Có hiệu lực từ ngày 1/9/2025, Nghị định số 205/2025/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ, được kỳ vọng tạo đột phá trong chính sách ưu đãi đất đai, môi trường, pháp lý và kiểm định chất lượng. Đây được coi là một bước đi quan trọng nhằm khắc phục điểm nghẽn, nâng cao năng lực sản xuất và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D) sản phẩm công nghiệp hỗ trợ được miễn, giảm tiền thuê đất theo Luật Đất đai. Ảnh: Kim Oanh.
Gỡ nút thắt từ chính sách đất đai
Theo khảo sát của Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), hiện Việt Nam có khoảng 1.700 doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, chiếm gần 40% tổng số doanh nghiệp toàn ngành. Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa ở nhiều lĩnh vực vẫn còn khiêm tốn: dệt may-da giày đạt 45-50%; cơ khí-chế tạo khoảng 15-20%; lắp ráp ô-tô mới đạt từ 5-20% tùy công đoạn.
Đáng chú ý, trong hơn 6.000 doanh nghiệp tham gia thị trường, công nghiệp hỗ trợ trong nước mới chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu linh kiện, phụ tùng cho sản xuất. Nếu chỉ tính riêng khối doanh nghiệp Việt Nam, tỷ lệ nội địa hóa đạt 15,7%. Những con số này cho thấy Việt Nam vẫn còn dư địa rất lớn để phát triển lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, nâng cao tiêu chuẩn sản phẩm, kỹ năng quản trị và khả năng hợp tác sản xuất theo chuỗi.
Nghị định 111/2015/NĐ-CP trước đây đã xác định rõ vai trò then chốt của công nghiệp hỗ trợ và đưa ra nhiều chính sách khuyến khích như: hỗ trợ phát triển hạ tầng khu, cụm công nghiệp hỗ trợ; ưu đãi tín dụng cho dự án sản xuất sản phẩm thuộc Danh mục công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển; miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế nhập khẩu máy móc, thiết bị. Tuy nhiên, chính sách về đất đai mới dừng ở mức khuyến khích, chưa có cơ chế ưu đãi cụ thể, khiến doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa khó tiếp cận quỹ đất và hạ tầng sản xuất.
Ngày 1/9/2025, Nghị định số 205/2025/NĐ-CP của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 111/2015/NĐ-CP về phát triển công nghiệp hỗ trợ chính thức có hiệu lực đã bổ sung quy định các dự án nghiên cứu và phát triển (R&D) sản phẩm công nghiệp hỗ trợ được miễn, giảm tiền thuê đất theo Luật Đất đai.
Trước đó, nhiều chính sách của Đảng và Quốc hội như Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 198 của Quốc hội về phát triển kinh tế tư nhân cũng đã xác định đất đai là công cụ hỗ trợ then chốt. Theo đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp công nghệ cao được giảm tối thiểu 30% tiền thuê lại đất trong 5 năm đầu kể từ ngày ký hợp đồng thuê đất với chủ đầu tư hạ tầng khu/cụm công nghiệp.
Thực tế cho thấy, việc đầu tư vài ha hạ tầng tại các khu công nghiệp đòi hỏi chi phí rất lớn, ngoài khả năng của đa số doanh nghiệp nhỏ và vừa. Do đó, Nghị định 205 khuyến khích mô hình xây dựng nhà xưởng nhỏ quy mô 1.000 - 2.000 m², hình thành khu, cụm công nghiệp hỗ trợ. Cách làm này vừa tiết kiệm chi phí, vừa giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận hạ tầng, từ đó mở rộng sản xuất, nâng cao khả năng tham gia chuỗi cung ứng.
Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất tại Đông Nam Á, công nghiệp hỗ trợ không còn là “vệ tinh phụ” mà dần được xác định là mắt xích chiến lược trong chuỗi giá trị toàn cầu. Chiến lược phát triển công nghiệp đến năm 2030 đặt mục tiêu nâng tỷ lệ nội địa hóa trong ngành chế biến, chế tạo đạt 45–50%. Điều này đòi hỏi công nghiệp hỗ trợ phải chiếm tỷ trọng ngày càng lớn, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn tham gia sâu vào chuỗi sản xuất khu vực và thế giới. Nghị định 205 góp phần định hình con đường phát triển bền vững, đưa doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam thoát khỏi tình trạng manh mún, phân tán, vươn lên ngang tầm khu vực.
Ưu đãi môi trường
Ngoài ưu đãi đất đai, Nghị định 205 còn kế thừa và bổ sung cơ chế hỗ trợ về bảo vệ môi trường. Nếu như Nghị định 111/2015/NĐ-CP mới chỉ đề cập khung khổ chung về hỗ trợ công nghệ, thì Nghị định 205 quy định rõ: Các dự án đầu tư phát triển khu, cụm công nghiệp hỗ trợ và các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển sẽ được hưởng chính sách ưu đãi, hỗ trợ theo pháp luật về bảo vệ môi trường. Đây là bước tiến quan trọng, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải, phù hợp với xu hướng công nghiệp xanh.
Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong quá trình chuyển đổi sang nền công nghiệp xanh, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.
Bên cạnh đó, chính sách mới còn tạo hành lang pháp lý minh bạch, đồng thời tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp trong hoạt động kiểm định chất lượng, tiêu chuẩn hóa sản phẩm. Đây là điều kiện cần thiết để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao uy tín, đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường quốc tế..
Việc Nghị định 205 có hiệu lực được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là “luồng gió mới” giúp tháo gỡ những vướng mắc lâu nay của công nghiệp hỗ trợ. Chính sách này không chỉ hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước, mà còn tạo điều kiện để hình thành các trung tâm, cụm công nghiệp hỗ trợ quy mô lớn, đủ sức hấp dẫn dòng vốn FDI chất lượng cao.
Trong dài hạn, với sự đồng bộ từ chính sách đất đai, ưu đãi môi trường, pháp lý đến kiểm định chất lượng, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam sẽ có thêm động lực để gia tăng tỷ lệ nội địa hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh. Đồng thời, điều này cũng góp phần khẳng định vai trò của Việt Nam như một trung tâm sản xuất mới tại khu vực và thế giới.
