Bất an dưới chân núi
Sau nhiều trận mưa lớn, dãy núi phía sau nhà các hộ dân thôn Phia Phạ, xã Phúc Lộc (tỉnh Thái Nguyên) xuất hiện nhiều vết nứt dài hơn 200m, nước mưa dồn lại chảy xuống phía sau bản khiến tình hình ngày càng nghiêm trọng.
Theo ông Đặng Phúc Chản, sau cơn bão số 11, ngọn núi phía sát với nhà dân có nhiều vết nứt ngang, dọc nguy cơ sạt lở bất cứ lúc nào. Thôn có 37 hộ thì 35 hộ trong diện nguy cơ ảnh hưởng bởi sạt lở.
Ngôi nhà của ông Triệu Văn Ân mới làm xong giữa năm 2025, nay cũng đã xuất hiện vết nứt trên tường, dưới nền nhà, lúc đầu vết nứt nhỏ nhưng ngày càng lan rộng, hiện tại rộng đến 5 cm, dài hàng chục mét.
“Sau khi xuất hiện nhiều vết nứt trên núi, ở trong nhà, nền sân gia đình rất lo lắng, mưa không dám ngủ, nhà cửa có thể bị sạt lở bất cứ lúc nào. Nếu tình hình diễn biến phức tạp, gia đình rất mong muốn được chuyển đến nơi ở khác để yên tâm sinh sống, làm ăn”, ông Ân nói trong lo lắng.
Nền nhà người dân tại thôn Phia Phạ, xã Phúc Lộc bị nứt, nguy cơ sụt lún. Ảnh: Ngọc Tú.
Lãnh đạo UBND xã Phúc Lộc cho biết, địa chất khu vực thôn Phia Phạ rất dễ sạt lở, sụt lún, hiện nay tuyến đường bê tông vào thôn, đất sản xuất, nhà người dân cũng đã sụt lún. Chính quyền đã kiểm tra hiện trường, khoanh vùng, căng dây cảnh báo nguy hiểm, yêu cầu người dân không đi lại ở những khu vực này, vận động người dân di dời đến ở tạm nhà người thân. Về lâu dài, cần đánh giá mức độ nguy hiểm, nếu cần thiết phải xây khu tái định cư để di dời người dân.
Cách đây hơn 1 năm, hồi tháng 9/2024, người dân thôn Nà Pha (xã Nam Cường) tá hỏa phát hiện vết nứt chằng chịt ngoài sân, trong nhà và ngọn đồi phía sau bản. Cả thôn có 32 ngôi nhà xuất hiện vết nứt ở tường, cột, sân và hiên, đường giao thông cũng xuất hiện vết nứt, nước ngầm chảy xuống khu dân cư. Tới nay, người dân Nà Pha vẫn sống thấp thỏm dưới chân núi. Ở gần đó, nhiều hộ dân ở thôn Nà Áng cũng đang sống chung với nỗi lo sạt lở.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Cường (tỉnh Thái Nguyên), cho biết, hơn 1 năm qua nhiều hộ tại các thôn Nà Pha, Nà Áng, Nà Dầu vẫn ở nhà cũ trong vùng nguy cơ sạt lở. Khi trời mưa lớn, bà con được vận động di dời để đảm bảo an toàn. Hiện chính quyền đang xây dựng khu tái định cư mới để chuyển 18 hộ có nguy cơ sạt lở cao, dự kiến đến cuối năm 2025 sẽ hoàn thành.
Tại 37 xã, phường phía bắc tỉnh Thái Nguyên (tỉnh Bắc Kạn cũ), do địa hình chủ yếu là đồi núi nên người dân thường múc đất đồi tạo mặt bằng để làm nhà ở, phía sau nhiều khu dân cư là taluy cao.
Thống kê sơ bộ cho thấy, tại các xã này hiện có khoảng 384 điểm nguy cơ sạt lở đất, trong đó 200 điểm nguy cơ sạt lở rất cao, khoảng 2.000 hộ có nguy cơ hứng chịu sạt lở đất đá trong mùa mưa bão.
Dồn lực xây dựng khu tái định cư
Tại các xã phía bắc tỉnh Thái Nguyên, nhu cầu di dời người dân sống trong vùng nguy cơ sạt lở đến khu tái định cư rất lớn. Giai đoạn từ năm 2015 - 2025, tỉnh Bắc Kạn (cũ) đã quy hoạch 79 dự án, bố trí ổn định dân cư cho 2.600 hộ.
