Nông nghiệp và môi trường có vai trò chiến lược trong kỷ nguyên xanh

80 năm đồng hành, kiến tạo và phát triển cùng đất nước và dân tộc là hành trình của ý chí và khát vọng, là biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và cũng là cột mốc ghi dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành Nông nghiệp Việt Nam.

Trong các giai đoạn lịch sử, nông nghiệp luôn thể hiện vai trò quan trọng, sự vững vàng, luôn đứng vững trước mọi thách thức và khó khăn, là điểm tựa của ổn định chính trị, là trụ đỡ của nền kinh tế, là nền tảng sinh kế của hàng triệu hộ nông dân và là thế mạnh giúp Việt Nam vươn tầm quốc tế.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường (1945-2025), Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có buổi trao đổi với PGS.TS. Nguyễn Ngọc Sơn, ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về vai trò, sứ mệnh cũng như kỳ vọng đối với ngành trong bối cảnh đất nước đang vững bước tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Vai trò chiến lược trong kỷ nguyên xanh

Luôn đồng hành cùng đất nước, cùng dân tộc trong mọi giai đoạn lịch sử, dưới sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng, Chính phủ, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực cho sự nghiệp đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước, thể hiện rõ nét là 2 trụ đỡ chiến lược bảo đảm cho đất nước phát triển hài hòa, bền vững, hướng tới tương lai xanh và thịnh vượng. Bước vào kỷ nguyên mới, đại biểu đánh giá vai trò của ngành có ý nghĩa quan trọng như thế nào?

Trong suốt chiều dài lịch sử, ngành Nông nghiệp và Môi trường luôn đồng hành cùng đất nước, là trụ đỡ quan trọng giúp giữ vững ổn định kinh tế - xã hội, bảo vệ sinh kế và không gian sống của người dân. Bước vào kỷ nguyên mới với nhiều cơ hội và thách thức đan xen - nhất là biến đổi khí hậu, khủng hoảng tài nguyên và xu hướng chuyển đổi xanh toàn cầu - vai trò của hai ngành này càng mang ý nghĩa chiến lược.

Trên nền tảng nhận thức môi trường là một trong ba trụ cột cốt lõi của phát triển bền vững, ngang hàng với trụ cột kinh tế và xã hội, ngành Môi trường không chỉ thực hiện chức năng bảo vệ mà còn là động lực thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết Net Zero vào năm 2050, thực thi đầy đủ Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị quyết 24-NQ/TW về thích ứng biến đổi khí hậu, thì yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, tăng trưởng phát thải thấp, phát triển công nghiệp môi trường ngày càng trở thành yêu cầu tất yếu. Công nghiệp môi trường không chỉ là “ngành chi phí” mà phải được định vị như ngành kinh tế mũi nhọn mới, góp phần tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững.

Đối với lĩnh vực nông nghiệp, vai trò không chỉ dừng lại ở đảm bảo an ninh lương thực mà còn là trung tâm của kinh tế sinh thái nông nghiệp - nông thôn, là nơi khởi phát các mô hình đổi mới sáng tạo gắn với bảo vệ tài nguyên, phát triển năng lượng tái tạo, du lịch nông nghiệp sinh thái, và các mô hình nông nghiệp carbon thấp. Chuyển đổi sang nông nghiệp xanh, ứng dụng công nghệ số, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát phát thải… chính là cách để nông nghiệp Việt Nam thích ứng với tiêu chuẩn quốc tế và tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại thế hệ mới (CPTPP, EVFTA…).

Sự gắn kết chiến lược giữa hai lĩnh vực - một bên là bảo vệ tài nguyên, môi trường sống và khí hậu; một bên là bảo đảm an ninh lương thực, sinh kế và phát triển nông thôn - sẽ là nền tảng vững chắc để Việt Nam hướng tới tương lai xanh, thịnh vượng và bền vững.

Từ trụ đỡ trong khó khăn đến động lực phát triển xanh

Nông nghiệp luôn phát huy vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, đặc biệt là trong nhiệm kỳ vừa qua, khi chứng kiến rất nhiều biến cố và thách thức. Trong giai đoạn tới, đại biểu có kỳ vọng như thế nào với ngành cũng như có khuyến nghị như thế nào để nông nghiệp tiếp tục phát huy vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế, song hành cùng phát triển kinh tế - xã hội, gắn với phát triển bền vững?

Trong nhiệm kỳ vừa qua, lĩnh vực nông nghiệp tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và các biến động địa chính trị - kinh tế toàn cầu. Kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản tăng trưởng hằng năm, trong đó nhóm sản phẩm gỗ, cà phê, gạo, trái cây đều ghi nhận mức tăng trưởng cao. Đáng chú ý, năm 2024, Việt Nam đã vươn lên trở thành quốc gia xuất khẩu gạo đứng đầu thế giới, với giá trị xuất khẩu đạt gần 4,8 tỷ USD, chất lượng gạo Việt ngày càng được thị trường cao cấp đón nhận.

Tuy nhiên, đi kèm với đó là những thách thức ngày càng lớn về tài nguyên đất đai, nước tưới, dịch bệnh cây trồng - vật nuôi, thị trường đầu ra và nhất là các rào cản kỹ thuật về tiêu chuẩn môi trường, truy xuất nguồn gốc, chứng chỉ carbon… Vì vậy, trong giai đoạn tới, tôi kỳ vọng ngành nông nghiệp không chỉ là “trụ đỡ trong khó khăn” mà còn là “động lực trong phát triển” - bằng cách chuyển mạnh sang mô hình nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp xanh, nông nghiệp công nghệ cao.

Việc triển khai các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp, các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, chuỗi liên kết vùng - ngành sẽ giúp gia tăng giá trị nông sản, tạo công ăn việc làm, bảo vệ môi trường và bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Đồng thời, cần có cơ chế tài chính xanh, tín dụng ưu đãi cho nông dân chuyển đổi sang sản xuất tuần hoàn, hữu cơ.

Đặc biệt, đề nghị Chính phủ sớm hoàn thiện các quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp chiến lược, quy hoạch tài nguyên đất - nước nông nghiệp gắn với hệ thống logistics xanh, từ đó giúp ngành tiếp tục phát huy vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, song hành cùng các ngành công nghiệp - dịch vụ trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội toàn diện và bền vững.

Xin trân trọng cảm ơn đại biểu!