JETP – đòn bẩy chuyển dịch năng lượng công bằng tại Việt Nam

Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng JETP là cơ chế hợp tác tài chính nhằm hỗ trợ nền kinh tế các nước lệ thuộc nhiều vào than đá chuyển đổi năng lượng.

Mục của hợp tác này nhằm hỗ trợ các nước này tự xác định lộ trình từ bỏ sản xuất và tiêu thụ than đá để chuyển sang năng lượng sạch, có chú trọng đến giải quyết các tác động xã hội do quá trình chuyển dịch năng lượng, chẳng hạn như đào tạo và tạo công ăn việc làm thay thế cho các lực lượng lao động chịu ảnh hưởng và mang lại các cơ hội kinh tế mới cho các cộng đồng bị tác động.

Việt Nam là nước thứ 3 thiết lập Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng vào tháng 12/2022. Để chuẩn bị cho sự kiện này, Bộ Tài nguyên và Môi trường trước đây – nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường - đã thành lập Nhóm đàm phán Tuyên bố JETP. Nhóm có nhiệm vụ đàm phán với các đối tác quốc tế, hoàn thiện dự thảo Tuyên bố JETP để bảo đảm việc chuyển đổi là công bằng, công lý, phù hợp với điều kiện Việt Nam, an ninh năng lượng quốc gia.

Chuyển dịch năng lượng công bằng tại Việt Nam

Quá trình đàm phán thành công và thông qua JETP , các đối tác cam kết huy động 15,5 tỷ đô la Mỹ trong giai đoạn 3 đến 5 năm. Trong đó, Liên minh châu Âu, Anh, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Pháp, Italia, Canada, Đan Mạch và Na Uy dự kiến huy động 7,75 tỷ đô la Mỹ vốn công với điều kiện ưu đãi.

Cùng với đó, Liên minh tài chính Glasgow vì mục tiêu phát thải ròng bằng 0 cam kết huy động ít nhất 7,75 tỷ đô la Mỹ từ khu vực tư nhân, hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp thông qua đầu tư quốc tế.

Băng Thứ trưởng Bộ NN-MT LÊ CÔNG THÀNH

“Thông qua tuyên bố JETP các đối tác quốc tế sẽ giúp Việt Nam hoàn thiện chính sách nhằm thu hút đầu tư vào chuyển đổi và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, củng cố hạ tầng lưới điện, giáo dục và đào tạo nghề, huy động tham gia của khu vực tư nhân vào phát triển các trung tâm năng lượng tái tạo, lưu trữ, cất trữ và sử dụng các con sản xuất thiết bị và vi lưu trữ năng lượng sản xuất ra phát triển điện sinh khối gió mạnh hơn ..vvv “

Băng Ông MARK GEORGE

  Tham tán Đại sứ về Biến đổi khí hậu, Đại sứ quán Anh tại Hà Nội

“Các nhà đầu tư quốc tế, cũng như nhà đầu tư trong nước, đều rất quan tâm tới lĩnh vực năng lượng tái tạo và chuyển dịch năng lượng. Trên thực tế, cơ sở kinh tế và thương mại cho các khoản đầu tư này là rất chắc chắn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa dòng vốn đó, môi trường chính sách và pháp lý cần phải thuận lợi.

Các nhà đầu tư hoàn toàn sẵn sàng và đang chờ đợi. Họ nhìn thấy tiềm năng rất lớn của Việt Nam. Họ có nguồn vốn, có chuyên môn, và Việt Nam cũng đã có một danh mục dự án rất khả thi. Điều chúng ta cần là một khung chính sách đúng đắn để dòng vốn đó có thể giải ngân và vận hành hiệu quả”

Trên cơ sở Tuyên bố JETP, vào tháng 8/2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án triển khai Tuyên bố JETP. Thực hiện Đề án này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành và Nhóm đối tác quốc tế xây dựng Kế hoạch huy động nguồn lực, gọi tắt là RMP.

Kế hoạch được công bố vào tháng 12 năm 2023. Nội dung nêu rõ quy mô và cơ cấu các nguồn tài chính. Nguồn vốn công từ Nhóm đối tác quốc tế được triển khai thông qua viện trợ không hoàn lại, vay ưu đãi và các công cụ chia sẻ rủi ro. Qua đó, tạo điều kiện thu hút thêm nguồn lực lớn từ khu vực tư nhân cho quá trình chuyển đổi năng lượng.

Kế hoạch cũng xác định rõ các nhóm nhiệm vụ hoàn thiện thể chế, chính sách. Đồng thời, xây dựng lộ trình hình thành danh mục các dự án hỗ trợ kỹ thuật và dự án đầu tư phù hợp với mục tiêu JETP.

Ông THOMAS WIERSING

Phó trưởng Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam

  “Chuyển dịch năng lượng là nhiệm vụ của thế hệ chúng ta, và cùng nhau, chúng ta có thể làm được. Một quốc gia như Việt Nam – với đường bờ biển dài, với gió và với nắng – được xem là một trong những nước có tiềm năng dẫn đầu trong quá trình chuyển dịch này.

Chuyển dịch năng lượng là điều tất yếu, chúng ta phải thực hiện. Và tôi cho rằng Việt Nam có lợi thế kinh tế rõ rệt để thành công hơn nhiều quốc gia khác. Hiện có rất nhiều nhà đầu tư sẵn sàng bước vào thị trường Việt Nam. Việt Nam có nắng, có đường bờ biển dài, có gió – nghĩa là Việt Nam hội đủ mọi điều kiện để trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.”

