Sáng 16/8, tại UBND TP.HCM, đoàn công tác Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã làm việc với các tỉnh, thành từ Đắk Lắk đến An Giang về chống khai thác IUU và công tác phòng, chống dịch bệnh động vật. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến và ông Nguyễn Văn Thọ, Phó Chủ tịch thường trực UBND TP.HCM đồng chủ trì hội nghị.
Để gỡ được 'thẻ vàng' IUU thì các địa phương cần triển khai quyết liệt hơn, nhất là quản lý chặt chẽ tàu cá, hạn chế tình trạng tàu cá mất kết nối, không để tàu cá vi phạm đánh bắt ở vùng biển nước ngoài... Ảnh: Lê Bình.
Giai đoạn nước rút gỡ "thẻ vàng" IUU
Tháng 10/2017, Việt Nam bị Ủy ban châu Âu (EC) cảnh báo vì tình trạng khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Suốt gần 8 năm qua, Chính phủ cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường (cũ), các Bộ, ngành và địa phương ven biển triển khai nhiều biện pháp nhằm đáp ứng khuyến nghị của EC để tháo gỡ "thẻ vàng" IUU.
Tuy vậy, thực tế chống khai thác IUU vẫn còn nhiều bất cập. Không chỉ gây ảnh hưởng đến kinh tế của Việt Nam mà "thẻ vàng" IUU còn tác động tới vị thế quốc gia trên thị trường quốc tế. Nếu việc quản lý đội tàu yếu kém, truy xuất nguồn gốc thiếu minh bạch… thì việc tháo gỡ "thẻ vàng" EC là điều khó khăn.
Trước tình hình đó, trong Công điện số 122 ngày 25/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế này và yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương phải tăng cường quyết liệt hơn nữa.
Sau sáp nhập tỉnh, thành, các địa phương như Đắk Lắk, Lâm Đồng, TP.HCM, Cà Mau… đều có đội tàu cá lớn. Do đó, đây là các địa phương có các phần việc lớn trong thực hiện 4 khuyến nghị của EC, nhất là quản lý đội tàu chặt chẽ không để vi phạm vùng biển nước ngoài trong khai thác thủy sản. Nhiều địa phương cũng tăng cường số hóa, kiểm soát đội tàu bằng công nghệ để minh bạch hóa thông tin.
Tỉnh Cà Mau có đội tàu hơn 5.200 chiếc. Ngoài việc sử dụng hệ thống giám sát tàu cá và phần mềm truy xuất nguồn gốc eCDT của Bộ Nông nghiệp và Môi trường thì Cà Mau tự xây dựng 3 phần mềm để quản lý đội tàu cá. Điều này giúp tỉnh kiểm soát được tàu cá được chủ động hơn. Đặc biệt, địa phương này còn giao cho mỗi Đảng viên trực tiếp phụ trách 5 tàu cá và lấy đó làm chỉ tiêu đánh giá hoàn thành nhiệm vụ.
Các địa phương cần mạnh tay xử lý hành chính và hình sự các tàu cá cố tình vi phạm, tuyệt đối không để tàu thuyền không đạt chuẩn được vươn khơi. Ảnh: Lê Bình.
Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, cho biết, Cục sẽ cử chuyên viên xuống các tỉnh để hỗ trợ, giải quyết các vấn đề còn tồn đọng trong chống khai thác IUU. Cùng với đó, ông Luân cũng kiến nghị các lực lượng chức năng, chấp pháp trên biển phải mạnh tay, không khoan nhượng và né tránh những vấn đề trong giải quyết cho tàu bè không đạt chuẩn vươn khơi.
“Lực lượng bộ đội biên phòng và kiểm ngư cần chốt chặn, không cho các tàu cá không đủ điều kiện ra khơi, tạo điều kiện cho các tàu cá vi phạm quy định IUU. Các địa phương cũng cần phải gia tăng phạt tàu cá vi phạm và nâng cao thực thi pháp luật, gắn với mục tiêu gỡ 'thẻ vàng' IUU”, ông Luân kiến nghị.
Đến ngày 30/8/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ gửi báo cáo về tình hình chống khai thác IUU cho EC. Đây sẽ là căn cứ để Ủy ban châu Âu quyết định có sang Việt Nam lần thứ 5 để gỡ "thẻ vàng" IUU trong năm nay hay không.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng nhấn mạnh cần kiên quyết xử phạt các tàu cá vi phạm theo mức cao nhất. Những trường hợp cố tình vi phạm và ở mức độ nghiêm trọng, cần phải mạnh tay xử lý hình sự để tăng tính răn đe.
