Thanh Hóa thiếu cát xây dựng, cát nhân tạo khó tiếp cận thị trường

Theo dự báo, từ nay đến năm 2030, tỉnh Thanh Hóa cần khoảng 43 triệu m³ cát xây dựng các loại phục vụ các công trình hạ tầng và dân sinh. Trong khi đó, trữ lượng cát tự nhiên tại các mỏ chỉ đáp ứng khoảng 20 triệu m³, khiến địa phương đứng trước nguy cơ thiếu hụt gần 23 triệu m³. Trước thực trạng này, cát nhân tạo (cát nghiền từ đá) được xác định là giải pháp thay thế quan trọng, song đến nay vẫn chưa được thị trường, đặc biệt là người dân, đón nhận rộng rãi.

Theo các doanh nghiệp sản xuất, cát nhân tạo có nhiều ưu điểm như sạch, ít tạp chất, cường độ cao, đặc biệt phù hợp để sản xuất bê tông thương phẩm. Tuy nhiên, do thị trường nhà dân chưa chấp nhận, hiện sản phẩm này chủ yếu được cung ứng cho các công trình sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, công trình hạ tầng, bê tông nhựa và cấu kiện bê tông đúc sẵn.

Trong khi đó, tiềm năng sản xuất cát nhân tạo tại Thanh Hóa là khá lớn. Theo Sở Xây dựng Thanh Hóa, hiện trên địa bàn tỉnh có 25 đơn vị tham gia sản xuất cát nhân tạo, với tổng công suất thiết kế khoảng 2,23 triệu m³/năm. Nhu cầu sử dụng cát cho các công trình xây dựng giai đoạn 2026–2030 ước khoảng 42,96 triệu m³, chưa kể nhu cầu cho xây dựng dân sinh.

Toàn tỉnh hiện có 124 mỏ cát tự nhiên được quy hoạch, với trữ lượng dự báo khoảng 20 triệu m³. Tuy nhiên, các số liệu này được khảo sát từ giai đoạn 2015–2018, đến nay trữ lượng thực tế đã có nhiều biến động do bồi lắng hoặc bị cuốn trôi qua các mùa mưa lũ. Từ năm 2015 đến nay, mỗi năm tỉnh chỉ cấp phép khai thác khoảng 0,7–0,8 triệu m³, khiến nguồn cát tự nhiên ngày càng suy giảm. Dự kiến đến năm 2030, nguồn cung cát tự nhiên chỉ đáp ứng được khoảng 23 triệu m³, thấp hơn nhiều so với nhu cầu thực tế.

Trước thực trạng đó, ngành xây dựng Thanh Hóa đang đẩy mạnh các giải pháp phát triển cát nhân tạo. Ông Nguyễn Hữu Đức, Phó Trưởng phòng Kinh tế và Vật liệu xây dựng (Sở Xây dựng Thanh Hóa), cho biết Sở đã kêu gọi các chủ đầu tư mỏ đá đầu tư bổ sung dây chuyền sản xuất cát nghiền, nhằm tận thu tối đa nguồn khoáng sản đá vôi, hạn chế sử dụng cát tự nhiên.

Bên cạnh đó, Sở Xây dựng đã tham mưu UBND tỉnh báo cáo Bộ Xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành Chương trình phát triển cát nghiền đến năm 2030, định hướng đến năm 2050, trong đó quy định lộ trình đầu tư và tỷ lệ bắt buộc sử dụng cát nhân tạo đối với một số loại công trình. Các sản phẩm cát nhân tạo hiện nay đều đã được công bố hợp quy, đảm bảo chất lượng, song việc mở rộng sử dụng trong xây dựng nhà ở dân dụng vẫn cần thêm thời gian và sự thay đổi trong nhận thức của người dân.