Tháng 10/2024, cơ quan thường trực Ban Thư ký thực hiện JETP đã được chuyển giao sang Bộ Công Thương nhằm xây dựng cơ chế chính sách mới của Việt Nam. Từ đó, tạo hành lang pháp lý ngày càng thông thoáng, tháo gỡ các điểm nghẽn, khó khăn vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án JETP.

Mới đây nhất, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, đây được xem là bước đột phá chiến lược nhằm bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của đất nước, gắn liền với ổn định chính trị, quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hướng dẫn thi thành Luật điện lực năm 2024 với các nghị định về quy hoạch và đầu tư dự án điện lực, cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện tái tạo và khách hàng lớn, cũng như phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới, các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược và quy hoạch trọng yếu như Chiến lược phát triển ngành điện đến 2030, tầm nhìn 2050; Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII; Chiến lược phát triển năng lượng hydrogen; và Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050.

PV Bộ trưởng Bộ Công thương NGUYỄN HỒNG DIÊN

Bên cạnh đó các bộ ngành đã ban hành nhiều văn bản quan trọng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường tham mưu trình Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Quy hoạch không gian biển quốc gia 2021–2030, tầm nhìn 2050, nhằm tối ưu hóa sử dụng không gian biển, phát triển kinh tế biển bền vững gắn với bảo vệ môi trường và khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo; Bộ cũng sửa đổi quy định về giao khu vực biển cho tổ chức, cá nhân khai thác, qua đó thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo từ biển, đặc biệt là điện gió ngoài khơi.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Thủ tướng Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển và Danh mục sản phẩm công nghệ cao được khuyến khích phát triển, trong đó có một số công nghệ thuộc Đề án JETP như công nghệ về lưu trữ năng lượng, công nghệ điện gió được xác định là công nghệ được ưu tiên đầu tư phát triển.

Bộ Xây dựng đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Đường sắt, tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, thu hút vốn tư nhân đầu tư vào các dự án đường sắt, đặc biệt là các dự án quan trọng quốc gia. Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn 2024 đã định hướng rõ về phát triển đô thị xanh và bền vững, ưu tiên giao thông công cộng, giảm thiểu phương tiện cá nhân và khuyến khích các hình thức di chuyển xanh góp phần thúc đẩy chuyển đổi năng lượng trong lĩnh vực giao thông vận tải.

Ngân hàng Nhà nước đang rà soát, sửa đổi các quy định về hoạt động cấp tín dụng của tổ chức tín dụng, quy định các tiêu chí môi trường và xác nhận các dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh. Đặc biệt, Bộ Tài chính mới đây đã ban hành Nghị định về vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài, giúp tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc cho các dự án, trong đó có nhóm dự án thuộc phạm vi JETP.

Để triển khai việc chuyển đổi năng lượng Ban Thư ký thực hiện JETP đã lên các phương án cụ thể cho các ngành, lĩnh vực. Đối với với lĩnh vực nhiệt điện các lộ trình đã được đưa ra để chuyển đổi cho các nhà máy nhiệt điện than như đồng đốt sinh khối, chuyển đổi sang điện khí LNG hoặc tích hợp các nguồn tài nguyên tái tạo đã được đánh giá cùng với các công nghệ tiên tiến như Hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin (BESS) và Thu hồi, sử dụng và lưu trữ carbon (CCUS)...

PV Ông MAI QUỐC LONG

  Chủ tịch Công ty cổ phần nhiệt điện Phả Lại

“Đối với nhà máy nhiệt điện Phả Lại chúng tôi thì sau khi có Quyết định 500 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt kế hoạch phát triển điện 8 thì chúng tôi cũng đã triển khai vào nghiên cứu cái việc chuyển đổi nhiên liệu và chúng tôi đã làm việc với các tư vấn đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc đến từ Liên minh Châu Âu cũng như là các tổ chức tài chính Zifan để tiến hành các cái nghiên cứu chuyển đổi nhiên liệu. Về tổng thể kết quả nghiên cứu đều rất là khả quan.”

Trong lĩnh vực giao thông, trụ cột của kinh tế xanh trong hạ tầng-năng lượng-vận tải, gồm việc sử dụng phương tiện sạch như xe điện, xe sinh học, đầu tư hạ tầng bền vững như metro, BRT, đường sắt điện khí hóa, trạm sạc điện và hệ thống giao thông thông minh.

PV Ông TRẦN ÁNH DƯƠNG

  Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Xây dựng)

“Để triển khai cái cam kết của Thủ tướng Chính phủ Tại Hội nghị cấp 26 về đưa phát thải ròng khí nhà kính về không vào năm 2050 thì Bộ đã xây dựng chương trình về hành động chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí mê tan và khí carbon và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành tại Quyết định số tám bảy, sáu ngày 22/7/2022. Nội dung của cái quyết định thì đã đưa ra cái lộ trình về chuyển đổi sang sử dụng các cái dạng năng lượng xanh mà trước hết thì là chuyển sang dạng năng lượng điện. Đối với lại những cái phương tiện mà nó đã sẵn sàng về mặt công nghệ.”

Vừa qua trong khuôn khổ tuyên JETP, kế hoạch thực hiện JETP của Việt Nam thì Bộ đã tổng hợp các đề xuất của các cơ quan, đơn vị và đã đề xuất hai cái ý tưởng dự án liên quan đến việc mà chuyển đổi năng lượng xanh.

Pv Ông NGUYỄN HỮU PHƯỚC NGUYÊN

CEO của Selex Motors

Theo Ban Thư ký thực hiện Tuyên bố Chính trị về JETP, đến nay Việt Nam đang tăng tốc huy động nguồn lực quốc tế để thực hiện Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP), với 44 dự án trọng điểm đã được xác định, tổng vốn đầu tư hơn 10 tỷ USD, hướng tới mục tiêu phát triển năng lượng bền vững và phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.