Tập trung nguồn lực, kinh phí phòng, chống dịch tả heo Châu Phi
Dịch tả heo Châu Phi bắt đầu xuất hiện tại Việt Nam từ tháng 2/2019. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh: “Dịch bệnh không chỉ gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, du lịch. Các địa phương cần phải tập trung cho việc phòng chống dịch tả heo Châu Phi, không được chủ quan nếu không nguy cơ ‘vỡ trận’ là rất cao”.
Từ đầu năm 2025, nhất là từ đầu tháng 7/2025 đến nay, tại khu vực từ Đắk Lắk đến An Giang, dịch tả heo Châu Phi diễn ra rải rác. Mỗi địa phương ghi nhận từ 4 - 25 ổ dịch, đã được xử lý số heo bệnh, chết theo quy định.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị. Ảnh: Lê Bình.
Tuy nhiên, đến nay tình hình dịch bệnh đã giảm nhiệt, được kiểm soát. Dịch bệnh chủ yếu xảy ra tại đối tượng chăn nuôi nông hộ, chưa áp dụng an toàn sinh học và chưa được tiêm vaccine. Việc kiểm soát giết mổ, vận chuyển thịt heo trái phép, vứt xác heo bệnh, chết ra môi trường cũng phải được kiểm soát chặt.
Ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y, cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến dịch bệnh diễn ra phức tạp trong thời gian qua là do lực lượng thú y cơ sở khá mỏng, còn thiếu nên gây ra tình trạng không thể xử lý kịp thời khi xảy ra dịch bệnh.
“Sau khi chính quyền 2 cấp đi vào hoạt động, lực lượng thú y cơ sở cũng phải phụ trách địa bàn rộng hơn. Chống dịch chủ yếu tập trung ở tuyến xã, nếu thiếu nhân lực thì sẽ gây lúng túng và khó khăn cho công tác chống dịch. Chưa kể, lực lượng thú y cơ sở nhiều địa phương không có chuyên môn sâu”, ông Minh cho hay.
Cục Chăn nuôi và Thú y cũng kiến nghị các địa phương, cử chuyên viên thú y trực tiếp xuống các xã, phường nơi xảy ra dịch để khoanh vùng, “cầm tay chỉ việc” cho các địa phương.
Vaccine phòng bệnh và an toàn sinh học được coi là bộ đôi vững chắc giúp phòng, chống hiệu quả dịch tả heo Châu Phi. Ảnh: Lê Bình.
Mặc dù đã có vaccine dịch tả heo Châu Phi, tuy nhiên các địa phương còn khá thờ ơ trong việc đăng kí và tiêm cho đàn vật nuôi. Trong khi đó, theo ông Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ KHCN (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đây lại là “hàng rào” kĩ thuật an toàn nhất, nhanh nhất để bảo vệ đàn heo trước dịch bệnh. Vaccine được coi như “áo giáp” giúp bảo vệ đàn heo trước dịch bệnh nhưng không hiểu vì sao các địa phương, doanh nghiệp và người dân lại ít sử dụng.
“Để nghiên cứu được vaccine dịch tả heo Châu Phi, có sự dày công của các chuyên gia từ các nước như Mỹ, Nhật Bản… Vaccine dịch tả heo Châu Phi của Việt Nam cũng xuất khẩu đi nhiều nước. Do đó, không có lí do gì chúng ta lại chậm trễ triển khai tiêm cho đàn heo tại địa phương”, ông Long phân tích.
Ngoài ra, các tỉnh, thành cũng cần lên kế hoạch, kinh phí phòng chống dịch bệnh ngay từ đầu năm mới phát huy được hiệu quả. Vaccine phòng bệnh và hóa chất phun xịt cần phải chuẩn bị tốt mới có thể dập dịch nhanh chóng.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng nhấn mạnh, số tiền chi cho mua vaccine rẻ hơn rất nhiều đối với tiền phòng chống dịch bệnh. Không thể mang tư duy “mất bò mới lo làm chuồng”. Hiện, dịch tả heo Châu Phi đã xuất hiện chủng mới gây khó khăn trong công tác phòng chống dịch. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị các địa phương phải lấy mẫu xác định chủng virus để xây dựng bản đồ dịch tễ, từ đó có phương án hướng dẫn và xử lý dịch hiệu quả.
