Một số hạng mục bị ảnh hưởng do đợt lũ năm 2024 đang được gấp rút gia cố khắc phục. Ảnh: Thanh Tiến.
Cơn bão Yagi đi qua vào năm 2024 đã gây thiệt hại trên công trình thủy điện Thác Bà với ước tính lên đến 30 tỷ đồng. Gần một năm sau đợt mưa lũ khủng khiếp ấy, trong bối cảnh mùa mưa bão 2025 đang cận kề, một cuộc chạy đua với thời gian để khắc phục, gia cố và chủ động ứng phó đang được triển khai quyết liệt đề đảm bảo công trình trọng yếu của quốc gia.
Bài học đắt giá từ trận lũ lịch sử năm trước
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà cho biết, hoàn lưu cơn bão số 3 đã gây ra một trận lũ lịch sử, vượt xa các kịch bản tính toán trước đây, gây thiệt hại nặng nề cho công trình.
Toàn bộ khu vực bờ kè đá và bê tông kiên cố hai bên bờ sông phía hạ lưu nhà máy đã bị sạt lở nghiêm trọng. Đáng lo ngại hơn, một khối lượng đất đá khổng lồ từ bờ trái đã sạt xuống, một phần bị cuốn ra giữa lòng sông, tạo nên những bãi bồi cao từ 4 - 5 mét ngay trước công viên nhà máy, làm thay đổi hoàn toàn dòng chảy tự nhiên.
Ngay cả một phần mái bê tông ở chân đập chính phía bờ trái cũng không trụ vững, bị sạt trượt. Sân tiêu năng, bộ phận trọng yếu để triệt tiêu năng lượng dòng nước, bị đất đá bồi lấp.
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà chia sẻ đợt lũ năm 2024 công ty bị thiệt hại khoảng 30 tỷ đồng. Ảnh: Thanh Tiến.
Thách thức chưa dừng lại ở đó, ngay sau khi hoàn lưu bão kết thúc, thủy điện Thác Bà lại phải liên tục điều tiết các trận lũ muộn của năm 2024. Việc phải duy trì xả lũ với lưu lượng lớn trong nhiều ngày đã tiếp tục khoét sâu vào các vết sạt lở, gây sạt trượt thêm nhiều tấm bê tông kè phía hạ lưu vai trái đập, đặt an toàn công trình vào tình thế báo động.
Trước tình thế cấp bách, Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà đã khẩn trương triển khai công tác khắc phục, gia cố để đảm bảo an toàn. Toàn bộ nhân lực, máy móc được huy động tối đa để thi công kè đá chân mái đập phía bờ trái.
Theo ông Cường, giải pháp trước mắt là đắp bổ sung cao hơn mực nước hạ lưu và phạm vi ảnh hưởng của sóng nước để ngăn chặn nguy cơ sạt lở tiếp diễn. Để đảm bảo sự an toàn tuyệt đối, công ty đã quyết định đổ thêm hàng ngàn mét khối đá hộc cỡ lớn và các rọ đá để gia cố, tăng cường chiều cao và sự vững chắc cho tuyến kè.
Nhiều máy móc thiết bị được tăng cường cho công tác khắc phục. Ảnh: Thanh Tiến.
Công tác chuẩn bị vật tư dự phòng được thực hiện song song với một quy mô lớn với khoảng 2.000m3 đá được bổ sung ngay trên đỉnh đập, sẵn sàng cho mọi tình huống. Một kho đá khổng lồ khác tại Hoàng Thi, cách công trình khoảng 3km, cũng được lấp đầy với khối lượng lên đến 4.000m3.
Các rọ đá và đá hộc cỡ lớn được tập kết ngay tại những vị trí xung yếu, sẵn sàng để "vá" lại bất kỳ điểm sạt lở nào. Suốt thời gian xả lũ, một đội ngũ giám sát đã túc trực 24/24, theo dõi từng thay đổi nhỏ nhất của công trình.
Ngay khi mùa lũ 2024 vừa kết thúc, công ty đã cho ngừng phát điện các tổ máy, làm việc với các nhà thầu để huy động lực lượng hùng hậu thực hiện đào thanh thải, xúc dọn toàn bộ phần đất đá bồi lấp giữa lòng sông để trả lại nguyên trạng ban đầu cho dòng chảy, đảm bảo an toàn cho hạ du.
Tái thiết vững chắc hơn, ứng phó thông minh hơn
Trận lũ lịch sử từ bão Yagi không chỉ gây thiệt hại mà còn mang đến một bài học thực tế cần đánh giá toàn diện hơn. Vì vậy, công ty đã làm việc với các đơn vị tư vấn để nghiên cứu, tính toán lại toàn bộ các đặc trưng lũ thiết kế, lũ kiểm tra trên cơ sở cập nhật trận lũ lịch sử vừa qua. Từ đó, đánh giá lại mức độ an toàn và hiệu chỉnh Quy trình vận hành hồ chứa Thác Bà cho phù hợp với thực tế mới.
Tình trạng sụt lún, sạt lở phía hạ lưu công trình thủy điện. Ảnh: Thanh Tiến.
Một dự án xây dựng công trình kè chống sạt lở hạ du kiên cố, quy mô đã được khẩn trương thiết kế, thẩm tra và thi công. Các hạng mục bao gồm chân kè bê tông hai bên bờ sông, tường kè bê tông vững chắc sát mái đập chính vai trái, sau đó được lèn chặt bằng đá để đảm bảo an toàn vĩnh cửu. Đến thời điểm hiện tại, toàn bộ công việc đã hoàn thành được trên 90% và công ty đang dốc toàn lực để hoàn tất mọi hạng mục.
Khi mùa mưa lũ 2025 đã đến rất gần, sự chủ động chính là giải pháp vững chắc nhất. Công ty đã xây dựng phương án phòng chống thiên tai chi tiết theo phương châm "4 tại chỗ", kiện toàn Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và hoàn tất việc tổng kiểm tra toàn bộ hệ thống đập, hồ chứa và thiết bị.
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy điện Thác Bà cho biết thêm, trước những diễn biến phức tạp của các trận lũ nhỏ đầu mùa trong tháng 5/2025, công ty đã chủ động làm việc với đơn vị điều độ hệ thống điện quốc gia để khai thác hạ thấp mực nước hồ chứa. Dự kiến đưa mực nước xuống dưới 50m vào cuối tháng 6/2025, nhằm tăng tối đa dung tích phòng lũ, sẵn sàng đón những trận lũ lớn.
Lấy bài học từ cơn lũ năm trước, thủy điện Thác Bà có kịch bản an toàn để đón những mùa lũ mới. Ảnh: Thanh Tiến.
Bên cạnh đó, các công tác đảm bảo pháp lý và kỹ thuật cũng được hoàn thiện. Công ty đã thuê tư vấn hoàn thành kiểm định an toàn đập, xây dựng phương án ứng phó tình huống khẩn cấp trình các cấp có thẩm quyền. Hợp đồng với Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia được ký kết để đảm bảo thông tin thời tiết, mưa lũ được cập nhật nhanh và chính xác nhất.
Bằng những nỗ lực không mệt mỏi, những giải pháp khoa học và một tinh thần chủ động, Thủy điện Thác Bà khẳng định sẽ cam kết cao nhất trong việc đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình, hồ chứa và góp phần bảo vệ an toàn cho cả vùng hạ du rộng lớn trước một mùa mưa bão được dự báo còn nhiều diễn biến phức tạp.
