Những kết quả nổi bật giai đoạn 2013 - 2020
Trong hơn một thập kỷ qua, Quảng Ninh đã triển khai bố trí, sắp xếp và ổn định dân cư, góp phần thay đổi đáng kể diện mạo vùng biên giới, miền núi, hải đảo và các khu vực có nguy cơ thiên tai. Với sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh cùng nguồn lực từ trung ương và địa phương, hàng trăm hộ dân đã rời khỏi nơi cư trú nguy hiểm để đến những điểm định cư mới an toàn, có điều kiện sản xuất và sinh sống ổn định hơn.
Các hộ dân khu vực miền núi sau khi ổn định chỗ ở đã phát triển kinh tế từ sản xuất lâm nghiệp. Ảnh: Nguyễn Thành.
Cụ thể, từ năm 2013 đến 2020, Quảng Ninh đã hỗ trợ bố trí, sắp xếp và ổn định chỗ ở cho 729 hộ dân với 2.904 nhân khẩu, trong đó có 2.178 lao động. Đây là kết quả của hàng loạt chính sách và dự án di dân được triển khai trên khắp địa bàn tỉnh, mục tiêu đưa người dân ra khỏi vùng thiên tai, khu vực sạt lở, lũ quét, vùng xung yếu của rừng phòng hộ, cũng như tăng cường dân cư tại các vùng biên giới.
Trong số đó, 221 hộ được đưa ra biên giới tại Hải Hà và Bình Liêu, 489 hộ được di dời khỏi các vùng thiên tai ở Tiên Yên, Ba Chẽ, Đầm Hà, Vân Đồn hay Uông Bí, và 15 hộ được chuyển ra đảo Trần (Cô Tô). Tổng diện tích đất giao cho các hộ dân là 18,68 ha, trong đó có 7,68 ha đất ở, 1 ha đất sản xuất nông nghiệp và 10 ha đất lâm nghiệp.
Song song với việc di dời, các dự án phát triển sản xuất cũng được triển khai mạnh mẽ. Tỉnh đã khai hoang thêm 46,3 ha đất, trồng mới và chăm sóc gần 1.730 ha rừng, phát triển 113,2 ha cây lương thực, 513 ha cây công nghiệp và chăn nuôi hơn 57.000 con gia cầm.
Các điểm định cư mới được đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu như thủy lợi, giao thông, điện, nước sinh hoạt và nhà ở. Tổng kinh phí thực hiện chương trình giai đoạn này là 353,44 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương hỗ trợ hơn 18,5 tỷ đồng, phần còn lại do tỉnh và các địa phương bố trí.
Nhờ những nỗ lực đó, diện mạo kinh tế - xã hội tại các khu dân cư mới đã có bước chuyển biến rõ rệt. Nhiều vùng biên giới đã hình thành các cụm làng bản mới, đời sống người dân từng bước cải thiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm, kết cấu hạ tầng được nâng cấp đồng bộ. Việc đưa dân ra biên giới cũng góp phần củng cố an ninh quốc phòng, khẳng định chủ quyền lãnh thổ.
Hướng tới mục tiêu 687 hộ dân an cư bền vững
Không dừng lại ở những kết quả đã đạt được, Quảng Ninh đang bước vào giai đoạn mới với mục tiêu sắp xếp, ổn định chỗ ở cho 687 hộ dân với 2.404 nhân khẩu đến năm 2030. Đây là những hộ đang sinh sống tại vùng thiên tai, vùng biên giới, hải đảo và các khu vực khó khăn cần được di dời hoặc ổn định tại chỗ.
Trong số này, 351 hộ (1.228 nhân khẩu) sẽ được bố trí tại vùng thiên tai và 336 hộ (1.176 nhân khẩu) tại khu vực biên giới. Tổng kinh phí dự kiến thực hiện chương trình giai đoạn 2025–2030 là 110,668 tỷ đồng.
Các khu dân cư mới sẽ được quy hoạch gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Nguyễn Thành.
Chương trình giai đoạn mới hướng tới mô hình bố trí dân cư tập trung, đồng bộ, đảm bảo đủ hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ xã hội cơ bản, tạo điều kiện để người dân phát triển sản xuất bền vững. Ngoài việc sắp xếp dân cư tại chỗ, tỉnh cũng sẽ tiếp tục nghiên cứu và xây dựng 3 điểm di dân tập trung tuyến biên giới Việt - Trung, với đầy đủ điện, đường, nước sinh hoạt và cơ sở sản xuất.
Bà Nguyễn Chi Mai, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, cho biết, Quảng Ninh đặt mục tiêu 100% hộ dân tại các khu tái định cư được sử dụng nước sạch, điện lưới và trẻ em được đến trường đầy đủ. Các khu dân cư mới sẽ được quy hoạch gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới, hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung, kết nối với chuỗi cung ứng và thị trường tiêu thụ.
Đặc biệt, các chính sách hỗ trợ đất đai, tín dụng, đào tạo nghề, khuyến nông, lâm, ngư nghiệp, cũng như ưu đãi thu hút doanh nghiệp đầu tư chế biến sẽ được triển khai đồng bộ nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế.
Dù đạt được nhiều kết quả, công tác bố trí dân cư vẫn đối mặt không ít khó khăn như quỹ đất hạn chế, hạ tầng chưa đồng bộ, nguồn vốn còn thấp so với nhu cầu hay một bộ phận người dân còn tâm lý trông chờ vào hỗ trợ Nhà nước.
Để khắc phục, tỉnh xác định cần tiếp tục rà soát quỹ đất, huy động đa dạng nguồn lực đầu tư, đổi mới cách làm khuyến nông, nâng cao chất lượng đào tạo nghề và tăng cường sự phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương.
Ngoài ra, công tác tuyên truyền sẽ được đẩy mạnh để người dân hiểu rõ chủ trương, chính sách của Nhà nước, chủ động tham gia vào quá trình di dời, ổn định nơi ở mới và phát triển sản xuất. Việc quy hoạch điểm dân cư cũng sẽ chú trọng yếu tố văn hóa, phong tục để người dân dễ thích nghi và gắn bó lâu dài.