Tuy nhiên, do nguồn lực hạn chế, địa phương này mới bố trí được hơn 150 tỉ đồng xây dựng được khoảng 8 dự án bố trí dân cư tập trung, 5 phương án bố trí dân cư xen ghép.
Sau khi sáp nhập tỉnh Bắc Kạn với tỉnh Thái Nguyên, địa phương tiếp tục đầu tư, chú trọng lồng ghép nguồn lực từ chương trình mục tiêu quốc gia để di dời người dân ra khỏi những vị trí nguy cơ sạt lở cao. Ngoài xây khu tái định cư, địa phương cũng chủ động bố trí nơi ở xen ghép cùng những khu dân cư hiện có.
Thi công khu tái định cư cho người dân vùng sạt lở ở xã Nam Cường, tỉnh Thái Nguyên. Ảnh: Ngọc Tú.
Những ngày này, trên công trường xây dựng khu tái định cư ở xã Nam Cường nhộn nhịp công nhân, máy móc đang thi công. Tranh thủ trời nắng, lãnh đạo UBND Nam Cường trực tiếp đến hiện trường đốc thúc nhà thầu đẩy nhanh tiến độ.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Cường, cho biết, dự án thuộc diện phòng chống thiên tai cấp bách nên địa phương, các nhà thầu đang nỗ lực hết sức. Khu tái định cư có diện tích 20.000 m2, được đầu tư đồng bộ hệ thống điện, nước sinh hoạt, đường giao thông. Dự án này khi hoàn thiện sẽ chuyển 18 hộ có nguy cơ sạt lở cao ở các thôn Nà Pha, Nà Áng, Nà Dầu ra đây sinh sống. Mỗi hộ sẽ được cấp 300 m2 đất để làm nhà và các hạng mục phụ trợ khác.
“Hai tháng trước, do ảnh hưởng của mưa bão nên việc thi công rất cầm chừng, khối lượng thi công đạt hơn 40%. Hiện nay, địa phương đã bàn giao toàn bộ mặt bằng sạch cho đơn vị thi công, đôn đốc nhà thầu huy động thêm nhân lực máy móc triển khai đồng thời các hạng mục như san nền, đường điện, nước sinh hoạt”, ông Tuấn cho biết thêm.
Anh Lã Phú Cảnh, Công ty Phương Anh (đơn vị thi công), khẳng định, nếu thời tiết thuận lợi sẽ đảm bảo đúng tiến độ xong trước 20/12/2025. Hiện việc thi công thuận lợi khi đã có toàn bộ mặt bằng sạch, công ty cũng đã được phê chuẩn vị trí đổ thải ở khu vực gần đó.
Dự án này có nguồn vốn 26 tỷ đồng, xây dựng khu tái định cư cho 23 hộ với hạ tầng đồng bộ, gồm mặt bằng, hệ thống điện chiếu sáng, nước sinh hoạt, đường nội bộ.
Ông Nông Văn Dương, Chủ tịch UBND xã Quảng Bạch, cho biết, dự án trước đây do UBND huyện làm chủ đầu tư, sau khi chính quyền 2 cấp vào hoạt động xã tiếp nhận và khẩn trương đẩy nhanh tiến độ dự án.
Tiến độ được xây dựng theo từng tuần, từng tháng, đơn vị thi công được yêu cầu huy động nhân lực, máy móc thực hiện đúng cam kết. Dự kiến đến ngày 28/12 sẽ hoàn thành dự án, giải ngân đạt 100%. Khó khăn nhất lúc này là vị trí đổ thải đất đá trong quá trình san ủi mặt bằng, cự ly vận chuyển xa nên mất thêm nhiều thời gian so với dự kiến.
Khu tái định cư tại xã Quảng Bạch đang dần hình thành. Ảnh: Ngọc Tú.
“Hiện 23 hộ có nguy cơ sạt lở cao vẫn phải ở nhà cũ nên việc xây dựng khu tái định cư là rất cấp bách. Chúng tôi sẽ nỗ lực hoàn thành dự án cuối năm nay, sau đó người dân có thể đến làm nhà, ổn định cuộc sống”, ông Nông VănDương cho biết thêm.
