Tháo rào cản pháp lý để bảo hiểm nông nghiệp đến gần hơn với nông dân

Tại Việt Nam, hơn 60% dân số sống ở nông thôn, nhưng phần lớn vẫn phải tự xoay xở trước những rủi ro thiên tai, dịch bệnh trong quá trình sản xuất. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng cực đoan và thường xuyên, bảo hiểm phi nhân thọ - đặc biệt là bảo hiểm nông nghiệp - trở thành công cụ quan trọng giúp nông dân phòng ngừa rủi ro, bảo vệ tài sản và duy trì sản xuất ổn định.

Tuy nhiên, một số rào cản pháp lý đang khiến bảo hiểm khó tiếp cận người dân, đặc biệt ở khu vực  nông nghiệp, nông dân, nông thôn (Tam nông). Nếu không có sự điều chỉnh kịp thời, chính sách đúng đắn này có nguy cơ bị cản trở bởi cách hiểu và áp dụng cứng nhắc, gây thiệt thòi cho người dân – những người vốn đang rất cần được bảo vệ.

Bảo hiểm Agribank đưa bảo hiểm đến vùng sâu, vùng xa

Là doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ được thành lập trong hệ sinh thái của Agribank - ngân hàng dành riêng cho khu vực Tam nông, Công ty Cổ phần Bảo hiểm Ngân hàng Nông nghiệp (Bảo hiểm Agribank) đã và đang thực hiện sứ mệnh đặc biệt: mang bảo hiểm đến tận tay người nông dân.

Trong khi phần lớn doanh nghiệp bảo hiểm tập trung khai thác thị trường đô thị, Bảo hiểm Agribank kiên định đi theo hướng “phụng sự Tam nông”, với mạng lưới rộng khắp và các sản phẩm thiết kế riêng cho khu vực nông nghiệp như: bảo hiểm mùa vụ, bảo hiểm vật nuôi, bảo hiểm người vay vốn… Đặc biệt, sản phẩm Bảo an tín dụng đã bảo vệ gần 2 triệu khách hàng là nông dân, ngư dân, diêm dân trước rủi ro thiên tai, tai nạn, bệnh tật trong quá trình vay vốn.

Khi xảy ra rủi ro, Bảo hiểm Agribank sẽ thay người vay trả nợ ngân hàng, tránh để khoản nợ chuyển thành nợ xấu. Nhờ đó, người dân giữ được uy tín tín dụng, đủ điều kiện vay vốn tiếp theo để tái sản xuất. Mô hình bảo hiểm này không chỉ hỗ trợ người dân mà còn bảo vệ an toàn cho nguồn vốn nhà nước, góp phần giữ ổn định kinh tế nông thôn và giảm gánh nặng ngân sách trong hỗ trợ thiên tai.

Rào cản pháp lý: Hiểu sai, làm khó đúng

Tuy nhiên, trong hai năm gần đây, ngành bảo hiểm gặp không ít sóng gió do một số vụ việc cá biệt bị dư luận phản ánh, làm suy giảm lòng tin của khách hàng. Từ đó, các cơ quan chức năng siết chặt quản lý hoạt động bảo hiểm, trong đó có việc ban hành Công văn 64/NHNN-TTGSNH năm 2023 và Luật sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2024.

Cụ thể, Công văn 64 được một số ngân hàng hiểu là “cấm tuyệt đối” việc giới thiệu bảo hiểm trong quá trình cấp tín dụng. Hệ quả là nhiều ngân hàng buộc phải dừng hoàn toàn việc phân phối bảo hiểm, kể cả với các sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ có tác dụng bảo vệ khoản vay.

Luật Các TCTD 2024, dù có mục tiêu đúng đắn là lành mạnh hóa thị trường bảo hiểm qua kênh ngân hàng (bancassurance), lại chưa phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ đầu tư - vốn bị lạm dụng trong một số vụ việc – và bảo hiểm phi nhân thọ như bảo hiểm tài sản, bảo hiểm vật nuôi, bảo hiểm rủi ro nông nghiệp. Do đó, quy định “cấm gắn việc bán bảo hiểm không bắt buộc với dịch vụ ngân hàng” đang được hiểu một cách máy móc và áp dụng đại trà, vô hình trung triệt tiêu các kênh phân phối bảo hiểm thiết yếu đến vùng nông thôn.

