Chuyện của những đơn vị tiên phong
Sản phẩm hữu cơ phù hợp với xu thế tiêu dùng xanh đang ngày càng phát triển trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, thực tế sản xuất hữu cơ lại gặp không ít thách thức, khó khăn.
Đồng Phú là một trong những xã sản xuất lúa theo chuẩn hữu cơ đầu tiên của TP Hà Nội thông qua sự giúp đỡ từ một dự án hợp tác giữa Học viện Nông nghiệp Việt Nam với Nhật Bản.
Từ mô hình cộng đồng diện tích khiêm tốn với 5 ha ở một thôn, năm 2017 HTX Nông nghiệp Hữu cơ Đồng Phú đã được thành lập với 89 thành viên để có sự chỉ đạo thống nhất chung một quy trình sản xuất, cung cấp số lượng lớn một loại sản phẩm.
Lúc cao điểm HTX có hơn 100 thành viên cùng canh tác trên tổng diện tích 65 ha, cả đã được chứng nhận hữu cơ lẫn đang thực hiện chuyển đổi theo hướng hữu cơ.
Bà con không dùng phân hóa học mà dùng phân chuồng ủ hoai mục để bón, không dùng thuốc BVTV hóa học mà dùng thuốc sinh học để phun, không dùng thuốc trừ cỏ mà làm cỏ bằng tay. Cầu kỳ hơn, nước con sông Bùi trước khi được dẫn vào những thửa ruộng của Đồng Phú thì mương máng phải được thau rửa sạch sẽ, các cửa cống phải được đặt các túi than hoạt tính để lọc sạch các chất độc hại nếu có.
Toàn bộ quá trình sản xuất đều được nông dân ghi chép tỉ mỉ vào sổ sách để tiện cho việc quản lý chất lượng, truy xuất nguồn gốc sau này. Chưa hết, khi thu hoạch lúa còn được kiểm tra dư lượng thuốc trừ sâu, kim loại nặng, nếu đạt mới đủ tiêu chuẩn xuất bán. Tốn công là thế nhưng theo chị Trịnh Thị Nguyệt - Giám đốc HTX Nông nghiệp hữu cơ Đồng Phú cho biết nông dân chưa nhận được lợi nhuận một cách thỏa đáng.
Ruộng lúa hữu cơ ở Đồng Phú. Ảnh: NVCC.
Sau 1 năm bị doanh nghiệp thu mua sản phẩm nợ nần, trả chậm tiền bà con sinh ra chán, diện tích canh tác hữu cơ theo đơn đặt hàng giảm xuống chỉ 30 ha, còn lại họ cấy các giống khác để cho gia đình ăn. Vụ vừa rồi, doanh nghiệp đó vẫn thu mua sản phẩm nhưng chỉ với số lượng khiêm tốn, được khoảng hơn 20 tấn lúa tươi.
Hiện những người trong Ban lãnh đạo HTX, kể cả Giám đốc đều làm việc không có lương bởi lợi nhuận của đơn vị rất ít. Mỗi khi cần huy động người đi kiểm tra đồng ruộng hay chỉ đạo kỹ thuật thì HTX chỉ chi được một chút tiền xăng xe gọi là: “Giờ làm thế nào ổn định được đầu ra, được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm với giá cả hợp lý thì bà con lại ào ào theo ngay”. Chị Nguyệt khẳng định.
Còn chị Vũ Huyền Trang-Giám đốc HTX hữu cơ Chương Mỹ thì thông tin đơn vị đang canh tác rau trên phạm vi nhiều tỉnh thành như Hà Nội, Sơn La, Lào Cai theo hai tiêu chuẩn là VietGAP và hữu cơ.
Hiện HTX có hơn 10 sản phẩm được công nhận hữu cơ như thế, nhưng càng sản xuất lại càng thua lỗ. “Sản xuất hữu cơ năng suất thấp, giá bán lại chưa cao nên bà con không hào hứng tham gia. Sản phẩm hữu cơ hình thức xấu, có nhiều vết sâu nên thường khó bán. Thêm vào đó người tiêu dùng đang thiếu niềm tin bởi trên thị trường có những sản phẩm hữu cơ mập mờ, không rõ là hữu cơ hay không. Thay vì bỏ ra một số tiền lớn để mua những sản phẩm hữu cơ mập mờ đó thì họ mua sản phẩm an toàn, chuẩn VietGAP”, chị Trang cho biết.
