Nhà văn Nguyên Ngọc, nhà Tây Nguyên học từng nói: Già làng là người được kính trọng nhất. Bởi đó là người hiền minh nhất của làng: Người hiểu biết tường tận rừng núi, sông suối, đất đai, cây cỏ, nắng mưa, hiểu biết sâu sắc lịch sử cha ông và luật tục của cộng đồng, người từng trải nhất, người hội tụ kinh nghiệm lâu đời và nguyện vọng sâu xa nhất của công đồng. Người già làng hình thành các quyết định của mình liên quan đến vận mệnh của làng bằng cái trí tuệ sâu sắc do ông thường xuyên "la cà" thâm nhập bình đẳng, thân tình, gắn bó trong đời sống của cộng đồng mà có được; và quyết định đó, ông lại "la cà" thâm nhập bàn bạc với dân làng để nó trở thành hành động chung. Một thứ dân chủ ở cơ sở sơ khai, trong sáng và hiệu quả...

Trò chuyện với K'Bông mới thấy, sự hiểu biết của già làng nằm ở chỗ ông biết "la cà", trò chuyện để "dân vận" mỗi khi gặp việc khó, để chia sẻ, động viên mỗi khi cần sự hiệp lực đồng lòng.

Lấy đồng bào làm gốc

Bon Cây Xoài nằm cách thị xã Gia Nghĩa chừng 10 cây số. Ngôi nhà cấp 4 giản dị của già làng K'Bông bao quanh là vườn cây xanh mát. Trong nhà, già làng K'Bông có lưu giữ nhiều ảnh, bằng khen, kỷ niệm chương và các quà tặng lưu niệm của Nhà nước để tôn vinh những đóng góp cho làng. Lần giở những bức ảnh, những lưu niệm ấy, ông không giấu được sự xúc động cũng như xen lẫn tự hào trước những thay đổi từ trong đời sống sinh hoạt đến nhận thức của đồng đảo bà con trong bon.

“Cách đây hơn 10 năm, khu vực này toàn nhà cửa tạm bợ, người dân còn thiếu từ cái ăn đến cái mặc và vệ sinh môi trường còn kém lắm. Qua thời gian, với sự tuyên truyền vận động của chính quyền, địa phương và bản thân tôi cũng đi từng nhà kêu gọi nên bà con cũng đã có những thay đổi rất rõ rệt. Nhà nước ban hành nhiều chính sách cho đồng bào dân tộc thiểu số đã góp phần cho tôi có động lực vận động người dân dễ hơn và họ nghe theo đã có những thay đổi để phát triển kinh tế”. Gia làng K’ Bông chia sẻ.

Theo chân gia làng K’Bông đến các hộ dân sống trong bon, chúng tôi mới thấy được giá trị của một già làng uy tín mà ấm áp tình thân. Cùng với ánh mắt cương nghị là những câu chuyện chia sẻ, động viên các thế hệ già trẻ trong bon. Sau khi thăm hỏi một số hộ gia đình trong, già làng K’Bông dừng chân và nghỉ ngơi tại nhà ông Điểu May. Tại đây, già làng đã căn dặn các con cháu của Điểu May phải tâp trung học tập, rèn luyện để sau này có điều kiện giúp đỡ gia đình, bà con và xã hội. Ngoài ra, già làng cũng mong muốn ông Điểu May thường xuyên chủ động thực hiện việc tăng gia sản xuất, hỗ trợ kỹ thuật chăm sóc cây trồng, nuôi con giống cho bà con trong bon nhằm giúp đời sống của mỗi gia đình ngày một ổn định, phát triển hơn.

Ông Điểu May vui vẻ nói người dân sống ở đây cũng mấy chục năm chứng kiến rất nhiều việc làm của già làng K'Bông như tự đi cắm cờ mỗi lần chuẩn bị có dịp lễ, tết, thường xuyên đi dọn chai lọ, vệ sinh dọc tuyến đường...

