền trong các đợt cao điểm để bảo vệ thương hiệu".

Tại Côn Đảo, nhiều doanh nghiệp lữ hành kết hợp với ngư dân thu gom lưới ma, chai lọ trôi nổi trên biển và đưa rác về đất liền xử lý. Một số tour trải nghiệm còn đưa hoạt động “nhặt rác ven biển” thành phần của chương trình du lịch xanh, vừa cải thiện môi trường vừa tạo dấu ấn khác biệt cho du khách.

Từ phong trào đến chiến lược dài hơi

Không chỉ chính quyền và doanh nghiệp, cộng đồng dân cư ven biển cũng đang dần chủ động hơn. Tại các khu phố gần Bãi Trước, nhiều nhóm dân cư lập đội “người gác biển” - phân công nhau đi tuần, nhắc nhở du khách bỏ rác đúng nơi, phát túi sinh học cho người bán hàng rong. Mô hình này bước đầu giúp giảm tình trạng xả rác bừa bãi, nhất là vào buổi tối khi lực lượng vệ sinh công cộng hạn chế.

Phong trào “Ngày Chủ nhật xanh” lan tỏa từ Vũng Tàu đến Long Hải, Xuyên Mộc, với sự tham gia của học sinh, đoàn viên thanh niên và các câu lạc bộ môi trường. Hàng tuần, hàng trăm tình nguyện viên ra bãi biển nhặt rác, phân loại phế liệu gây quỹ hỗ trợ trẻ em nghèo. Những hành động nhỏ này tạo nên thay đổi lớn về ý thức, biến việc giữ biển sạch thành nếp sống chung.

Ở Côn Đảo, chính quyền huyện đã vận động hơn 90% hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống ven biển đặt thùng phân loại rác, ký cam kết không xả thải trực tiếp xuống biển. Một số ngư dân chủ động mang lưới rách, chai lọ nhựa từ biển về bờ để xử lý, thay vì thả trôi nổi như trước.

Theo bà Phan Thị Tím, Phó trưởng phòng Kinh tế, đặc khu Côn Đảo: “Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, cảnh quan tại nhiều bãi biển trọng điểm đã được cải thiện rõ rệt. Sau các đợt dọn dẹp, du khách ghi nhận bãi biển sạch hơn, nước biển ít rác nổi, mùi hôi giảm đáng kể. Trên các nền tảng mạng xã hội, nhiều bài đăng khen ngợi sự nhiệt tình của người dân và chính quyền khi sẵn sàng thu gom rác ngay trong lúc khách đang tắm biển”.

Tuy nhiên, nỗ lực này vẫn mang tính “chữa cháy”, xử lý phần ngọn thay vì tận gốc. Rác thải vẫn tiếp tục phát sinh từ nhiều nguồn: du khách thiếu ý thức, người dân xả rác theo thói quen, rác trôi dạt từ ngoài khơi, và hệ thống thu gom chưa đủ năng lực xử lý triệt để. Chính quyền và doanh nghiệp phải bỏ ra hàng chục tỷ đồng mỗi năm để dọn rác nhưng vấn đề vẫn tái diễn sau mỗi kỳ cao điểm.

Nhiều năm liên tiếp, lãnh đạo tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) thể hiện quyết tâm, dọn rác không chỉ để giữ biển sạch mà còn để giữ chân du khách, bảo vệ thương hiệu điểm đến. Hướng tới tương lai, TP.HCM (mới) cần một chiến lược đồng bộ: giảm thiểu rác từ nguồn phát sinh, đầu tư hệ thống thu gom và xử lý ngoài khơi, kết hợp quy định chặt chẽ với các hoạt động du lịch và đánh bắt hải sản.

Giữ gìn bãi biển không phải là nhiệm vụ của riêng ai. Nếu không bảo vệ môi trường biển, chúng ta sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh lớn nhất của mình!

Những chiến dịch “giải cứu bãi biển” đã và đang góp phần kéo hình ảnh du lịch khỏi những “cơn bão rác”. Nhưng để không phải liên tục chạy theo dọn dẹp, sự thay đổi hành vi của người dân, du khách và giải pháp quản lý bền vững là điều mà cả chính quyền lẫn cộng đồng đang hướng tới.