Chính bởi những lý do đó mà HTX phải giảm diện tích canh tác hữu cơ nhưng vẫn không từ bỏ con đường này. Chị Trang hiện đang tìm các địa điểm thích hợp để có thể bắt tay vào sản xuất hữu cơ trong thời gian tới.
Theo chị Trang: “Chi phí sản xuất hữu cơ quá lớn, lại bị ảnh hưởng quá nhiều bởi thiên tai, nếu bảo người nông dân theo mình thì sẽ rất khó. Bởi thế bắt buộc HTX chúng em phải tự làm. Em đang có kế hoạch đưa 2 ha đất của mình ở Kim Bôi, tỉnh Phú Thọ vào sản xuất hữu cơ trong thời gian tới, trước mắt sẽ trồng các loại rau rồi sau đó kết hợp với du lịch trải nghiệm để gia tăng giá trị. Ngoài ra em còn tiếp tục tìm một số vùng đất đồi ở xã Xuân Mai, TP Hà Nội, nơi biệt lập với vùng sản xuất nông nghiệp xung quanh, đặc biệt là về nguồn nước để mở rộng diện tích…”.
Sản xuất hữu cơ tốt cho môi trường và con người. Ảnh: Đinh Thanh Huyền
Con đường gian nan
Theo thống kê, sau gần 5 năm Hà Nội thực hiện đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2020-2030, hiện diện tích trồng hữu cơ toàn thành phố đã được chứng nhận là 192 ha và số đang thực hiện chuyển đổi theo hướng hữu cơ là 331 ha.
Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp Thủ đô còn triển khai 2 vùng sản xuất lúa hữu cơ với tổng diện tích 60 ha tại huyện Chương Mỹ cũ, hàng chục ha bưởi hữu cơ tại các huyện Hoài Đức cũ, Sóc Sơn cũ, Đan Phượng cũ…
Riêng ngành chăn nuôi và thủy sản, Hà Nội chưa có sản phẩm đạt chứng nhận hữu cơ mà chỉ đang trong giai đoạn chuyển đổi với một số trang trại nuôi gia cầm, lợn, gà, bò theo hướng an toàn sinh học, sử dụng thức ăn tự nhiên tại các huyện Gia Lâm cũ, Chương Mỹ cũ, Thanh Oai cũ…
Để đáp ứng cho nhu cầu tiêu dùng hữu cơ của Hà Nội và thành phố hoàn thành đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2020-2030 thì những cố gắng của các cá nhân là chưa đủ.
Chủ trang trại hay giám đốc các HTX có niềm đam mê về nông nghiệp hữu cơ nhưng thường yếu về nguồn vốn. Bởi vậy cần có vai trò của Nhà nước trong việc cung cấp nguồn vốn với lãi suất thấp, thời gian cho vay lâu dài để họ có thể ứng dụng khoa học kỹ thuật, giảm công và chi phí sản xuất.
Sau vụ lúa hữu cơ bà con Đồng Phú trồng rau màu. Ảnh: Đinh Thanh Huyền.
Bên cạnh đó là giúp đỡ họ tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, đăng ký nhãn hiệu, thương hiệu, minh bạch về nguồn gốc xuất xứ. Truyền thông rộng rãi tới người tiêu dùng sự khác biệt của sản phẩm nông nghiệp hữu cơ với các sản phẩm cùng loại thông thường. Hỗ trợ sản xuất tập trung đối với những sản phẩm hữu cơ thị trường có nhu cầu lớn, phù hợp với điều kiện sinh thái đặc thù của địa phương. Hỗ trợ quảng bá, tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm qua các kỳ hội chợ, triển lãm đồng thời đưa vào các kênh phân phối hiện đại như sàn điện tử, siêu thị, cửa hàng, bếp ăn tập thể…
Trang thông tin có sự phối hợp của Trung tâm Khuyến nông Hà Nội