“Già làng K’Bông đã kết nối chúng tôi thành một tập thể hùng mạnh và đoàn kết, già làng đã hỗ trợ cho con trẻ chúng tôi có điều kiện đến trường. Ngoài ra, già làng đã tuyên truyền vận động mỗi chúng tôi cần chủ động phát triển kinh tế không phù thuộc hoàn toàn vào sự hỗ trợ của nhà nước. Chúng tôi còn tiếp cận được chính sách giúp đỡ của các chương trình mục tiêu quốc gia sớm cũng nhờ sự quan tâm của già làng K’Bông”, ông Điểu May chia sẻ.

Sau khi uống thêm vài ngụm trà, già làng K’Bông nhanh chóng di chuyển ra phía trước đường hướng về nhà văn hoá của bon. Trên đường đi, với dáng người nhỏ, đôi chân không còn nhanh nhưng già làng vẫn miệt mài di chuyển qua một số điểm đất trống để thu gom rác, căn dặn người lớn trẻ nhỏ cần ý thức giữ gìn vệ sinh chung.

Đưa chính sách về với buôn làng

Theo lãnh đạo UBND xã Đắk Nia, TP. Gia Nghĩa mỗi lần có chương trình gì về hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số là già làng K’ Bông đều đến tìm hiểu và nghiên cứu làm sao để đưa các nguồn hỗ trợ về sớm giúp đồng bào trong bon và địa phương tiếp cận được sớm nhằm phát triển kinh tế.

“Già làng K’ Bông rất trách nhiệm và nhiệt huyết với công việc làm của mình, từ nhiều năm nay ngoài việc phổ biến các chính sách pháp luật của nhà nước thì già làng cũng là người thường xuyên đôn đốc, giám sát cùng với người dân để chính sách của nhà nước sớm đến tay người dân tộc thiểu số”, đại diện lãnh đạo UBND xã Đắk Nia chia sẻ.

Ngoài ra, ông thường xuyên động viên bà con đoàn kết, giúp đỡ nhau, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ; xóa bỏ các hủ tục lạc hậu; giữ gìn văn hóa truyền thống. Ông còn nhắc nhở các nghệ nhân dạy kỹ thuật chỉnh chiêng, đánh chiêng của dân tộc Mạ cho thế hệ trẻ. Trong cuộc sống, mỗi khi trong bon gia đình nào có công vui, việc buồn ông K’Măng đều đến thăm hỏi, động viên và chia sẻ... Nhờ đó, già làng K’Bông luôn được người dân tin yêu, nghe lời ông chăm lo phát triển kinh tế, giữ gìn văn hóa truyền thống.

Ông Phan Đình Hiến, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Đăk Nông cho biết: Hiện tại, tỉnh Đăk Nông có 40 dân tộc cùng sinh sống, đồng bào DTTS chiếm 32,52% dân số toàn tỉnh. Những năm qua, đội ngũ già làng, Người có uy tín tỉnh Đăk Nông đã có nhiều đóng góp trong lĩnh vực xây dựng khối đại đoàn kết, phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các DTTS. Trong đó, già làng K’ Bông một trong những người có đóng góp rất lớn trong công cuộc tuyên truyền vận động đưa chính sách của nhà nước đến với người đồng bào. Từ đó, thay đổi tư duy nhận thức của người dân tộc thiểu số trong quá trình xây dựng phát triển đất nước.

Cũng theo ông Hiến, Đảng, Chính quyền cùng các ngành chức năng tỉnh Đăk Nông đánh giá cao vai trò của già làng và Người có uy tín trong đồng bào DTTS. Các già làng, Người có uy tín ở khu dân cư đã thực hiện tốt vai trò hạt nhân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, gia đình văn hóa… Thông qua các buổi sinh hoạt thôn, bản, tổ dân phố, các già làng, Người có uy tín đã tích cực tuyên truyền, vận động Nhân dân cùng con cháu xây dựng gia đình hạnh phúc; thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội; tích cực tham gia bảo vệ đường biên, cột mốc...