Rủi ro tăng, người dân thiệt đơn thiệt kép

Thực tế cho thấy, nếu không có bảo hiểm đi kèm khoản vay, người dân không dám đầu tư sản xuất vì sợ mất trắng khi gặp thiên tai, dịch bệnh. Trường hợp vay vốn không có bảo hiểm, rủi ro xảy ra sẽ dẫn đến mất khả năng thanh toán, tài sản bị tịch thu, người dân quay về điểm xuất phát nghèo khó, hệ thống ngân hàng đối mặt với nợ xấu, còn Nhà nước phải can thiệp hỗ trợ bằng ngân sách.

Điển hình như cơn bão Yagi vừa qua gây thiệt hại khoảng 85.000 tỷ đồng. Trong đó, ngành bảo hiểm chỉ chi trả khoảng 9.000 tỷ – chưa đến 11% thiệt hại thực tế. Tại Quảng Ninh – nơi chịu ảnh hưởng nặng nhất – bảo hiểm chỉ bồi thường 1.200 tỷ đồng trên tổng thiệt hại 25.000 tỷ. Điều này cho thấy tỷ lệ bảo hiểm còn quá thấp, phần lớn rủi ro vẫn đổ lên vai người dân và ngân sách nhà nước.

Kiến nghị từ thực tiễn

Trước thực trạng trên, Bảo hiểm Agribank đã kiến nghị nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ rào cản, khơi thông hành lang pháp lý để bảo hiểm tiếp tục đồng hành cùng nông dân:

• Phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ đầu tư và bảo hiểm phi nhân thọ, trong đó cho phép ngân hàng được giới thiệu, tư vấn các sản phẩm bảo hiểm phục vụ sản xuất nông nghiệp.
• Coi hợp đồng bảo hiểm rủi ro là một hình thức bảo đảm khoản vay, từ đó có thể nâng hạn mức vay, hưởng lãi suất ưu đãi và tăng khả năng tiếp cận tín dụng của người dân.
• Cho phép ngân hàng hỗ trợ cho vay phí bảo hiểm, tương tự như các quốc gia phát triển, nhằm giảm gánh nặng chi phí ban đầu cho người dân.
• Truyền thông đúng đắn, khách quan về vai trò của bảo hiểm, tránh việc “đánh đồng” toàn ngành chỉ vì một vài trường hợp cá biệt.
• Thiết kế cơ chế linh hoạt hơn trong kênh phân phối, tránh việc máy móc cho rằng mọi hình thức bán bảo hiểm qua ngân hàng đều là ép buộc.

Pháp luật phải mở đường, không siết lại

Những kiến nghị trên không chỉ dựa trên thực tiễn, mà còn phù hợp với định hướng cải cách thể chế của Chính phủ. Nghị quyết 68/NQ-CP (2020) và Nghị quyết 57/NQ-CP (2023) đều nhấn mạnh yêu cầu rà soát, sửa đổi quy định pháp luật gây cản trở cho doanh nghiệp và người dân.

Đặc biệt, tại phiên họp Chính phủ tháng 5/2025, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định rõ: “Quản lý là để phát triển, không phải để ngăn cấm hay gây sợ hãi.” Đây là tư tưởng quản trị hiện đại, lấy phục vụ làm trung tâm, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tháo gỡ mọi điểm nghẽn thể chế.

Bảo hiểm không chỉ là hợp đồng tài chính - đó là niềm tin, là điểm tựa giúp người dân vững vàng vượt qua rủi ro và khôi phục cuộc sống. Nếu không có sự điều chỉnh phù hợp, một điều luật dù với mục tiêu tốt đẹp cũng có thể vô tình trở thành rào cản làm mất đi quyền lợi thiết thân của người nông dân.

Cấm đoán không phải là cách phát triển. Cần thay đổi tư duy quản lý, để bảo hiểm thực sự trở thành công cụ an sinh, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, ổn định kinh tế nông thôn và bảo vệ những giá trị nền tảng của xã hội.