Bệnh (EHP) là gì?
EHP là bệnh do ký sinh trùng Enterocytozoon hepatopenaei (viết tắt là EHP) gây ra cho tôm. EHP gây chậm lớn, còi cọc. EHP ký sinh trong tế bào gan tụy của tôm sử dụng dinh dưỡng, năng lượng dự trữ trong gan tụy làm tôm nuôi không đủ dinh dưỡng để tăng trưởng và lột xác.
Bệnh do EHP đang gây thiệt hại rất lớn và là thách thức trong nuôi tôm.
Vì sao phải phòng ngừa EHP ?
EHP hiện chưa có thuốc điều trị, và có khả năng tồn tại rất lâu trong môi trường.
EHP lây lan rất nhanh, có 2 nguồn lây: Lây từ giống; lây từ môi trường như tồn tại trong đất, nước hoặc ký sinh trên các vật chủ cá, ốc, động vật 2 mảnh, giun nhiều tơ,... Vì vậy tôm nuôi có thể bị EHP bất kỳ giai đoạn nào.
Tôm nuôi bị nhiễm EHP, kích cỡ lệch nhau nhiều. Ảnh: Gia Phú.
EHP không được phát hiện sớm sẽ khiến chi phí tăng cao, gây thiệt hại nặng (tôm chậm lớn, FCR cao, tăng chi phí xử lý môi trường…).
Sự kết hợp giữa EHP và vi khuẩn làm tăng tính nhạy cảm với bệnh như bệnh phân trắng, hoại tử gan tụy cấp tính... Bệnh phân trắng kết hợp EHP là không thể phục hồi.
Cách kiểm tra tôm nhiễm EHP
Bằng cảm quan: Tôm chậm lớn, kích cỡ không đều, lệch nhau nhiều. Tốc độ tăng trưởng giảm 50%-70% so với thông thường. Tôm giống bị EHP sau khi đạt 3-4 gram/con thì tôm bắt đầu chậm lớn dần và dừng hẳn sự tăng trưởng. Nuôi đến 90-100 ngày tuổi cũng chỉ đạt 4-5 gram/con. Tôm nhiễm EHP có xu hướng giảm ăn, màu sắc nhợt nhạt, gan tụy teo nhỏ - nhạt màu, đường ruột rỗng, mềm vỏ. Vỏ mỏng, cơ thịt trắng (tôm bị Stress do EHP). Có các đốm đen trên cuống mắt, trong mô cơ và dọc theo ruột sau
Bằng kính hiển vi: Soi tươi mẫu gan, có thể phát hiện bào tử EHP ở vật kính 100X.
Kiểm tra chính xác tôm bị EHP bằng pháp nested PCR, phương pháp LAMP.
Giải pháp phòng ngừa EHP
Loại bỏ bùn đáy và chất thải tích tụ, đặc biệt những ao bị nhiễm EHP trước đó.
Xử lý đáy ao bằng vôi nóng hoặc sút nâng pH lên 11-12. Lắng lọc kỹ càng trước khi cấp nước vào ao. Sau đó diệt vật chủ trung gian lây truyền mầm bệnh (cá tạp, động vật 2 mảnh, giáp xác, giun nhiều tơ…). Dùng KMnO4 > 15 ppm hoặc Clo > 40 ppm để bất hoạt các bào tử (theo Kallaya, 2018) trong nước ao.
REO giúp loại bỏ vật chủ trung gian mang mầm bệnh EHP. Ảnh: Gia Phú.
Chọn giống sạch bệnh đã được chứng nhận không nhiễm EHP. Nên kiểm tra mẫu nước và tôm giống một lần nữa trước khi thả nuôi. Tôm yếu và môi trường bất lợi là điều kiện để EHP và mầm bệnh cơ hội tấn công. Vì vậy luôn giữ môi trường sach sẽ, và duy trì sức khỏe của tôm.
Ao nuôi nên có hệ thống xi phong để loại bỏ chất thải, xác chết và hạn chế lây bệnh do ăn phân của nhau. Nuôi mật độ thưa cho thấy EHP nhẹ hơn và giảm lây lan (do liên quan đến căng thẳng về oxy, khí độc, chất hữu cơ…)
Khi ao tôm bị nhiễm EHP
Nên gửi đi kiểm tra để biết mức độ nhiễm. Nếu mức độ nhiễm nặng CT < 25 nên thu hoạch. Nếu gặp trường hợp nhiễm nhẹ CT > 25, người nuôi muốn giữ lại, thì thực hiện như sau: Đặt nò (lú) để loại những tôm nhỏ.Xi phong loại bỏ phân thải, chất hữu cơ, lơ lửng, xác tôm để giảm thiểu lây nhiễm. Hỗ trợ tăng cường chức năng gan cho tôm bằng Hepavirol Plus. Hỗ trợ dinh dưỡng bù đắp lại lượng bị EHP lấy đi bằng sản phẩm Dosal. Kiểm tra tăng trưởng định kỳ: khi tốc độ tăng trưởng giảm hẳn hoặc mức độ hư hại gan tụy, đường ruột nghiêm trọng hơn thì thu hoạch.
Hiểu được biện pháp phòng ngừa là chính, Công ty TNHH Sando đã xây dựng thành công quy trình ngăn ngừa bệnh EHP và đã áp dụng thành công trên nhiều farm nuôi thực tiễn.
Bộ 4 ngăn ngừa bệnh EHP và Doxit 300 tăng tốc độ sát trùng nhanh, diệt Vibrio trong nước. Ảnh: Gia Phú.
Khi dùng quy trình tôm về size lớn, trong khoảng thời gian ngắn là minh chứng cho việc tôm không bị nhiễm EHP.
Giải pháp được đúc kết với một số sản phẩm của Công ty TNHH Sando như: SAPOL, DOXIT 300, GUARSA, DOGACA, SAZOL. Ngoài việc phòng ngừa EHP còn giúp phòng ngừa và xử lý các bệnh về nấm đồng tiền, đốm đen…
Ví dụ: farm của anh Trần Quốc Việt, ở xã Cần Giuộc, Tây Ninh khi áp dụng quy trình đã nuôi thành công 4 vụ liên tiếp về size 22-18 con/kg, đạt sản lượng trên 20 tấn.
| Vụ 1: 22 con/kg, 123 ngày và thu tỉa đến 19 con/kg. | Vụ 2: 22 con/kg, 124 ngày và thu tỉa đến 20 con/kg | Vụ 3: 23 con/kg, 117 ngày | Vụ 4: 23 con/kg, 120 ngày, thu tỉa đến 20 con/kg |
Farm chú Hai Lẹ, ở xã Tân Phú Đông, tỉnh Đồng Tháp cũng thành công 4 vụ liên tiếp: Vụ 1 size 25 con/kg, 108 ngày. Vụ 2 size 29 con/kg, nuôi trong vòng 95 ngày. Vụ 3, size 22 con/kg, 122 ngày. Hay farm anh Toàn, ở Nhà Bè, TP. HCM khi dùng quy trình cũng nuôi về size 25 con/kg trong 105 ngày.
