Nhất địa lưỡng kiểm
Các cơ quan quản lý xuất nhập khẩu Quảng Tây (Trung Quốc) đã đề xuất với tỉnh Lạng Sơn về việc xây dựng Khu thí điểm tiêu chuẩn hàng hóa “nhất địa lưỡng kiểm” trong xuất nhập khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu tại Lạng Sơn.
Xe điện không người lái (AGV) qua km số 0, vào địa phận Việt Nam. Dòng chữ trước đầu xe là: Thử nghiệm xe điện không người lái qua cửa khẩu thông minh Pò Chài - Tân Thanh. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Mô hình “nhất địa lưỡng kiểm” được hiểu là cơ chế hai bên cùng công nhận tiêu chuẩn, thực hiện kiểm tra hàng hóa tại một điểm chung và chia sẻ thông tin, qua đó tạo thuận lợi cho thương mại biên giới. Theo đề xuất, phía Trung Quốc sẽ cử nhân sự và đưa thiết bị kiểm định gồm cả kiểm tra nông sản sang đặt tại Lạng Sơn, phía Việt Nam cung cấp mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật.
Công ty TNHH Thương mại Nông sản Lam Thiên Tinh, đơn vị khởi xướng mô hình cho rằng, Việt Nam có nguồn nông sản phong phú như gạo, cà phê, cao su, hạt điều, trái cây… và thị trường Trung Quốc có nhu cầu lớn. Vì vậy, việc tiêu chuẩn hóa kiểm dịch tại một điểm chung sẽ giúp giải quyết tận gốc những nút thắt gây ùn ứ tại Lạng Sơn vào những thời điểm chính vụ thu hoạch nông sản và mở rộng hợp tác thương mại nông sản giữa hai nước.
Doanh nghiệp Trung Quốc cũng nhận định mô hình “nhất địa lưỡng kiểm” có thể trở thành mẫu hình chuẩn hóa giao thương xuyên biên giới trong ASEAN, theo hướng thông minh hóa và quy mô hóa.
Theo báo chí Trung Quốc, mô hình “nhất địa lưỡng kiểm” đã được thí điểm lần đầu vào tháng 8/2024 trên tuyến vận tải hàng hóa từ Trung Quốc sang Lào, do chính Công ty Lam Thiên Tinh triển khai. Doanh nghiệp này được giới thiệu là từng xây dựng thành công nhiều bộ tiêu chuẩn trong vận tải đường bộ, hàng không, đường biển và phân phối hàng hóa đô thị.
Dù vậy, đến nay mô hình mới trong giai đoạn bàn thảo và thử nghiệm. Trước mắt, hai bên đang hướng tới phát triển cửa khẩu thông minh với việc thử nghiệm xe điện đầu kéo không người lái (AGV) tại tuyến đường chuyên dụng khu vực mốc 1088/2–1089 (Tân Thanh – Pò Chài). Ngày 10/11, Lạng Sơn đã ghi nhận chuyến xe AGV đầu tiên chạy thử thành công tại cửa khẩu Tân Thanh. Các phương tiện này vận hành bằng hệ thống camera, cảm biến cùng hệ thống dẫn đường định vị được cài đặt sẵn.
Theo kế hoạch, thí điểm xe AGV thông quan ban đêm tại tuyến Tân Thanh – Pò Chài sẽ kéo dài một tháng, từ 18h30 đến 20h00 hằng ngày, bắt đầu trong tháng 11/2025. Mặc dù là phương tiện tự hành, các xe AGV Trung Quốc khi nhập cảnh vào Việt Nam vẫn phải hoàn tất đầy đủ thủ tục theo quy định, tương tự các phương tiện vận chuyển hàng hóa nhập khẩu khác.
Giảm nửa thời gian thông quan cho nông sản
Ban Quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng – Lạng Sơn cho biết, phía Trung Quốc đã đề xuất triển khai mô hình thí điểm trong năm 2025. Công ty Lam Thiên Tinh đã đăng ký dự án thí điểm tiêu chuẩn hóa logistic xuyên biên giới cấp quốc gia, coi đây là nền tảng để phối hợp với cơ quan chức năng hai nước, doanh nghiệp nông sản và các hiệp hội thương mại của Việt Nam nhằm xây dựng cơ chế hợp tác liên hợp.
Lực lượng chức năng cửa khẩu Tân Thanh điều tiết, phân luồng phương tiện chở nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Về nội dung hợp tác, hai bên sẽ tiến tới thống nhất cơ chế “Công nhận lẫn nhau về tiêu chuẩn”. Sau quá trình đàm phán và báo cáo hải quan mỗi nước thẩm tra, thỏa thuận thử nghiệm dự kiến được ký kết vào cuối tháng 4/2026.
Phía Trung Quốc đề xuất xây dựng nền tảng thông tin chung phục vụ kiểm tra, kiểm nghiệm nông sản xuyên biên giới. Hệ thống này cho phép hai bên truy cập, đối chiếu dữ liệu ngay lập tức, đảm bảo minh bạch, chính xác và công bằng. Hải quan Việt Nam và Trung Quốc cũng có thể ký thêm thỏa thuận về tin cậy lẫn nhau và bảo mật dữ liệu, làm rõ trách nhiệm và quyền hạn của mỗi bên.
Cụ thể hơn về “Nhất địa lưỡng kiểm”, phía Trung Quốc đề xuất xây dựng nền tảng thông tin kiểm tra, kiểm nghiệm nông sản xuyên biên giới Việt – Trung. Cách làm này hướng tới việc kiểm tra dữ liệu ngay lập tức giữa hải quan hai nước, đảm bảo chính xác, công bằng. Cơ quan hải quan hai nước cũng có thể sẽ ký thỏa thuận tin tưởng lẫn nhau và bảo mật thông tin, xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm từng bên.
Phía Trung Quốc cũng đề xuất vận hành thử nghiệm 3 tháng, hoàn thành trước cuối tháng 8/2026. Sau đó sẽ chính thức khởi động cơ chế “Khu thí điểm tiêu chuẩn hóa ‘nhất địa lưỡng kiểm’ trong giao dịch nông sản qua biên giới Việt – Trung.
Theo đánh giá của Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn, mô hình này dự kiến sẽ giảm nửa thời gian thông quan của nông sản Việt Nam. Đồng thời, những lô hàng chưa đạt chuẩn sẽ giảm nhiều chi phí đi lại, bến bãi ở Trung Quốc, vì có thể quay đầu ngay tại Việt Nam.
